ĐBSCL có hơn 700.000 tấn gạo phát thải thấp

Ngày 27/11, Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV) thông qua Dự án Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững tại ĐBSCL (Dự án TRVC) tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy mở rộng diện tích sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp hướng đến mục tiêu một triệu ha vào năm 2030”.

Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, năm 2024, diện tích mở rộng Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp xấp xỉ 120.000 ha. Đến tháng 9/2025, nhân rộng trên 235.000 ha. Như vậy, kết thúc vụ hè thu 2025, tổng diện tích tham gia Đề án đạt gần 355.000 ha, vượt gần 200% so với mục tiêu.

Con số này không chỉ thể hiện tốc độ mở rộng diện tích Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao rất nhanh, quan trọng hơn, hiệu quả kinh tế mà mô hình mang lại rất khả quan. Năng suất trong mô hình tăng từ 1,4-15,9 tạ/ha, tương đương mức trung bình 3,2 - 22,1% so với canh tác truyền thống. Tại vụ đông xuân, lượng giảm phát thải của mô hình đạt 3,7 tấn CO2e/ha/vụ.

Đáng chú ý, nông dân tham gia đã giảm chi phí sản xuất từ 1,7 - 4,9 triệu đồng/ha, giảm giá thành từ 326 - 1.052 đồng/kg lúa tươi. Đây là mức giảm mà ông Lê Thanh Tùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VIETRISA đánh giá là con số tưởng chừng “trong mơ”.

Bởi nhiều năm theo dõi giá thành sản xuất, ông Tùng nhận thấy, để giảm chi phí từ 50 - 100 đồng/kg, đòi hỏi bà con phải nỗ lực rất nhiều trong kỹ thuật canh tác. Tuy nhiên, kết quả giảm giá thành sản xuất từ Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao lại rất hấp dẫn.

“Tính đơn giản, nếu giảm 1.000 đồng/kg lúa, năng suất lúa trung bình vụ đông xuân khoảng 7 tấn/ha, nông dân có thêm 7 triệu đồng/ha. Một con số chưa từng có dự án hoặc tiến bộ kỹ thuật nào có thể mang lại. Nếu bà con giảm khoảng 400 đồng/kg, Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao đã đạt được mong muốn cho khoảng 20 năm tới”, ông Tùng nhận định.

Cùng với sự phát triển đó, nhãn hiệu Gạo Việt xanh phát thải thấp cũng phát triển mạnh mẽ. Tổng thư ký VIETRISA cho biết, tính đến tháng 11/2025, lượng gạo mang nhãn hiệu đã vượt mốc 70.000 tấn, ứng với vùng sản xuất 18.048 ha, mức giảm phát thải 3 - 6 tấn CO2e/ha.

Song hành với Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, Tổ chức SNV triển khai Dự án TRVC (giai đoạn 2023-2027), do Chính phủ Úc tài trợ khoảng 17 triệu đô la Úc, tại hai tỉnh An Giang và Đồng Tháp.

Doanh nghiệp tham gia dự án phải triển khai các gói công nghệ với HTX, bà con nông dân, giúp mỗi nông hộ đạt lợi nhuận tối thiểu 30%. Đồng thời, doanh nghiệp phải thực hiện các vấn đề về công bằng giới, hòa nhập các yếu tố xã hội.

Đặc biệt, ngoài đạt được mục tiêu Dự án TRVC đề ra, doanh nghiệp tham gia đạt mục tiêu Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao sẽ được áp dụng cơ chế trao thưởng, với tổng giá trị khoảng 3,65 triệu đô la Úc (tương đương khoảng 68 tỷ đồng Việt Nam), triển khai trong 6 vụ.

Bà Trần Thị Thu Hà - Giám đốc Dự án TRVC cho biết, hiện dự án đã hoàn thành vụ thứ 3 và đang tiếp tục thực hiện vụ thứ 4. Đến nay, Dự án đã ghi nhận được 10 doanh nghiệp tiên phong tham gia, quy mô lên tới 165.000 ha, tiếp cận được gần 47.000 nông hộ.

Trong đó, Công ty TNHH Lúa gạo Việt Nam (Vinarice) được xem là “điểm sáng”, khi tỷ lệ mở rộng diện tích lúa chất lượng cao tăng nhanh và đáp ứng tốt các yêu cầu Dự án đưa ra. Qua 2 vụ, doanh nghiệp này đã nhận được tổng giải thưởng tiền mặt lên tới gần 4 tỷ đồng.

Ông Trần Trương Tấn Tài - Tổng Giám đốc Vinarice cho biết, vụ đầu tiên doanh nghiệp tham gia Dự án TRVC chỉ với 1.000 ha. Đến vụ thứ hai tăng lên tới 20.500 ha, vụ thứ ba là 28.000 ha và dự kiến trong vụ thứ 4 (đông xuân 2025-2026) đạt 40.000 ha. Hướng đến thời điểm kết thúc Dự án TRVC, doanh nghiệp sẽ có 120.000 ha.

“Là doanh nghiệp cung cấp đầu vào là hạt giống và làm thương hiệu gạo đầu ra, Vinarice nhận thức rõ, để xây dựng một thương hiệu gạo phải bắt đầu từ giống. Từ đây vai trò của doanh nghiệp rất quan trọng, cung cấp giống lúa phải chuẩn, xây dựng được thương hiệu gạo để xuất khẩu”, ông Tài nhấn mạnh.

Từ quan điểm trên, tham gia Dự án TRVC, Vinarice hướng đến sản xuất lúa chất lượng cao đạt chứng nhận nhãn hiệu Gạo Việt xanh phát thải thấp, tạo điều kiện lớn để truy xuất nguồn gốc và tiếp cận các nguồn tín dụng xanh.

Dịp này, VIETRISA đã khen thưởng cho 8 doanh nghiệp có thành tích trong sử dụng nhãn hiệu Gạo Việt xanh phát thải thấp. Đồng thời, VIETRISA đã vinh danh 10 cá nhân đóng góp xuất sắc cho hoạt động của Hiệp hội năm 2025. Hiệp hội cũng ra mắt sách online tuyển tập cuộc vận động sáng tác “Lúa gạo Việt: Nguồn cội và tương lai tập 1”.

Ban Công tác xã hội và nữ giới nông nghiệp có nhiệm vụ đảm bảo bình đẳng giới, ủng hộ người khuyết tật, yếu thế, phụ nữ trong các dự án, chương trình trong nước và quốc tế mà Hiệp hội tham gia, bao gồm Đề án một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.

Ban sẽ thực hiện thông tin truyền thông, nâng cao vị thế phụ nữ trong ngành lúa gạo và nông nghiệp; xây dựng mối liên kết hợp tác và hỗ trợ trong nữ giới là hội viên của Hiệp hội và trong các tổ chức, đơn vị mà Hiệp hội quan hệ hợp tác.

Bà Nguyễn Thị Kiều - nguyên Phó Giám đốc Sở NN-PTNT TP. Cần Thơ (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ) được Hiệp hội tin tưởng, giao nhiệm vụ là Trưởng ban. Ngoài ra, còn có 2 phó ban, 1 thư ký và 3 ủy viên.