80 năm quản lý đất đai [Bài 2]: Kiện toàn hệ thống đăng ký, phục vụ nhân dân

Trải qua 80 năm hình thành và phát triển, ngành quản lý đất đai Việt Nam đã đi cùng chiều dài lịch sử của đất nước, gắn với công cuộc kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Từ chỗ quản lý đất đai còn rời rạc, phân tán, đến nay hệ thống pháp luật đất đai ngày càng hoàn thiện, khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.

Những mốc son quan trọng như Luật Đất đai 1987, 1993, 2003, 2013 và mới nhất là Luật Đất đai 2024 đã từng bước tạo hành lang pháp lý đồng bộ, hiện đại, phù hợp với tiến trình đổi mới và hội nhập. Cùng với đó, các nghị quyết quan trọng của Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết số 19-NQ/TW (2012) và Nghị quyết số 18-NQ/TW (2022), đã đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ quản lý đất đai theo hướng minh bạch, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển.

Văn phòng Đăng ký đất đai tạo nền tảng hiện đại hóa

Một trong những bước ngoặt quan trọng là việc kiện toàn hệ thống Văn phòng Đăng ký đất đai. Trước đây, mô hình Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất phân tán ở cấp huyện (theo quy định pháp luật đất đai năm 2003) bộc lộ nhiều hạn chế. Từ Luật Đất đai 2013 và tiếp tục được khẳng định tại Luật Đất đai 2024, Văn phòng Đăng ký đất đai một cấp trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường đã được hình thành. Đây là bước tiến lớn, vừa khắc phục tình trạng manh mún, vừa tạo nền tảng hiện đại hóa ngành quản lý đất đai, gắn với quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Thực hiện Nghị quyết số 19-NQ/TW (2012), Nghị quyết số 18-NQ/TW (2022) và các quy định của Luật Đất đai 2013, 2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo các địa phương kiện toàn Văn phòng Đăng ký đất đai. Tính đến trước ngày 1/7/2025, toàn bộ 63/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã hoàn thành việc kiện toàn theo mô hình một cấp.

Việc kiện toàn Văn phòng Đăng ký đất đai đã thống nhất quản lý hồ sơ địa chính, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, từng bước tạo tiền đề xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai quốc gia, sẵn sàng cung cấp thông tin đất đai cho cơ quan, tổ chức, người dân và doanh nghiệp. Đồng thời, mô hình này cũng góp phần minh bạch thị trường bất động sản, tách bạch nhiệm vụ quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công, làm rõ trách nhiệm từng cơ quan trong giải quyết thủ tục hành chính.

Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai được đẩy mạnh, quy trình xử lý hồ sơ thống nhất, liên thông, hiệu quả hơn. Qua triển khai thực tiễn, Văn phòng Đăng ký đất đai đã trở thành đầu mối thúc đẩy cải cách hành chính, phát triển chính quyền điện tử, đồng thời giúp điều phối nhân lực linh hoạt hơn giữa các đơn vị.

Kết quả nổi bật: số thủ tục đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất đã giảm từ 48 xuống 30 thủ tục; thời gian thực hiện giảm 27,84%. Tỷ lệ giải quyết hồ sơ giao dịch đất đai tại các địa phương đạt 90–95% so với quy định. Đến nay, cả nước đã lập trên 44 triệu hồ sơ địa chính, cập nhật chỉnh lý hơn 30 triệu hồ sơ, gần 30 triệu sổ địa chính điện tử được đưa vào quản lý.

Ngoài ra, nhiều thủ tục hành chính về đăng ký, cấp Giấy chứng nhận đã được triển khai trực tuyến qua Cổng dịch vụ công Quốc gia và Cổng dịch vụ công của các tỉnh, thành phố.

Hướng tới nền quản trị đất đai minh bạch

Bên cạnh kết quả đạt được, vẫn còn tồn tại những hạn chế như: quy trình thủ tục hành chính ở một số nơi còn phức tạp, kéo dài; cơ sở dữ liệu địa chính chưa đồng bộ; nhân lực chất lượng cao còn thiếu; tình trạng chồng chéo trong quản lý, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp vẫn xuất hiện ở vài địa phương.

Để nâng cao hiệu quả quản lý, nhiều giải pháp được đặt ra, đó là: tiếp tục kiện toàn bộ máy theo hướng tinh gọn, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa hồ sơ; cải cách thủ tục hành chính triệt để, công khai, minh bạch; tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý sai phạm; đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật để người dân hiểu rõ quyền, nghĩa vụ trong quản lý và sử dụng đất.

Có thể khẳng định, việc kiện toàn Văn phòng Đăng ký đất đai là minh chứng rõ nét cho quyết tâm xây dựng nền quản trị đất đai hiện đại, minh bạch, phục vụ Nhân dân, góp phần đưa đất đai thực sự trở thành nguồn lực to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân khẳng định: Văn phòng Đăng ký đất đai là “cánh tay nối dài” trong quản lý nhà nước về đất đai, trực tiếp phục vụ người dân, doanh nghiệp, đồng thời giúp Nhà nước nắm chắc, quản chặt quỹ đất quốc gia.