Bản tin thời tiết nông vụ là một sáng kiến hợp tác giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (TT-BVTV), Bộ Nông nghiệp và Môi trường với Trung tâm Nông nghiệp Nhiệt đới Quốc tế (CIAT) từ năm 2019, với mục tiêu cung cấp các khuyến cáo kỹ thuật trồng trọt cập nhật theo thời vụ cho bà con nông dân trên cơ sở phân tích các yếu tố thời tiết, khí hậu và đặc điểm cây trồng.
Bản tin thời tiết nông vụ của các tỉnh Bạc Liêu, An Giang và Kiên Giang được Tổ kỹ thuật bầu chọn là các bản tin hiệu quả vào năm 2023. Ảnh: CIAT.
Ông Kee Swans, Trưởng nhóm Hành động về biến đổi khí hậu tại châu Á (CIAT) cho hay, tổ chức đã phối hợp chặt chẽ với Cục TT-BVTV thành lập các Tổ kỹ thuật xây dựng và phổ biến khuyến cáo khí hậu bản tin 10 ngày, bản tin tháng và bản tin mùa, nhằm hỗ trợ người dân ra quyết định trong từng giai đoạn sản xuất.
Cụ thể, bản tin 10 ngày cung cấp thông tin dự báo thời tiết, khí hậu, sâu bệnh, chất lượng nước, giá nông sản và khuyến cáo kỹ thuật sát thực tế. Nhờ đó, nông dân có thể điều chỉnh kế hoạch gieo trồng, tưới tiêu, bón phân và phòng trừ sâu bệnh một cách kịp thời và hiệu quả.
Bản tin tháng có nội dung tương tự nhưng mở rộng phạm vi dự báo trong thời gian dài hơn, giúp người dân chủ động hơn trong kế hoạch sản xuất và phòng tránh rủi ro.
Còn bản tin mùa mang tính chiến lược, cung cấp cái nhìn tổng thể cho cả vụ sản xuất dựa trên so sánh với điều kiện thời tiết trung bình nhiều năm. Qua đó, người dân có thể đánh giá các nguy cơ lớn đối với mùa vụ, từ đó lập kế hoạch sản xuất, chăm sóc và bảo vệ cây trồng phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng và điều kiện tại địa phương.
Cải tiến công nghệ, minh họa trực quan
Tính đến quý I/2025, bản tin thời tiết nông vụ đã được triển khai đến 714 xã, 71 huyện tại 13 tỉnh thuộc khu vực ĐBSCL. Hơn 55.000 người đã đăng ký nhận bản tin qua Zalo, và tổng cộng có hơn 290.000 người tiếp cận thông qua loa phát thanh, áp phích và các buổi tập huấn theo dõi các dự báo thời tiết hàng ngày.
Chia sẻ về hiệu quả tích cực của sáng kiến dịch vụ khí hậu này, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục TT-BVTV cho biết, những dự báo được cập nhật chính xác trên 80% đã giúp bà con đã điều chỉnh ngay lịch xuống giống, lựa chọn giống phù hợp và chủ động chuẩn bị biện pháp phòng trừ sâu bệnh, quản lý nước tưới một cách khoa học.
Kết quả tại nhiều vùng cho thấy chi phí sản xuất giảm 10-15%, năng suất lúa tăng 5-8%, góp phần nâng cao thu nhập và tạo sự an tâm mỗi khi mùa vụ bắt đầu.
Bản tin thời tiết nông vụ phiên bản cải tiến năm 2025. Ảnh: CIAT.
"Bản tin thời tiết nông vụ là một tiến bộ kỹ thuật, giúp tích hợp dịch vụ tư vấn khí hậu vào kế hoạch công tác cấp tỉnh và huyện", ông Kees Swaans khẳng định.
Để nâng cao hiệu quả tiếp cận, bản tin liên tục được cải tiến và cập nhật. Phiên bản mới nhất đang được thí điểm tại An Giang, Sóc Trăng và Hậu Giang, bước đầu mang lại nhiều hiệu ứng tích cực.
