Các bản tin dự báo khí tượng thủy văn đã giúp Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam thực hiện xả nước hồ Dầu Tiếng một cách an toàn. Ảnh: Thanh Sơn.
Vận hành an toàn ở hồ thủy lợi lớn nhất nước
Là hồ thủy lợi lớn nhất cả nước với diện tích mặt nước 27 km2 và dung tích chứa 1,58 tỷ m3, mỗi năm, hồ Dầu Tiếng thường có nhiều lần phải xả nước qua tràn xả lũ xuống hạ du sông Sài Gòn cho các mục đích khác nhau.
Theo ông Trần Quang Hùng, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam, trong năm 2024, do mưa lớn trên diện rộng, ảnh hưởng các cơn bão số 4 và áp thấp nhiệt đới, trên lưu vực hồ Dầu Tiếng đã xuất hiện nhiều trận mưa lớn: từ ngày 30/8-3/9, 14-21/9, 6-25/10, 1-6/11. Tổng lượng mưa bình quân lưu vực năm 2024 là 2.021 mm, nhiều hơn 149 mm so với năm 2023 và nhiều hơn 215,61 mm so với trung bình nhiều năm.
Năm 2024, tại hồ Dầu Tiếng, Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam đã tiến hành xả 12 đợt qua tràn xả lũ, với lưu lượng xả từ 36-200 m3/s, tổng lượng xả là 1.447,66 triệu m3. Trong đó, xả để cải thiện môi trường kết hợp đẩy mặn cho Nhà máy nước Tân Hiệp là 966,34 triệu m3; xả để hạ thấp mực nước hồ nhằm gia tăng dung tích phòng lũ, chủ động chống lũ cho công trình, phòng và giảm lũ cho vùng hạ du là 481,32 triệu m3.
Trong 12 lần xả nước hồ Dầu Tiếng năm 2024, có nhiều lần được thực hiện vào cao điểm mùa mưa lũ. Tuy vậy, tất cả các lần xả nước ấy đều đảm bảo an toàn hồ đập và an toàn cho vùng hạ du.
Để đảm bảo an toàn trong những lần xả nước qua tràn xả lũ hồ Dầu Tiếng, ngoài việc tuân thủ đúng quy trình vận hành hồ, quy chế phối hợp giữa Bộ NN-PTNT (nay là Bộ NN-MT) và các tỉnh, thành liên quan, công tác vận hành hồ Dầu Tiếng của Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam luôn có sự gắn bó chặt chẽ với công tác dự báo khí tượng thủy văn (KTTV).
Từ các bản tin cảnh báo, dự báo KTTV của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, các đài KTTV khu vực, Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam đã phối hợp Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, Trung tâm Công nghệ phần mềm thủy lợi lập các bản tin dự báo thủy văn. Trên cơ sở đó, Công ty đã phối hợp với các tỉnh Tây Ninh, Bình Dương và TP HCM bàn bạc, thống nhất biện pháp vận hành hồ Dầu Tiếng một cách phù hợp.
Ông Phạm Văn Mạnh, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam cho biết, riêng trong mùa mưa lũ, hồ Dầu Tiếng sẽ có những lần phải xả nước xuống hạ du để có dung tích phòng lũ chủ động đón lượng nước lũ từ thượng nguồn đổ về.
Trong những lần xả nước đó, nếu hồ xả đúng vào thời điểm triều đang lên trên sông Sài Gòn, thì sẽ gây ngập lụt cho TP HCM và vùng hạ du. Vì vậy, để đảm bảo an toàn, phải tính toán kỹ lưu lượng, thời gian xả.
Để giúp Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam có thêm thông tin ra quyết định, có sự điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế, đồng thời hỗ trợ địa phương vùng hạ du sông Sài Gòn trong công tác phòng chống và ứng phó thiên tai, trong những lần công ty chuẩn bị xả nước hồ Dầu Tiếng, Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam đều có những bản tin đột xuất hỗ trợ vận hành hồ.
Trong bản tin đột xuất, Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam tính toán và đưa ra các kịch bản chi tiết, với lưu lượng xả như vậy, và xả vào giờ đó, ngày đó, thì phạm vi ảnh hưởng nước dâng sẽ đến đâu, mực nước lớn nhất tại các trạm thủy văn vùng hạ du là bao nhiêu, những vùng trũng thấp nào có thể bị ngập.
Nhờ có dự báo KTTV, trong những lần xả nước hồ Dầu Tiếng, Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam đã xác định được lưu lượng, thời gian xả phù hợp, qua đó vừa đảm bảo được an toàn hồ đập, vừa không gây ngập cho vùng hạ du.
