Chuyển đổi xanh - Yêu cầu cấp bách và cơ hội mới

Ngày 22/11, tại Trường Chính trị Đồng Tháp, Thường trực Tỉnh ủy Đồng Tháp phối hợp với Học viện Chính trị khu vực IV (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khoa học cấp Bộ với chủ đề: “Chuyển đổi xanh ở ĐBSCL: Cơ hội, thách thức và giải pháp”.

‘Thước đo uy tín và năng lực cạnh tranh’

PGS.TS Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nhấn mạnh: ĐBSCL đang bước vào giai đoạn then chốt của quá trình tái cấu trúc mô hình tăng trưởng và đổi mới phương thức quản trị nhằm thích ứng hiệu quả hơn với biến đổi khí hậu.

Trong bối cảnh thế giới nhiều xu thế diễn ra đồng thời, từ biến đổi khí hậu, dịch chuyển chuỗi cung ứng đến yêu cầu ngày càng cao về tiêu chuẩn xanh trong thương mại và đầu tư, chuyển đổi xanh đã trở thành điều kiện quan trọng để tiếp cận thị trường. Đồng thời là thước đo uy tín và năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia, địa phương và doanh nghiệp.

Qua đó, chuyển đổi xanh không chỉ là xu hướng toàn cầu mà là cơ hội để ĐBSCL nâng cao thu nhập, kiến tạo các chuỗi giá trị bền vững và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu. Ông đặc biệt lưu ý khu vực cần tư duy quy hoạch “xanh”, chủ động sáng tạo, có cơ chế cụ thể để đón dòng vốn và công nghệ.

Đồng Tháp đang tiên phong với hướng phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh. Trong đó, tận dụng lợi thế sông Tiền và hệ thống logistics dọc Quốc lộ 1A. Cùng với đó là các mô hình cây ăn trái, thủy sản và kết hợp lúa - tôm tạo nền tảng để Đồng Tháp trở thành trung tâm kết nối vùng.

Bà Châu Thị Mỹ Phương, Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Đồng Tháp cho biết: Chuyển đổi xanh không chỉ giúp chúng ta khỏi những tổn thương của khí hậu, mà còn mở ra cánh cửa phát triển mới, bền vững hơn, thịnh vượng hơn. Chuyển đổi xanh không chỉ là nhiệm vụ, mà còn là cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế của địa phương theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững. Do đó, kết quả của hội thảo sẽ góp phần thiết thực vào việc hoạch định chính sách, hoàn thiện thể chế, thúc đẩy chuyển đổi xanh cho vùng ĐBSCL”. 

Tại ĐBSCL, sau 2 năm triển khai đề án “Một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp” đạt kết quả rất tích cực với 354.840 ha áp dụng quy trình kỹ thuật, vượt 197% mục tiêu và hơn 200.000 nông dân tham gia. Các mô hình thí điểm giúp giảm 8,2-24,2% chi phí, tăng 2,4-7% năng suất và nâng thu nhập 12-50%. Đồng thời, phát thải khí nhà kính giảm 2-12 tấn CO₂/ha và hạn chế tối đa đốt rơm rạ, góp phần bảo vệ môi trường.

Mô hình và giải pháp ‘tháo điểm nghẽn’

Nhiều tham luận đi sâu vào giới thiệu các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, giảm phát thải đã thành công trong và ngoài nước, đó là những hướng đi phù hợp cho vùng ĐBSCL. Cụ thể, mô hình tôm - lúa tại Cần Thơ cho phép nuôi tôm nước lợ mùa khô và trồng lúa mùa mưa đang mang lại giá trị kép về kinh tế - sinh thái. Canh tác lúa các-bon thấp tại Suphan Buri (Thái Lan) với các kỹ thuật san phẳng mặt ruộng bằng laser, tưới khô xen kẽ, quản lý dinh dưỡng theo vị trí, xử lý rơm rạ thành phân hữu cơ… giúp tiết kiệm phân bón, tận dụng phụ phế phẩm nông nghiệp. Công nghiệp chế biến phụ phẩm cho ra viên nén sinh học từ trấu, sản xuất bao bì tự hủy từ vỏ tôm, phát triển năng lượng sinh khối. 

Tuy nhiên, đại biểu thẳng thắn chỉ ra các thách thức còn hiện hữu ở ĐBSCL. Đó là hạn hán và xâm nhập mặn ngày càng gay gắt, quy hoạch thủy lợi chưa đồng bộ, tài nguyên suy giảm, suy giảm nguồn nước từ thượng nguồn sông Mekong, áp lực đô thị hóa, công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế… Đồng thời, các đại biểu cũng chỉ ra các giải pháp có tính khả thi cao.

ThS Nguyễn Văn Sơn, Trường Chính trị Đồng Tháp cho rằng cần chuyển từ tư duy từ “đối phó” sang “thích ứng chủ động” là chìa khóa để biến áp lực khí hậu thành động lực phát triển, đặc biệt trong các chuỗi giá trị nông sản xanh. Trong khi đó, PGS.TS Văn Phạm Đăng Trí, Viện trưởng Viện Mekong – Đại  học Cần Thơ cho rằng ĐBSCL cần khai thác lợi thế công nghệ trong kinh tế số để tạo bước nhảy sang mô hình kinh tế xanh, nông nghiệp xanh, xã hội xanh. Trong đó, liên kết vùng là điều kiện tiên quyết.

Ở góc độ du lịch, TS Trần Hữu Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Du lịch ĐBSCL cho biết tư duy “du lịch xanh” đang dịch chuyển từ tuyên truyền sang hành động cụ thể. Đó là dùng năng lượng tái tạo cho vận chuyển du khách, sản xuất quà tặng xanh, phát triển du lịch cộng đồng. Điển hình là các khu du lịch sinh thái như Trà Sư (An Giang), Cù lao Thới Sơn (Đồng Tháp)… được sự quan tâm nhiều du khách. Du lịch tích hợp với nông nghiệp, văn hóa ngày càng phát triển.

PGS.TS Ngô Tuấn Nghĩa, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực gợi mở nhiều giải pháp tháo gỡ các điểm nghẽn về chi phí đầu tư, cơ chế phối hợp và sự đồng bộ thể chế. Ông nhấn mạnh ba trụ cột: “Nhà nước kiến tạo và dẫn dắt bằng quy hoạch, chính sách và đầu tư chiến lược. Doanh nghiệp đổi mới công nghệ, tham gia sâu vào chuỗi chế biến và sản xuất xanh. Người dân - cộng đồng chuyển đổi hành vi tiêu dùng, xây dựng lối sống xanh”.