"Cuộc chiến" cam go
Trong cuộc chiến thầm lặng nhưng đầy cam go vì sức khỏe cộng đồng, một kẻ thù vô hình nhưng cực kỳ nguy hiểm vẫn ngày đêm len lỏi, bào mòn sức khỏe và cướp đi sinh mạng của hàng triệu người.
Làn khói tưởng chừng vô hại nhưng lại chứa đựng hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có đến 69 chất gây ung thư. Những con số thống kê lạnh lùng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) không ngừng vang lên tiếng chuông cảnh báo, mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người trên toàn cầu.
Cần có những chiến lược riêng để kiểm soát các loại thuốc lá mới. Ảnh: Thủy Nhi.
Tại Việt Nam, hơn 90% các ca ung thư phổi, 75% các ca bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) và khoảng 25% các trường hợp bệnh tim thiếu máu cục bộ đều có liên quan mật thiết đến việc hút thuốc. Những con số này không chỉ là dữ liệu, mà là lời kể về những gia đình tan vỡ, những giấc mơ dang dở và gánh nặng khổng lồ đè lên vai hệ thống y tế.
Thuốc lá không chỉ tàn phá lá phổi, trái tim, mà còn len lỏi vào từng tế bào, gây ra ít nhất 25 nhóm bệnh khác nhau, từ ung thư đến các bệnh hô hấp mãn tính, rối loạn sinh sản... Tuy nhiên, giữa bức tranh u ám đó, một tia sáng hy vọng đang dần hé lộ, mang tên cai nghiện thuốc lá.Đây không chỉ là một hành động đơn lẻ của một cá nhân, mà là một giải pháp chiến lược, một cuộc cách mạng vì sức khỏe cộng đồng.
Em T.H.N (20 tuổi), người từng nghiện thuốc lá điện tử từ năm 17 tuổi, kể: “Em bắt đầu hút vape từ năm 17 tuổi do thấy bạn bè xung quanh hút nên cũng tò mò. Ban đầu em không thấy có ảnh hưởng gì xấu đến bản thân, nên vẫn tiếp tục sử dụng như một thói quen. Tuy nhiên hơn 1 năm trở lại đây em thấy run tay, run chân, mệt mỏi chóng mặt kéo dài. Nên em đã bỏ hút vì bản thân em là người có tiểu sử bệnh tim nên em càng thấy rõ sức khỏe bản thân đang bị ảnh hưởng”.
Vape là thói quen thầm lặng không kém phần nguy hiểm sức khỏe con người. Ảnh: Thủy Nhi
Cai nghiện thuốc lá không chỉ giúp mỗi người lấy lại sự tự do khỏi cơn nghiện, mà còn góp phần giảm thiểu gánh nặng bệnh tật, giảm chi phí y tế và bảo vệ những người xung quanh khỏi khói thuốc thụ động một kẻ giết người thầm lặng không kém phần nguy hiểm.
Sự bùng nổ của thuốc lá mới đang khiến bài toán phòng, chống tác hại thuốc lá trở nên phức tạp hơn bao giờ hết. Chúng ta cần một sự nỗ lực đồng bộ và quyết liệt hơn, không chỉ tập trung vào thuốc lá truyền thống mà còn phải có những chiến lược riêng để kiểm soát các loại thuốc lá mới.
Tuy nhiên, khi cuộc chiến chống thuốc lá truyền thống đang đạt được những thành công nhất định, một mối đe dọa mới lại xuất hiện, đặc biệt là với giới trẻ: thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
Nhiều người lầm tưởng rằng những sản phẩm này "ít độc hại" hơn, hay thậm chí là một giải pháp để cai thuốc lá truyền thống. Nhưng sự thật hoàn toàn ngược lại. Theo nhiều nghiên cứu khoa học, các sản phẩm này vẫn chứa nicotine và hàng loạt hóa chất độc hại, gây ra những tác động tiêu cực đến sức khỏe, đặc biệt là sự phát triển của não bộ ở người trẻ, cũng như tiềm ẩn nguy cơ nghiện và các bệnh về tim mạch, hô hấp.
Từ một tổng đài đến một mạng lưới hi vọng
Ở trung tâm của cuộc chiến này, Bệnh viện Bạch Mai, một trong những bệnh viện đầu ngành của Việt Nam, đã được giao trọng trách trở thành trung tâm tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá tuyến cuối.
