Trong thời đại kỷ nguyên số, việc xác định vị trí chính xác trong không gian số không chỉ phục vụ lĩnh vực đo đạc và bản đồ, mà còn đóng vai trò vô cùng quan trong trong quy hoạch, giao thông, nông nghiệp….để bảo đảm chủ quyền quốc gia. Để đáp ứng yêu cầu đó, Mạng lưới trạm định vị vệ tinh quốc gia (VNGEONET) đã được hình thành, trở thành nền tảng hạ tầng số cơ bản, quan trọng và thiết yếu để định vị hiện tại và tương lai của Việt Nam.
Mạng lưới VNGEONET do Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam xây dựng với tổng cộng 65 trạm được lắp đặt trải rộng khắp lãnh thổ Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Hạ tầng số định vị trải dài khắp cả nước
Mạng lưới VNGEONET do Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam xây dựng từ năm 2016 và hoàn thành vào cuối năm 2019 với tổng cộng 65 trạm được lắp đặt trải rộng khắp lãnh thổ Việt Nam. Hệ thống này bao gồm 24 trạm Geodetic CORS làm khung tham chiếu và 41 trạm NRTK CORS cung cấp dịch vụ đo GNSS động thời gian thực với độ chính xác cao.
Trong đó, 24 trạm tham chiếu cơ sở (Geodetic CORS) được thiết kế chắc chắn, khoan sâu xuống tầng đất ổn định và bố trí tương đối đều trên phạm vi cả nước, cách nhau khoảng 200 km. Đây là các điểm “mốc gốc” làm cơ sở cho hệ tọa độ không gian quốc gia.
Song song, 41 trạm định vị thời gian thực (NRTK CORS) được bố trí dày hơn tại các khu vực đồng bằng Bắc Bộ, ven biển Trung Bộ và Nam Bộ, với khoảng cách trung bình 50-80 km. Các trạm này kết hợp với trạm Geodetic CORS để cung cấp dữ liệu động thời gian thực với độ chính xác cỡ centimet.
Hệ thống bao gồm 24 trạm Geodetic CORS làm khung tham chiếu và 41 trạm NRTK CORS cung cấp dịch vụ đo GNSS động thời gian thực với độ chính xác cao. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Nhờ sự phân bố hợp lý, mạng lưới này đã tạo thành hệ thống các trạm phủ rộng toàn quốc, giúp kết nối dữ liệu định vị liên tục trong thời gian thực tạo liên kết ổn định giữa các vùng trên lãnh thổ Việt Nam.
Nếu ví các trạm định vị là “tai mắt” thu nhận thông tin, thì trạm điều khiển xử lý trung tâm tại Hà Nội chính là “trái tim” của toàn hệ thống. Đây là nơi tiếp nhận, xử lý và phân tích dữ liệu từ 65 trạm định vị vệ tinh quốc gia trên phạm vị cả nước trước khi cung cấp sử dụng.
Trạm điều khiển xử lý trung tâm được trang bị hệ thống máy chủ hiện đại, tích hợp công nghệ lưu trữ và bảo mật tiên tiến, bảo đảm an toàn thông tin và duy trì hoạt động ổn định, liên tục 24/7/365. Cùng với đó, các phần mềm chuyên dụng của hãng Leica giúp xử lý dữ liệu nhanh trong thời gian thực, cung cấp thông tin định vị chính xác với độ trễ dưới một giây.
Tại mỗi trạm, thiết bị thu tín hiệu vệ tinh do hãng Leica sản xuất bảo đảm khả năng tiếp nhận tín hiệu ổn định, độ chính xác cao, góp phần duy trì tính đồng bộ và tin cậy của toàn bộ mạng lưới.
Cung cấp dữ liệu số trực tuyến, phục vụ đa ngành
Từ mạng lưới VNGEONET, hàng ngày hệ thống thu nhận và cung cấp hai nhóm dữ liệu chính. Thứ nhất là dữ liệu đo động thời gian thực (RTK), sử dụng trong hệ tọa độ và độ cao quốc gia, hỗ trợ định vị tức thời với độ chính xác centimet. Giải pháp này giúp người dùng từ cơ quan quản lý nhà nước đến doanh nghiệp, cá nhân có thể đo đạc, xác định vị trí hoặc dẫn đường nhanh chóng và chính xác.