Thay vì chỉ đọc nội dung thuần chữ, bà con nay nhận được “thẻ thực hành” in hình minh họa sinh động, hướng dẫn cách nhận diện sâu bệnh khi mới xuất hiện, kèm mã QR dẫn đến các video ngắn mô phỏng thao tác kỹ thuật như phun thuốc sinh học hoặc bón phân phù hợp. Sau bốn kỳ phát hành, 90% cán bộ kỹ thuật và nông dân đánh giá họ dễ nắm vững kỹ thuật hơn, tiết kiệm thời gian tra cứu và tự tin áp dụng ngay trên đồng ruộng.
Theo lời đại diện Cục TT-BVTV, bản tin thời tiết nông vụ không còn là nguồn thông tin kỹ thuật khô khan mà đã trở thành “người bạn đồng hành” cùng với nông dân.
Nhân rộng quy mô dịch vụ khí hậu bền vững
Sau hơn 5 năm triển khai, bản tin thời tiết nông vụ đã chứng minh được hiệu quả thiết thực. Phó Cục trưởng Nguyễn Thị Thu Hương nhấn mạnh: "Cục TT-BVTV sẽ tiếp tục phối hợp cùng CIAT để nhân rộng ứng dụng này, không chỉ phủ kín vùng ĐBSCL, mà còn mở rộng ra các địa phương trên cả nước".
Để triển khai hiệu quả, việc phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý Trung ương, các chi cục địa phương và các nhà khoa học là rất cần thiết. Cục TT-BVTV đã chủ động phối hợp với Trung tâm Khí tượng Thủy văn và các địa phương để cập nhật thông tin dự báo khí hậu, phục vụ đánh giá tình hình thời tiết và xây dựng các khuyến cáo phù hợp.
Ngoài ra, Cục sẽ tập trung xây dựng các nhóm kỹ thuật từ cấp tỉnh tới xã, thiết lập cơ chế phối hợp giữa các đơn vị như Chi cục TT-BVTV, Chi cục Thủy lợi… để đồng phát triển nội dung bản tin. Mỗi nhóm sẽ chịu trách nhiệm xây dựng bản tin cho khu vực phụ trách dựa trên các điều kiện thực tế về khí hậu, cây trồng, vật tư nông nghiệp và nguồn nhân lực tại địa phương.
Tuy còn những thách thức hiện hữu như sự chênh lệch về năng lực thực hiện giữa các tỉnh và huyện, chi phí điều chỉnh nội dung bản tin theo từng vùng khí hậu, nâng cấp hạ tầng số và nguồn lực... Cục TT-BVTV sẽ cùng với các địa phương tìm cách tháo gỡ, giải quyết các vướng mắc để đảm bảo có thể duy trì được sáng kiến rất hữu ích này.
Số hóa chuỗi quản trị rủi ro toàn diện
Bản tin thời tiết nông vụ và bảo hiểm nông nghiệp đang từng bước tạo thành hai trụ cột hỗ trợ, hướng tới mục tiêu giảm thiểu rủi ro sản xuất cho người dân, khuyến khích họ áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, tạo ra một hệ sinh thái nông nghiệp thông minh và bền vững.
Phó Cục trưởng chỉ rõ, bản tin giúp bà con chủ động điều chỉnh thời vụ, điều tiết nước tưới, chuẩn bị phân bón và thuốc BVTV một cách hợp lý, qua đó giảm thiệt hại ngay từ "gốc" trước khi sự cố khí hậu xảy ra. Nhờ vậy, tần suất và mức độ tổn thất về mùa màng sẽ giảm, làm cho yêu cầu bồi thường bảo hiểm ít phát sinh hơn và mức phí bảo hiểm có thể được điều chỉnh hợp lý.
Ngược lại, khi bản tin cung cấp dữ liệu dự báo chính xác, các công ty bảo hiểm sẽ có điều kiện thiết kế các sản phẩm bảo hiểm linh hoạt hơn, giảm thời gian chờ bồi thường và tối ưu hóa chi phí giám sát rủi ro.
Bản tin là công cụ giúp bà con giảm thiệt hại, còn bảo hiểm là "mạng lưới an toàn" cuối cùng, đảm bảo tài chính khi sự cố vượt quá tầm kiểm soát. Sử dụng kết hợp cả hai sẽ tạo thành chuỗi quản trị rủi ro toàn diện: từ cảnh báo - ứng phó - bồi thường.
