Đây là phát biểu của ông Li Junhua – Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc phụ trách các vấn đề kinh tế và xã hội – với truyền thông sau Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc (UNOC) 2025.
Sự kiện kéo dài 5 ngày, đồng tổ chức bởi Pháp và Costa Rica, đã quy tụ khoảng 15.000 người tham dự và hơn 60 nguyên thủ quốc gia và chính phủ. Với hơn 450 sự kiện bên lề và gần 100.000 lượt khách tham quan. Hội nghị UNOC lần thứ ba này đã kế thừa động lực từ các kỳ hội nghị trước tại New York (2017) và Lisbon (2022), hướng đến mở rộng bảo vệ biển, giảm ô nhiễm, điều chỉnh các vùng biển quốc tế và huy động tài chính cho các quốc gia ven biển và quốc đảo dễ bị tổn thương.
Ông Li Junhua – Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc phụ trách các vấn đề kinh tế và xã hội - phát biểu sau Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc. Ảnh: UN News.
Thắng lợi lớn vì sức khỏe đại dương
Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc khép lại với một cam kết trọng tâm, được gọi là Kế hoạch Hành động Đại dương Nice.
Theo Văn phòng Liên hợp quốc tại Nice, Kế hoạch Hành động Đại dương Nice là khung hành động gồm hai phần chính: Một tuyên bố chính trị mang tên “Our ocean, our future: united for urgent action” (Đại dương của chúng ta, tương lai của chúng ta: Đoàn kết thực hiện các hành động khẩn cấp), và một danh sách gồm hơn 800 cam kết tự nguyện của các quốc gia, tổ chức thuộc Liên hợp quốc, các nhà khoa học và xã hội dân sự
Trong đó, tuyên bố chính trị trong Kế hoạch đã thừa nhận tính cấp bách của khủng hoảng đại dương – từ biến đổi khí hậu, axit hóa, đến ô nhiễm - và nhấn mạnh vai trò không thể thay thế của đại dương trong điều tiết khí hậu và sống còn của sinh vật biển. Qua đó, kêu gọi tăng cường khoa học và truyền thông, bảo tồn chuyên sâu vùng biển sâu, bảo vệ sinh vật đa dạng, thúc đẩy kinh tế biển bền vững và hỗ trợ các quốc gia dễ tổn thương.
Các cam kết trong Kế hoạch Hành động Đại dương Nice bao gồm vận động sự tham gia của người trẻ, nâng cao hiểu biết về hệ sinh thái biển sâu, xây dựng năng lực khoa học và đổi mới, cho đến cam kết phê chuẩn các hiệp ước liên chính phủ,” ông Li cho biết.
Các cam kết được công bố trong tuần này phản ánh toàn diện khủng hoảng đại dương hiện nay. Ủy ban châu Âu tuyên bố đầu tư 1 tỷ euro để hỗ trợ bảo tồn đại dương, nghiên cứu khoa học và nghề cá bền vững; trong khi Polynesia thuộc Pháp cam kết thành lập khu bảo tồn biển lớn nhất thế giới, bao phủ toàn bộ vùng đặc quyền kinh tế rộng khoảng 5 triệu km².
Trong đó, Đức khởi động chương trình trị giá 100 triệu euro để loại bỏ bom mìn dưới đáy biển tại biển Baltic và Bắc Hải. New Zealand cam kết 52 triệu USD để tăng cường quản trị đại dương tại Thái Bình Dương, còn Tây Ban Nha công bố 5 khu bảo tồn biển mới. Một liên minh gồm 37 quốc gia, do Panama và Canada dẫn đầu, khởi xướng Liên minh Tham vọng Cao vì Biển Lặng, nhằm giải quyết vấn nạn ô nhiễm tiếng ồn dưới nước. Trong khi đó, Indonesia và Ngân hàng Thế giới ra mắt Trái phiếu San hô để tài trợ bảo tồn rạn san hô tại quốc gia này.
“Làn sóng thay đổi đã hình thành,” ông Li khẳng định. “Giờ đây, trách nhiệm chung của chúng ta là thúc đẩy sự thay đổi này, vì con người, hành tinh và thế hệ tương lai.”