Đưa dự báo, cảnh báo vào thực tế
Theo ông Nguyễn Huy Khôi, Trưởng phòng Khoa học công nghệ và Hợp tác quốc tế, Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam, bên cạnh công tác dự báo của ngành KTTV, nhiều năm qua, các viện thủy lợi đã đẩy mạnh công tác dự báo thủy văn phục vụ trực tiếp cho sản xuất nông nghiệp, vận hành các hệ thống thủy lợi...
Sản xuất lúa ở ĐBSCL đã giảm thiểu được thiệt hại trong mùa mưa lũ hoặc hạn mặn nhờ thực hiện tốt các dự báo, cảnh báo về khí tượng thủy văn. Ảnh: Thanh Sơn.
Đầu mùa khô hay mùa mưa, các viện thực hiện bản tin dự báo nguồn nước trong mùa. Chẳng hạn, với ĐBSCL, Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam có bản tin mùa dự báo nguồn nước và xây dựng kế hoạch sử dụng nước, phục vụ chỉ đạo điều hành cấp nước cho sản xuất nông nghiệp mùa lũ, còn Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam thực hiện bản tin mùa dự báo nguồn nước phục vụ chỉ đạo sản xuất và điều hành cấp nước mùa kiệt.
Trên cơ sở các bản tin dự báo mùa của các viện, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phối hợp với các địa phương xây dựng các kế hoạch sản xuất phù hợp. Chẳng hạn, với tình hình mùa lũ ở ĐBSCL như dự báo thì xuống giống lúa vụ thu đông trên diện tích bao nhiêu, tập trung tại những khu vực nào, xuống giống vào thời điểm nào để an toàn...
Ngoài các bản tin dự báo mùa về thủy văn, các viện cung cấp bản tin tháng, bản tin tuần và các bản tin đột xuất. Những bản tin này sẽ hỗ trợ trực tiếp cho công tác vận hành các hệ thống thủy lợi cũng như phòng chống thiên tai. Ví dụ như trong kỳ triều cường cao sắp tới, những địa phương nào ở ĐBSCL có nguy cơ cao xảy ra ngập úng...
Ông Khôi cho biết, chất lượng các bản tin dự báo thủy văn của ngành thủy lợi đang ngày càng được nâng cao nhờ nỗ lực áp dụng các công nghệ mới và nâng cao năng lực của đội ngũ làm công tác dự báo.
Tuy nhiên, bên cạnh việc nâng cao chất lượng dự báo, mỗi loại bản tin cần phải hướng tới một mục đích cụ thể và các bản tin phải gắn kết được với các hệ thống thủy lợi. Một điều cũng rất quan trọng là làm sao đưa các bản tin dự báo vào thực tế ở các địa phương, tới tận người dân.
Mùa khô 2015-2016, các đơn vị đã làm khá tốt công tác dự báo về nguy cơ hạn mặn khốc liệt ở ĐBSCL. Tuy nhiên, việc đưa các bản tin dự báo vào thực tế, xuống các địa phương lại chưa được tốt. Đến mùa khô 2029-2020, hạn mặn còn khốc liệt hơn, nhưng thiệt hại về sản xuất nông nghiệp ở ĐBSCL lại thấp hơn nhiều so với mùa khô 2015-2016 nhờ những cảnh báo từ các viện đã được phổ biến rộng rãi và những giải pháp ứng phó như lịch xuống giống được đẩy sớm hơn, lúa thu hoạch sớm né được hạn mặn.
Ông Nguyễn Huy Khôi chia sẻ, những năm gần đây, nhiều địa phương, người dân ngày càng tin tưởng hơn vào các dự báo KTTV. Không chỉ tiếp nhận bản tin dự báo qua các kênh ở địa phương, có những nông dân còn chủ động liên hệ với các cán bộ của Viện Quy hoạch Thủy lợi Miền Nam để xin các bản tin dự báo thủy văn liên quan tới nơi cư trú.
Ví dụ điển hình là một nông dân trẻ trồng hoa kiểng ở Sa Đéc, Đồng Tháp đã tìm số điện thoại và thường xuyên nhắn tin qua zalo của ông Khôi, xin thông tin dự báo về mực nước triều ở Sa Đéc. Nhờ đó, nông dân này luôn chủ động kê các chậu bonsai trong vườn lên cao hơn để không bị ngập khi nước triều lên.
