Theo Liên hợp quốc, khoảng 1/3 lượng lương thực thực phẩm (LTTP) sản xuất ra mỗi năm bị lãng phí, tương đương hơn 1 tỷ bữa ăn mỗi ngày. Lượng chất thải LTTP này không chỉ gây tổn thất kinh tế lên tới 1.000 tỷ USD mà còn chiếm khoảng 8 - 10% tổng phát thải khí nhà kính toàn cầu.
Trước thực trạng này, nhiều quốc gia và tổ chức đã đưa ra những sáng kiến đột phá nhằm giảm thiểu chất thải LTTP.
Chất thải lương thực, thực phẩm đóng góp khoảng 8-10% tổng phát thải khí nhà kính toàn cầu. Ảnh: City Havest.
Tại khu vực Trung Đông, Dubai (UAE) đang triển khai dự án tái chế phế phẩm, phụ phẩm thành phân bón nhằm cải tạo đất và phục hồi hệ sinh thái nông nghiệp. Dự án thu gom thực phẩm thừa từ các nông trại, nhà hàng và khách sạn, tái chế hơn 1 triệu kg rác hữu cơ kể từ năm 2021.
Trong khi đó, với đặc thù khí hậu khô nóng, Ả Rập Xê Út đang lắp đặt các trạm thủy canh mini ngay trong các cửa hàng bán lẻ. Hệ thống này giúp trồng và cung cấp rau xanh tại chỗ, rút ngắn thời gian vận chuyển từ thu hoạch đến tay người tiêu dùng xuống chỉ còn 45 phút. Việc tái sử dụng nước tưới và tiết kiệm tới 90% lượng nước tiêu thụ, giúp mô hình này thân thiện hơn với môi trường.
Một xu hướng đáng chú ý khác là việc tận dụng các loại rau củ quả “xấu xí” - những nông sản không đạt chuẩn hình thức nhưng vẫn an toàn để tiêu dùng. Tại Úc, các doanh nghiệp đã thương mại hóa hình thức này thông qua các gói đăng ký nông sản không hoàn hảo, vừa giúp người dân tiết kiệm chi phí, vừa giảm lượng chất thải LTTP và phát thải khí nhà kính.
Còn ở châu Á, một số sáng kiến hỗ trợ nông dân nhỏ lẻ xử lý nông sản hư hỏng ngay tại nông trại bằng máy sấy năng lượng mặt trời. Các sản phẩm sau khi chế biến được đưa về trung tâm để xử lý và cung ứng cho ngành chế biến thực phẩm, góp phần giảm thất thoát sau thu hoạch.
Trong lĩnh vực công nghệ, Malaysia phát triển thiết bị ủ phân hữu cơ tại chỗ, sử dụng enzyme đặc chế để phân hủy rác hữu cơ thành phân bón. Thiết bị nhỏ gọn, dễ sử dụng tại hộ gia đình hoặc nhà hàng, tích hợp hệ thống lọc sinh học khử mùi để xử lý rác tại nguồn.
Ngoài ra, một sáng kiến sinh học cũng đang được quan tâm là sử dụng miếng dán kháng khuẩn từ thực vật giúp kéo dài độ tươi của trái cây thêm 2 tuần, giảm nguy cơ nhiễm nấm mốc và thay thế các chất bảo quản truyền thống.
Trong khi đó, châu Âu đang ứng dụng trí tuệ nhân tạo giúp các siêu thị điều chỉnh giá bán thực phẩm tươi theo thời hạn sử dụng. Giải pháp này không chỉ giúp người tiêu dùng tiết kiệm chi phí, doanh nghiệp giảm hàng tồn kho, mà còn cắt giảm tới 39% lượng chất thải LTTP.
Bên cạnh đó, mô hình “tủ lạnh công cộng” ở Geneva (Thụy Sĩ) đang thu hút sự chú ý nhờ tính sáng tạo và hiệu quả. Người dân có thể chia sẻ LTTP chưa sử dụng hết vào các tủ lạnh đặt trên đường phố, từ đó giúp người khó khăn có thể tiếp cận nguồn lương thực, thực phẩm miễn phí, đồng thời giảm chất thải lương thực, thực phẩm thải ra môi trường. Mô hình này đã được nhân rộng tại các thành phố khác của Thụy Sĩ và Đức.