Thứ hai là dữ liệu đo tĩnh 24 giờ, thu nhận liên tục từ các trạm định vị và lưu dưới dạng chuẩn quốc tế RINEX. Loại dữ liệu này phục vụ cho xử lý sau, nghiên cứu chuyên sâu như địa động lực, biến dạng công trình, hay tính toán biến đổi khí hậu và khí quyển.
Nhờ những nguồn dữ liệu này, mạng lưới VNGEONET đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi không chỉ trong lĩnh vực truyền thống như: đo đạc bản đồ, quản lý đất đai, mà còn ứng dụng sâu rộng trong các lĩnh vực khác như: nông nghiệp thông minh, giao thông, xây dựng, tai biến địa chất, trượt lở đất, động đất, sóng thần, logistic….chuyển dịch mảng kiến tạo và nghiên cứu khoa học.
Việc đăng ký và sử dụng dịch vụ được thực hiện trực tuyến toàn trình trên môi trường mạng tại địa chỉ: https://gddt.vngeonet.vn. Ảnh: Nguyễn Thủy.
Theo ông Trần Phúc Thắng, Giám đốc Trung tâm Quản lý mạng lưới trạm định vị vệ tinh quốc gia (Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam), kể từ khi chính thức vận hành năm 2019, Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam đã không ngừng cải tiến phương thức khai thác dữ liệu. Lúc đầu dữ liệu được cung cấp miễn phí cho các tổ chức, cá nhân để khuyến khích ứng dụng công nghệ định vị vệ tinh nhằm thay thế các công nghệ truyền thống khác giúp nâng cao năng suất lao động, hàm lượng trí tuệ trong sản phẩm. Từ tháng 9/2024 đến nay dữ liệu của mạng lưới VNGEONET được cung cấp thu phí khai thác, sử dụng thông tin đo đạc và bản đồ. Việc đăng ký và sử dụng dịch vụ được thực hiện trực tuyến toàn trình trên môi trường mạng tại địa chỉ: https://gddt.vngeonet.vn.
Cũng theo ông Trần Phúc Thắng, tính đến nay, hệ thống đã cấp hơn 8000 tài khoản khai thác sử dụng, mang lại nguồn thu lớn đóng góp tích cực vào ngân sách Nhà nước; kinh phí để lại giúp duy trì, bảo dưỡng hệ thống đảm bảo việc quản lý, vận hành và khai thác sử dụng hiệu quả, bền vững.
Hướng tới tương lai, mở rộng và nâng tầm hệ thống
Từ khi đi vào hoạt động, mạng lưới VNGEONET đã chứng minh vai trò không thể thiếu trong công tác đo đạc, quản lý tài nguyên, ứng phó thiên tai và bảo vệ môi trường.
Không chỉ là công trình công nghệ hiện đại, hệ thống này còn là biểu tượng của tầm nhìn chiến lược, thể hiện năng lực làm chủ công nghệ không gian số của Việt Nam.
Ông Trần Phúc Thắng cho biết, trong giai đoạn 2026-2030, Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam tiếp tục triển khai giai đoạn 2 của mạng lưới VNGEONET. Theo kế hoạch, sẽ có thêm khoảng hơn 100 trạm mới được lắp đặt, hoàn thiện nhằm phủ kín toàn quốc, bảo đảm việc cung cấp dịch vụ định vị chính xác cao trên mọi miền Tổ quốc kể cả khu vực biên giới, hải đảo.
Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam thực hiện duy trì, bảo dưỡng hệ thống đảm bảo việc quản lý, vận hành và khai thác sử dụng hiệu quả, bền vững. Ảnh: Nguyễn Quân.
Song song với đó, Cục tiếp tục hoàn thiện các quy định kỹ thuật, quy trình khai thác và bảo mật dữ liệu, nhằm tăng cường công tác quản lý, chia sẻ dữ liệu hiệu quả, bền vững đảm bảo an ninh, an toàn thông tin dữ liệu trong môi trường không gian số.
Trong tương lai, khi VNGEONET được mở rộng, hệ thống sẽ kết nối với các hệ thống khác như: vệ tinh địa tĩnh, vệ tinh viễn thông, khí tượng, hệ thống tự hành, các hệ thống thu nhận dữ liệu trên mặt đất….giúp Việt Nam hình thành một “bản đồ số động”, phản ánh mọi chuyển động của đất nước trong thời gian thực phục vụ quản trị xã hội, phát triển kinh tế và bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ.
