Bước chuyển mạnh mẽ này không chỉ xuất phát từ nhận thức về rủi ro môi trường, mà còn là yêu cầu bắt buộc để bảo đảm đà tăng trưởng kinh tế hai con số trong giai đoạn phát triển mới.
Con đường tất yếu để phát triển bền vững
Đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 là mục tiêu toàn cầu và đã trở thành “luật chơi” mới trong thương mại và đầu tư quốc tế sau Hội nghị COP26. Khi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tuyên bố cam kết này tại Glasgow, đó là lời khẳng định Việt Nam sẵn sàng hành động ở mức cao nhất, dành nguồn lực cho giảm phát thải khí nhà kính dù ở vị thế một đất nước dễ bị tổn thương do BĐKH.
Việt Nam bước vào giai đoạn mới với tâm thế đặt ứng phó với BĐKH ở vị trí trung tâm, xem đây là cơ hội để tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững, hợp tác thương mại và đầu tư cho phát triển.
Thủ tướng Chính phủ phát biểu tại Hội nghị COP26 và cam kết Việt Nam sẽ đạt phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Ảnh: TTXVN.
Sau COP26, Việt Nam nhanh chóng cụ thể hóa các cam kết toàn cầu bằng hành động thực chất. Việc ký kết Tuyên bố chính trị về Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) với các nước G7 đã mở ra cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến, nguồn tài chính xanh và kinh nghiệm quốc tế phục vụ mục tiêu phát triển phát thải thấp. Chính phủ công bố Đề án triển khai JETP với mục tiêu đến năm 2030, năng lượng tái tạo sẽ chiếm khoảng 47% tổng năng lượng sơ cấp, và tăng lên 80-85% vào năm 2050.
Ban Chỉ đạo quốc gia thực hiện cam kết COP26 do Thủ tướng Phạm Minh Chính làm Trưởng ban nhanh chóng đề ra nhiệm vụ xây dựng khung chính sách thống nhất, nổi bật là Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến năm 2050, Chiến lược tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, Kế hoạch quốc gia thích ứng với biến đổi khí hậu (NAP), cùng các chương trình hành động của các bộ, ngành về giảm phát thải khí nhà kính.
Việt Nam sẽ tăng tỷ lệ các nguồn năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện quốc gia. Ảnh: DCC.
Hành lang pháp lý về giảm phát thải khí nhà kính dần được hoàn thiện với Luật Bảo vệ môi trường và hệ thống nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành. Trong lĩnh vực năng lượng vốn được xem là "mạch máu" của nền kinh tế, Quy hoạch điện VIII xác lập lộ trình giảm dần năng lượng hóa thạch, phát triển năng lượng tái tạo, hướng tới cơ cấu năng lượng bền vững, linh hoạt và an toàn hơn.
Các chính sách, hành động đã từng bước thể hiện quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Đảng, Nhà nước Việt Nam cho giai đoạn đến năm 2050 và định hướng xa hơn nữa: "Thích ứng với BĐKH và đạt phát thải ròng bằng “0” phải là ưu tiên cao nhất trong các quyết sách phát triển, tiêu chuẩn đạo đức cao nhất của các cấp, các ngành, doanh nghiệp và người dân". Đây sẽ là động lực quan trọng, góp phần đạt được "mục tiêu trăm năm" - Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.
Hiện thực hóa tầm nhìn nền kinh tế carbon thấp
Phát huy thành quả giai đoạn trước, từ sau COP26, Việt Nam tiếp tục lồng ghép mục tiêu ứng phó biến đổi khí hậu một cách toàn diện vào mọi chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của các cấp, các ngành, gắn với phân bổ nguồn lực và giao trách nhiệm cho các bên liên quan. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đóng vai trò đầu mối trong việc tổng hợp kết quả kiểm kê khí nhà kính, xây dựng hệ thống giám sát, báo cáo và thẩm định giảm phát thải, bảo đảm tính minh bạch và thống nhất. Bộ cũng triển khai giảm phát thải trong quản lý chất thải, nông nghiệp và sử dụng đất, tăng hấp thụ carbon từ rừng.
Bộ Công Thương chủ trì kế hoạch giảm phát thải trong năng lượng và công nghiệp, khuyến khích đổi mới công nghệ, nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng. Bộ Xây dựng thúc đẩy phát triển đô thị xanh, vật liệu carbon thấp và công trình tiết kiệm năng lượng. Bộ Tài chính lồng ghép mục tiêu giảm phát thải vào kế hoạch đầu tư, cơ cấu ngân sách và phân bổ vốn cho các dự án xanh.
TP. Đà Nẵng có những công trình đạt tiêu chuẩn công trình xanh, phát thải thấp. Ảnh: Bộ Xây dựng.
Nhờ sự phối hợp đồng bộ và tinh thần chủ động của các bộ, ngành và chính quyền địa phương, Việt Nam đang tập trung giảm phát thải trong các lĩnh vực chủ lực, đồng thời huy động mạnh mẽ các nguồn lực tài chính xanh để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0”. Đến nay, Việt Nam là quốc gia đi đầu trong cung ứng năng lượng tái tạo tại ASEAN; là điển hình tốt, được quốc tế đánh giá cao về thúc đẩy nông nghiệp xanh bền vững; là thành viên tích cực, có trách nhiệm của hầu hết các cơ chế đa phương và sáng kiến lớn về tăng trưởng xanh, chuyển đổi năng lượng.
Trong khối doanh nghiệp, xây dựng chiến lược Net Zero riêng đã trở thành xu hướng mới. Ngày càng nhiều tập đoàn trong nước đặt ra mục tiêu giảm phát thải theo lộ trình rõ ràng. Chẳng hạn, Vinamilk hướng tới trung hòa carbon vào năm 2050, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đẩy mạnh đầu tư vào năng lượng tái tạo, hay các công ty xuất khẩu lớn tham gia sáng kiến “Science-Based Targets” để kiểm kê và báo cáo phát thải minh bạch theo chuẩn quốc tế. Các chương trình đào tạo nội bộ doanh nghiệp về Net Zero, sáng kiến xanh được triển khai nhằm lan tỏa văn hóa phát triển bền vững. Nhiều địa phương đẩy mạnh giáo dục, truyền thông cộng đồng về lối sống xanh, giảm rác thải nhựa, sử dụng phương tiện công cộng và tiết kiệm điện...
Thực tiễn cho thấy, đây cũng chính là hướng đi đúng đắn của Việt Nam để vừa đảm bảo mục tiêu tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ 2 con số, vừa song hành giảm phát thải khí nhà kính. Điều này rất quan trọng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, khi các dòng đầu tư, thương mại và chuyển giao công nghệ ngày càng gắn chặt với tiêu chuẩn phát thải thấp.
Phát biểu tại Hội nghị cấp cao trực tuyến về Hành động khí hậu do Liên hợp quốc tổ chức trước thềm Hội nghị COP30 năm 2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, dù thế giới có thay đổi thế nào thì Việt Nam vẫn cam kết kiên định với mục tiêu trung hòa carbon năm 2050 và phát huy tinh thần 3 sẵn sàng là “sẵn sàng tham gia, sẵn sàng đồng hành, sẵn sàng dẫn dắt”. Việt Nam sẽ tiếp tục là bạn tốt, đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trên chặng đường phát triển xanh và bền vững sắp tới.
Với Việt Nam, ứng phó với biến đổi khí hậu là mệnh lệnh của thời đại, chuyển đổi xanh là ưu tiên hàng đầu và kiên quyết “không hi sinh bảo vệ môi trường để đổi lấy tăng trưởng kinh tế đơn thuần”.
