Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa có thông báo về ý kiến kết luận của Thứ trưởng Phùng Đức Tiến tại Hội thảo “Tổng kết, đánh giá bảo tồn nguồn gen giai đoạn 2021 - 2025, định hướng giai đoạn 2026 - 2030, lĩnh vực thủy sản và chăn nuôi” (được tổ chức ngày 6/5/2025 tại Trường Chính sách công và Phát triển nông thôn do Thứ trưởng Phùng Đức Tiến chủ trì).
Gà Lạc Sơn, một nguồn gen bản địa quý được người dân nuôi thương phẩm. Ảnh: Thanh Hoa.
Thông báo nêu rõ: Giai đoạn 2021 - 2025, công tác bảo tồn nguồn gen đã đạt được một số kết quả nhất định. Mạng lưới các cơ sở bảo tồn nguồn gen đã hình thành với sự tham gia của các cơ quan, viện nghiên cứu trực thuộc Bộ, các trung tâm giống, các vườn quốc gia, khu bảo tồn và các tổ chức, hộ gia đình.
Các nguồn gen được thu thập được đánh giá, tư liệu hóa về phân loại, phân bố, hình thái, thích nghi, thuần dưỡng, sinh trưởng, sinh sản. Nguồn gen vi sinh vật thú y được sử dụng để kiểm nghiệm, thử nghiệm vacxin. Hệ thống cơ sở dữ liệu nguồn gen được xây dựng và cập nhật thông tin thường xuyên. Công tác trao đổi thông tin nguồn gen với các tổ chức cá nhân cũng được thực hiện, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động bảo tồn, khai thác và phát triển giống.
Đặc biệt, các nguồn gen được bảo tồn và lưu giữ an toàn, trở thành nguồn vật liệu ban đầu cho công tác chọn tạo giống, khai thác phát triển nguồn gen quý hiếm, có giá trị kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững nông nghiệp.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác bảo tồn và phát triển nguồn gen vẫn tồn tại một số hạn chế như: Hoạt động bảo tồn nguồn gen vẫn tập trung nhiều vào điều tra, thu thập, bảo quản và đánh giá ban đầu, còn nhiều hạn chế trong việc đánh giá chi tiết và khai thác, sử dụng. Các đối tượng nguồn gen chưa trở thành các hàng hoá, sản phẩm có chất lượng cung cấp cho thị trường.
Cán bộ làm công tác bảo tồn, lưu giữ nguồn gen hầu hết là kiêm nhiệm. Nguồn nhân lực có trình độ cao về ứng dụng các kỹ thuật mới, công nghệ cao trong công tác lưu giữ, bảo quản nguồn gen còn thiếu. Trang thiết bị phục vụ công tác bảo quản, lưu giữ các nguồn gen còn chưa đồng bộ, nhiều cơ sở điều kiện lưu giữ bảo quản nguồn gen thu thập được chưa tối ưu dẫn đến sự thất thoát hoặc giảm chất lượng nguồn gen. Nguồn kinh phí thực hiện nhiệm vụ còn hạn chế, chưa có sự tham gia mạnh mẽ của các tổ chức, doanh nghiệp trong công tác bảo tồn, phát triển nguồn gen.
Lợn Móng Cái đang được người dân tại Quảng Ninh phát triển nuôi, cho hiệu quả cao. Ảnh: Tiến Thành.
Việt Nam là quốc gia có nguồn tài nguyên đa dạng sinh học phong phú và đây là lợi thế cạnh tranh của quốc gia. Để triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội và Nghị quyết số 71/NQ-CP của Chính phủ về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu triển khai một số nội dung trong thời gian tới như sau:
- Xây dựng bộ tiêu chí xác định nguồn gen đưa vào và đưa ra khỏi danh mục bảo tồn hàng năm, làm căn cứ điều tra thu thập bổ sung theo đúng mục tiêu của hoạt động bảo tồn nguồn gen. Cần xác định mức độ ưu tiên (trọng điểm, ngắn hạn, dài hạn) trong việc xây dựng danh mục bảo tồn nguồn gen, ưu tiên các nguồn gen bản địa, quý hiếm, có giá trị kinh tế đang có nguy cơ mai một do biến đổi khí hậu và sự cạnh tranh của giống nhập nội, hướng tới đưa nguồn gen phát triển thành sản phẩm hàng hóa, đảm bảo đúng định hướng phục vụ mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững. Tăng cường khai thác và phục tráng nguồn gen có giá trị kinh tế, phục vụ sản xuất, nâng cao giá trị, hiệu quả kinh tế.
- Đầu tư có trọng điểm, xây dựng trung tâm nguồn gen vật nuôi, thủy sản, vi sinh vật quốc gia bảo tồn tinh, phôi, giống nguồn gen vật nuôi, thủy sản; trang thiết bị cho công tác bảo tồn nguồn gen, nâng cao chất lượng bảo tồn. Tăng cường năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác bảo tồn.
- Khẩn trương hoàn thiện tư liệu hoá và số hoá các nguồn gen đang bảo tồn, xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ, kết nối chia sẻ thông tin nguồn gen giữa các đơn vị, các vùng, các ngành đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 57/NQ-TW của Bộ Chính trị về đột phá về khoa học công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong khoa học công nghệ.
- Đẩy mạnh công tác xã hội hoá hoạt động bảo tồn nguồn gen, mở rộng mạng lưới bảo tồn, lưu giữ và phát triển nguồn gen. Nghiên cứu đề xuất cơ chế để các doanh nghiệp tham gia mạnh mẽ vào công tác bảo tồn nguồn gen trong lĩnh vực nông nghiệp, môi trường, góp phần thực hiện Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
- Xây dựng chương trình chiến lược khoa học công nghệ cấp Bộ về bảo tồn nguồn gen. Đổi mới công tác quản lý, trình tự phê duyệt nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen theo giai đoạn, đảm bảo kết thúc giai đoạn có sản phẩm hoàn chỉnh và có kế hoạch rõ ràng.
