Cam kết phát thải ròng bằng 0 và tầm nhìn chiến lược của Việt Nam

Không chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần

Thời điểm diễn ra Hội nghị COP 26 năm 2021, Việt Nam cùng hơn 140 quốc gia đã tuyên bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào giữa thế kỷ. Nhiều cam kết toàn cầu quan trọng đã được xác lập, bao gồm giảm lượng phát thải mê-tan toàn cầu, chấm dứt tình trạng mất rừng và suy thoái rừng, chuyển đổi điện than sang năng lượng sạch.

Tại Hội nghị COP 27 năm 2022, Việt Nam đã công bố NDC mới và nhận được sự hưởng ứng nhiệt liệt từ cộng đồng quốc tế khi tăng mạnh mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính đến năm 2030. So với cam kết trước đây, mục tiêu không điều kiện bằng nguồn lực trong nước tăng từ 9% lên 15,8%, trong khi mục tiêu có điều kiện với sự hỗ trợ quốc tế tăng từ 27% lên 43,5% (so với tổng phát thải trong kích bản phát triển thông thường).

NDC là sự cam kết cao nhất của Việt Nam về việc sẽ đạt mục tiêu NetZero. Với chủ trương "không hy sinh tiến bộ, công bằng xã hội và môi trường để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần", Việt Nam xác định tăng trưởng xanh phải góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nhằm đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội. Từ đó, hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa các-bon và đóng góp vào mục tiêu nhiệt độ toàn cầu.

Quan điểm này tiếp tục được Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại ở Hội nghị G20 năm 2024 (Brazil). Thủ tướng cũng đề xuất để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0, cần tập trung thúc đẩy ba chuyển đổi then chốt, gồm chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và chuyển đổi năng lượng. Chuyển đổi số là nền tảng, chuyển đổi xanh là trung tâm dẫn dắt và chuyển đổi năng lượng sẽ thúc đẩy phát triển bền vững, giảm phát thải các-bon. Trong quá trình này, con người là trung tâm, nguồn lực của phát triển, đồng thời phải đảm bảo mục tiêu công bằng, an sinh xã hội và bảo vệ môi trường. 

5 trụ cột giảm phát thải

Giai đoạn 2020-2025, các giải pháp giảm phát thải tiếp tục được đẩy mạnh theo 5 trụ cột nêu ra trong NDC: năng lượng; nông nghiệp; sử dụng đất, thay đổi sử dụng đất và lâm nghiệp; quản lý chất; các quá trình công nghiệp.

Về lĩnh vực năng lượng, Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương đã đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo, chủ yếu là điện gió, điện mặt trời; thúc đẩy các giải pháp sử dụng hiệu quả, tiết kiệm năng lượng; khuyến khích sử dụng giao thông điện. Tiềm năng giảm phát thải đến 2030 khoảng hơn 154 triệu tấn CO2 tương đương (CO2tđ).

Lĩnh vực nông nghiệp tập trung vào các giải pháp về chuyển đổi phương thức canh tác, quản lý phân bón hiệu quả, xử lý phụ phẩm nông nghiệp và phát triển chăn nuôi bền vững. Tiềm năng giảm phát thải đến 2030 khoảng trên 96 triệu tấn CO2tđ.

Lĩnh vực lâm nghiệp chú trọng bảo vệ và phát triển rừng tự nhiên, đẩy mạnh tái sinh và và trồng rừng mới, quản lý rừng bền vững và tham gia cơ chế tín chỉ các-bon rừng. Tiềm năng hấp thụ khí nhà kính đến năm 2030 khoảng 100 triệu tấn CO2tđ.

Lĩnh vực quản lý chất thải ưu tiên giải pháp phân loại chất thải tại nguồn, xử lý chất thải bằng công nghệ hiện đại (như đốt rác phát điện), tái chế, tái sử dụng và sản xuất năng lượng từ chất thải. Tiềm năng giảm phát thải đến 2030 khoảng gần 38 triệu tấn CO2tđ.

Lĩnh vực các quá trình công nghiệp đặt trọng tâm vào cải tiến công nghệ sản xuất các-bon thấp, sử dụng nhiên liệu thay thế và tận dụng phế thải công nghiệp, thu hồi/tái chế khí nhà kính công nghiệp và sử dụng môi chất lạnh thân thiện môi trường. Tiềm năng giảm phát thải của lĩnh vực này lớn nhất, có thể lên tới gần 210 triệu tấn CO2tđ vào năm 2030.

Có thể thấy rõ, từ sau COP 26, các chính sách về quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên và bảo vệ môi trường, huy động tài chính xanh... dần đã đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Trong đó, nhiều chính sách tạo điều kiện và khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sản xuất, đáp ứng tiêu chuẩn xanh, phát thải các-bon thấp, bộ chỉ số môi trường - xã hội - quản trị (ESG).