Ông Olivier Poivre d’Arvor, đặc phái viên về vấn đề đại dương của Pháp, nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn tại Nice, chúng ta đồng lòng tạo ra sự thay đổi mang tính chuyển hóa. Tôi tin rằng chúng ta đã tiến lên phía trước, và không thể quay lại nữa”.
Một trong những mục tiêu chính của hội nghị là thúc đẩy tiến trình phê chuẩn Hiệp ước Biển cả (Hiệp định BBNJ) - được thông qua năm 2023 để bảo vệ sự sống trên biển tại vùng biển quốc tế. Cần có 60 quốc gia phê chuẩn để hiệp ước có hiệu lực. Trong tuần qua, 19 quốc gia đã phê chuẩn. Như vậy đến nay đã có 50 nước phê chuẩn Hiệp định này.
“Đây là một chiến thắng lớn,” ông Poivre d’Arvor khẳng định,
Ngoại trưởng Costa Rica, ông Arnoldo André-Tinoco, kêu gọi các quốc gia khác đẩy nhanh tài trợ cho bảo vệ đại dương: “Mỗi cam kết đều phải được theo dõi và chịu trách nhiệm,” ông phát biểu tại phiên họp bế mạc.
Đà tiến và phép thử
Theo ông Peter Thomson, Đặc phái viên Đại dương của Tổng Thư ký Liên hợp quốc, hội nghị tại Nice là bước ngoặt quan trọng cho nỗ lực bảo vệ sức khỏe đại dương và sức khỏe hành tinh.
Hướng tới tương lai, sự chú ý đã chuyển sang Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ tư, dự kiến đồng tổ chức bởi Chile và Hàn Quốc vào năm 2028.
Các quốc gia đã đưa ra nhiều cam kết hành động khẩn cấp vì sức khỏe đại dương. Ảnh: UN News.
“Chúng ta sẽ thấy một làn sóng bùng nổ mới,” ông Thomson dự đoán, đồng thời bày tỏ hy vọng các hiệp định toàn cầu quan trọng, như Hiệp ước BBNJ, Hiệp định WTO về trợ cấp nghề cá, và Hiệp ước Toàn cầu về Nhựa trong tương lai, sẽ được phê chuẩn và thực thi trước thời điểm đó. Hội nghị năm 2028 cũng sẽ là thời điểm kiểm chứng, khi SDG14 tiến gần đến mốc hoàn thành năm 2030.
"Khi SDG14 ‘trưởng thành’ vào năm 2030, chúng ta phải làm gì? Dĩ nhiên, cần nâng cao tham vọng. Cần mạnh mẽ hơn.” Ông nhấn mạnh, mặc dù SDG14 đặt mục tiêu bảo vệ 10% diện tích đại dương vào năm 2020 (và không đạt được), giờ đây thế giới hướng tới cột mốc mới – 30% vào năm 2030", ông nhấn mạnh.
Dù hội nghị kết thúc với bầu không khí đầy hy vọng, vẫn có những căng thẳng tiềm ẩn. Các quốc đảo nhỏ (SIDS) kêu gọi văn kiện mạnh mẽ hơn về tổn thất và thiệt hại - những hậu quả của biến đổi khí hậu vượt quá khả năng thích ứng của con người. “Không thể có tuyên bố về đại dương nếu thiếu tiếng nói của SIDS,” một đại biểu cảnh báo đầu tuần.
Tổng thống Chaves của Costa Rica và một số lãnh đạo khác cũng kêu gọi tạm ngừng khai thác biển sâu ở vùng biển quốc tế cho đến khi khoa học đánh giá được đầy đủ rủi ro – điều không được đưa vào tuyên bố cuối cùng.
Tuy vậy, Tuyên bố chính trị Nice, mang tên “Đại dương của chúng ta, tương lai của chúng ta: đoàn kết hành động khẩn cấp”, vẫn tái khẳng định mục tiêu bảo vệ 30% diện tích đại dương và đất liền vào năm 2030, đồng thời ủng hộ các khuôn khổ toàn cầu như Hiệp ước Đa dạng Sinh học Côn Minh - Montreal (2022) và mục tiêu khí hậu của Tổ chức Hàng hải Quốc tế Liên hợp quốc (IMO).
“Đây sẽ là phép thử thực sự, không nằm ở những gì chúng ta nói tại Nice mà là ở những gì chúng ta sẽ làm tiếp theo”, ông Li nhấn mạnh,
