Đa dạng mô hình quản lý công trình cấp nước sau sáp nhập

Hiện, toàn tỉnh Sơn La có hơn 1.840 công trình cấp nước sinh hoạt tập trung, bảo đảm cung cấp nước hợp vệ sinh cho gần 97% dân số nông thôn. Những năm qua, tỉnh đã triển khai nhiều biện pháp tăng cường quản lý, vận hành các công trình, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe cộng đồng.

Đặc điểm địa hình đồi núi, khí hậu khắc nghiệt cùng tác động của biến đổi khí hậu khiến nguồn nước trên địa bàn có sự thay đổi lớn theo mùa. Vào mùa khô, nhiều khu vực thiếu nước sinh hoạt, trong khi mùa mưa lại đối diện với nguy cơ ô nhiễm do sản xuất nông nghiệp. Thực tiễn này đặt ra yêu cầu tỉnh Sơn La phải có giải pháp quản lý linh hoạt, bền vững.

Các sở, ngành và chính quyền địa phương đã tập trung tuyên truyền cộng đồng về ý thức tiết kiệm, bảo vệ nguồn nước; đồng thời ứng dụng công nghệ số để giám sát chất lượng nước theo thời gian thực. Cùng với đó, hệ thống hạ tầng cấp nước thường xuyên được sửa chữa, nâng cấp. Chính quyền địa phương giữ vai trò trọng tâm trong giám sát, bảo vệ nguồn nước và hướng dẫn người dân sử dụng hiệu quả.

Ông Trần Văn Hải, Phó Giám đốc Trung tâm Nước và Quan trắc môi trường tỉnh Sơn La, cho biết: Hiện đơn vị đang quản lý, khai thác và vận hành 27 công trình cấp nước, cung cấp nước sạch cho hàng nghìn hộ dân nông thôn. Nguồn nước được khai thác chủ yếu từ sông, suối, hồ chứa, sau xử lý mới phân phối đến từng hộ dân. Trung tâm cũng phối hợp với chính quyền địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ nguồn nước và sử dụng tiết kiệm, qua đó bảo đảm các công trình hoạt động ổn định, hiệu quả.

Sau khi hợp nhất và thành lập Sở Nông nghiệp và Môi trường cùng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tỉnh Sơn La đã phân bổ quản lý công trình cấp nước theo 4 mô hình chính. Cụ thể, với mô hình cộng đồng phù hợp với công trình nhỏ lẻ ở vùng sâu, vùng xa, nơi người dân địa phương sẽ trực tiếp tham gia quản lý, bảo trì. 

Với mô hình doanh nghiệp, doanh nghiệp tư nhân hoặc nhà nước sẽ tham gia khai thác, vận hành, bảo đảm tính chuyên nghiệp và hiệu quả kinh tế. Với mô hình đơn vị sự nghiệp, các đơn vị sự nghiệp chịu trách nhiệm chính, có sự hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước. Cuối cùng, mô hình hợp tác xã là sự kết hợp giữa cộng đồng và doanh nghiệp, khuyến khích sự tham gia rộng rãi của người dân.

Nhờ sự phân loại này, trách nhiệm trong quản lý, bảo trì và thu phí được quy định rõ ràng hơn. Thực tế tại các địa phương cho thấy nhiều mô hình đang phát huy hiệu quả. Trên địa bàn các xã thuộc huyện Phù Yên cũ, hiện có 6 công trình cấp nước đang phục vụ gần 47.300 người dân. Chính quyền xã luôn chú trọng song song 2 nhiệm vụ: cung cấp nước sinh hoạt và bảo vệ nguồn nước. Chính quyền các xã đã cắm mốc bảo vệ trong phạm vi bán kính 500m, đồng thời vận động bà con không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tại khu vực này và sử dụng nước tiết kiệm, tránh lãng phí.

Nhờ sự đồng bộ trong quản lý, vận hành, các công trình cấp nước tập trung tại Sơn La đã từng bước đi vào nền nếp, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới xanh - sạch - đẹp. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại khó khăn như thiếu nhân lực chuyên môn, thiết bị dễ hư hỏng do thiên tai, hay vướng mắc trong ký kết hợp đồng dịch vụ. Để khắc phục, tỉnh đã chỉ đạo tăng cường đào tạo cán bộ kỹ thuật, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ giám sát từ xa, giúp quản lý thuận tiện và minh bạch hơn.

Để đạt mục tiêu đến năm 2028 có 100% hộ dân được sử dụng nước sạch, tỉnh Sơn La cần thêm sự hỗ trợ về chính sách, nguồn vốn từ Nhà nước, đồng thời thúc đẩy sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, cộng đồng và doanh nghiệp. Công tác quản lý, vận hành hiệu quả công trình cấp nước không chỉ giải quyết nhu cầu thiết yếu về sinh hoạt mà còn là nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng sống, đảm bảo sức khỏe và thúc đẩy phát triển bền vững ở khu vực nông thôn Sơn La.