Hàng ngày, tổng đài tư vấn miễn phí 1800.6606 của bệnh viện tiếp nhận hàng chục cuộc gọi từ khắp mọi miền đất nước. Những cuộc gọi đó không chỉ là những lời thỉnh cầu được giúp đỡ, mà còn là minh chứng cho sự khao khát thoát khỏi ‘vòng kim cô’ của thuốc lá.
Tại các cơ sở y tế được dán áp phích tờ rơi về PCTHTL. Ảnh: BVĐKHV.
Với sự hỗ trợ đắc lực từ Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế), Bệnh viện Bạch Mai không chỉ dừng lại ở việc tư vấn qua điện thoại. Từ năm 2015, bệnh viện đã xây dựng và phát triển một hệ thống toàn diện, bao gồm Phòng tư vấn trực tiếp, đào tạo cán bộ y tế tại 63 tỉnh, thành phố và đặc biệt là triển khai mô hình tư vấn ngắn tại các khoa lâm sàng.
Đây là một sáng kiến đột phá, giúp hàng nghìn bệnh nhân nội trú có cơ hội tiếp cận dịch vụ tư vấn ngay trong quá trình điều trị các bệnh nền do thuốc lá gây ra.
Kết quả thu được thật sự đáng kinh ngạc, tính đến năm 2024, gần 71.000 cuộc gọi đã được tiếp nhận và quan trọng hơn, khoảng 1.200 người mỗi năm đã cai nghiện thuốc lá thành công nhờ sự hỗ trợ chuyên môn từ các y bác sĩ.
Sự thành công này không chỉ đến từ những lời khuyên đơn thuần, mà còn từ sự đồng hành, thấu hiểu và các phương pháp khoa học được cá nhân hóa. Tỷ lệ người hút thuốc được cán bộ y tế tư vấn bỏ thuốc đã tăng vọt từ 40,5% năm 2015 lên 90% vào năm 2023, cho thấy hiệu quả rõ rệt của những nỗ lực này.
Hiện nay, 10 bệnh viện lớn trên cả nước đã tham gia triển khai, trong đó có Bệnh viện Nhân dân Gia Định (TP.HCM) với tổng đài miễn phí 1800.1224. Đây là một tín hiệu đáng mừng, cho thấy sự lan tỏa của mô hình này và cam kết của ngành y tế trong việc đưa dịch vụ hỗ trợ cai nghiện thuốc lá đến gần hơn với mọi người dân.
Em Đ.V (23 tuổi) chia sẻ rằng: Mình sử dụng cả thuốc lá và vape, từ lúc 18 tuổi, do thấy bạn bè mình hút nhiều. Mình sử dụng rất thường xuyên, có thể gọi là một thói quen, vì vape không cần đốt như thuốc lá truyền thống, cứ cầm trên tay là có thể hút ngay. Hiện tại mình bắt đầu đi làm, do môi trường văn phòng nên việc hút vape hay thuốc lá cũng hạn chế hơn so với trước. Lúc mới đầu mình cũng hơi khó chịu vì việc sử dụng vape đã như thói quen của mình rồi nên đột ngột bị kéo dãn tần suất sử dụng làm mình thấy không quen. Sau khi nhận được lời khuyên từ các y tá về tác hại của thuốc lá thì giờ tần suất của mình cũng giảm nhiều so với ngày trước, mình đang cố gắng tự xây dựng phương pháp về cai thuốc lá để có lối sống lành mạnh hơn.
Cùng chung tay hành động chống lại kẻ thù vô hình mang tên thuốc lá. Ảnh: Minh Hà.
Cuộc chiến chống lại thuốc lá không phải là một cuộc chiến của riêng ai. Đó là trách nhiệm của toàn xã hội, từ chính sách của nhà nước, sự quyết tâm của các cơ sở y tế, cho đến ý thức và hành động của mỗi cá nhân. Mỗi điếu thuốc được dập tắt là một chiến thắng nhỏ, góp phần vào chiến thắng lớn của cả cộng đồng.
Cai thuốc lá không chỉ là cứu lấy một lá phổi, một trái tim, mà là cứu lấy một cuộc đời, một gia đình, và góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh hơn, một tương lai không còn bị che phủ bởi làn khói độc.
Đó là hơi thở của sự sống, là niềm hy vọng về một thế hệ mới trưởng thành trong một môi trường trong lành, không còn bóng dáng của những điếu thuốc.
