Cần đột phá về giao thông xanh khi ô nhiễm không khí gia tăng

Trong bối cảnh thế giới đẩy mạnh thực hiện các cam kết khí hậu, quá trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam, đặc biệt ở các đô thị lớn, đang trở thành yêu cầu bắt buộc. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng hay Hải Phòng đều phải đối mặt với tình trạng tắc nghẽn giao thông, mật độ dân số cao và ô nhiễm không khí gia tăng, trong đó giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch là nguồn phát thải lớn nhất. Tuy nhiên, giải quyết vấn đề chuyển đổi năng  lượng xanh, giao thông sạch vẫn còn không ít rào cản và cần có giải pháp bứt phá.

Theo các thống kê quốc tế, tiêu thụ năng lượng tại đô thị chiếm khoảng 70% tổng nhu cầu năng lượng toàn cầu và tăng trung bình 7-10% mỗi năm. Xu hướng chung hiện nay là giảm mạnh than, xăng dầu truyền thống và thay thế bằng năng lượng sạch, tái tạo hoặc nhiên liệu chuyển tiếp. Việt Nam cũng đang triển khai Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia theo hướng giảm phát thải, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Với các đô thị, chuyển dịch năng lượng không chỉ gắn với yêu cầu môi trường mà còn là điều kiện để nâng cao chất lượng sống và tăng sức cạnh tranh trong thu hút đầu tư, đổi mới sáng tạo.

Theo ông Nguyễn Hùng Dũng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Dầu khí Việt Nam, ngành Dầu khí đang ở tâm điểm của quá trình chuyển đổi khi vừa phải bảo đảm an ninh năng lượng, vừa thích ứng xu thế sử dụng nhiên liệu sạch. Ông cho rằng chuyển đổi nhiên liệu cho giao thông đô thị là bước đi quan trọng để giảm nhanh phát thải. "Đây vừa là trách nhiệm vừa là cơ hội để nâng cao vị thế ngành Dầu khí trong chuỗi giá trị năng lượng mới của khu vực," ông nhấn mạnh.

Tuy vậy, việc mở rộng sử dụng nhiên liệu sạch trong giao thông đô thị vẫn gặp nhiều thách thức, cần có bước đầu tư để phát triển đột phá. Trước hết là yêu cầu đầu tư lớn cho hạ tầng kỹ thuật - từ kho chứa LNG, trạm nạp CNG đến hệ thống phân phối hydro - đòi hỏi vốn cao và thời gian thu hồi dài.

Bên cạnh đó, việc thiếu đồng bộ trong tiêu chuẩn kỹ thuật và khung pháp lý cũng làm chậm tiến trình triển khai. Bài toán lớn nhất vẫn là cân bằng giữa hiệu quả kinh tế, giá thành nhiên liệu sạch và yêu cầu giảm phát thải, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Song song với chuyển đổi nhiên liệu giao thông, việc phát triển nguồn năng lượng tái tạo vẫn đóng vai trò nền tảng trong việc chuyển đổi  giao thông xanh. Bởi lẽ, khi các phương tiện giao thông sử dụng điện tăng cao thì kéo theo sản lượng điện cũng  sẽ phải tăng gấp nhiều lần. Nếu chúng ta vẫn sử dụng nguồn điện từ tài nguyên hóa thạch thì việc chuyển đổi sang xe điện không có nhiều ý nghĩa. Về vấn đề này, ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), cho biết mục tiêu đến năm 2030, năng lượng tái tạo sẽ chiếm 15-20% tổng cung năng lượng sơ cấp, tăng lên 25-30% vào năm 2045. Ông cũng nhấn mạnh việc cần khuyến khích điện mặt trời tiêu thụ tại chỗ và tăng tỷ lệ điện sinh khối, điện từ chất thải rắn để vừa tạo nguồn năng lượng sạch vừa hỗ trợ xử lý môi trường.

Trong giai đoạn tới, Bộ Công Thương đang hoàn thiện Nghị quyết của Quốc hội nhằm thể chế hóa Nghị quyết 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Nghị quyết kỳ vọng tháo gỡ nút thắt cho các dự án năng lượng mới, thúc đẩy triển khai lưới điện và nguồn điện tái tạo, góp phần đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam.