Quản lý phát thải minh bạch, hiện đại

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 là dấu mốc quan trọng trong công tác quản lý nhà nước về biến đổi khí hậu tại Việt Nam. Luật quy định rõ việc lồng ghép nội dung ứng phó với biến đổi khí hậu vào chiến lược, quy hoạch; trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức, cá nhân. Đồng thời, làm rõ hơn về quyền và lợi ích của cộng đồng dân cư khi tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Liên quan đến nội dung này, Chính phủ đã ban hành 4 Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật, cùng 4 Nghị quyết về bảo vệ tầng ô-dôn và trao đổi kết quả giảm nhẹ phát thải, tín chỉ các-bon với quốc tế. Thủ tướng Chính phủ cũng ban hành nhiều Quyết định về công tác kiểm kê khí nhà kính, bảo vệ tầng ô-dôn, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Trong số này, Nghị định 06/2022/NĐ-CP về giảm nhẹ phát khí thải nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn được xem là văn bản đầu tiên thiết lập đầy đủ các cấu phần cốt lõi của hệ thống quản lý phát thải hiện đại: kiểm kê khí nhà kính, hệ thống MRV (đo lường - báo cáo - thẩm định), các biện pháp giảm phát thải bắt buộc, và nền tảng cho thị trường các-bon. Việc lượng hóa rõ trách nhiệm của từng ngành, từng cơ sở phát thải lớn đã đặt nền móng cho sự chuyển đổi trong cách thức phát triển kinh tế, đó là tăng trưởng phải đi cùng giảm phát thải.

Lần đầu tiên, một hệ thống đăng ký và khai báo trực tuyến về kiểm kê và phân bổ hạn ngạch được công bố, hứa hẹn tạo ra nền tảng số hóa toàn diện trong tương lai.

Khi triển khai đồng bộ những quy định này, các ngành, lĩnh vực, cơ sở sản xuất buộc phải điều chỉnh mô hình phát triển. Điều này thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo, công nghệ xanh và thực hành kinh tế tuần hoàn trong giai đoạn phát triển mới của đất nước. Đặc biệt, trong bối cảnh Chính phủ đặt mục tiêu sẽ tăng trưởng hai con số trong những năm tới đây.

Mặt khác, thị trường các-bon giúp doanh nghiệp có thêm thời gian chuyển đổi dần hoạt động sản xuất kinh doanh bằng cách mua bán, trao đổi kết quả giảm nhẹ phát thải. Đáng chú ý, việc thể chế hóa phát triển thị trường các-bon còn mở ra một kênh tài chính mới, thu hút đầu tư xanh và công nghệ sạch từ quốc tế. Với tỷ lệ che phủ rừng cao (hơn 42%) và thế mạnh về nông nghiệp, Việt Nam đang có tiềm năng lớn về tín chỉ các-bon từ rừng, trồng trọt, chăn nuôi... biến "tài sản xanh" này thành nguồn lực kinh tế quan trọng.

Khi đi vào thực tiễn, nhiều quy định cần được tinh chỉnh để phù hợp hơn với năng lực địa phương, doanh nghiệp và yêu cầu hội nhập quốc tế. Chính vì vậy, Nghị định 119/2025/NĐ-CP ngày 1/8/2025 ra đời, bổ sung và hoàn thiện các nội dung của Nghị định 06.

Điểm mới nổi bật là thu hẹp phạm vi tham gia thị trường các-bon. Nếu trước đây, tất cả các cơ sở có nghĩa vụ kiểm kê khí nhà kính đều có thể tham gia thị trường, thì hiện nay, chỉ các cơ sở được phân bổ hạn ngạch phát thải mới được phép giao dịch.

Nghị định cũng yêu cầu thiết lập Hệ thống đăng ký các-bon quốc gia thống nhất nhằm đảm bảo minh bạch, truy xuất nguồn gốc và quản lý hiệu quả tín chỉ các-bon và hạn ngạch phát thải.

Trách nhiệm giữa các bộ ngành và chính quyền địa phương trong việc giám sát, báo cáo và thẩm định (MRV) phát thải khí nhà kính cũng được phân định rõ ràng hơn. Đặc biệt, lần đầu tiên UBND cấp tỉnh được giao nhiệm vụ tổng hợp kết quả giảm nhẹ khí nhà kính tại địa phương.

Một điểm nhấn đáng chú ý là việc thể chế hóa các quy định liên quan đến Điều 6 của Thỏa thuận Paris, bao gồm cơ chế phê duyệt dự án, thủ tục chuyển giao tín chỉ các-bon ra quốc tế. Quy định này rất quan trọng, tạo điều kiện để Việt Nam không chỉ tham gia mà còn chủ động điều phối các hoạt động giao dịch tín chỉ trên thị trường quốc tế trong tương lai. Đây cũng là cách Việt Nam thể hiện rõ nỗ lực thực hiện Đóng góp quốc gia tự quyết định (NDC) nhằm đạt được các mục tiêu giảm phát thải quốc gia.