Phối hợp chặt chẽ, hành động khẩn trương trong phòng chống thiên tai

Cùng dự có lãnh đạo Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai, Cục Quản lý các công trình thủy lợi cùng các đơn vị có liên quan. Cuộc họp nhằm triển khai công điện của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ ngành, địa phương tập trung ứng phó nguy cơ mưa lớn, sạt lở đất, lũ quét và chủ động phòng chống thiên tai trong thời gian tới.

Phát biểu tại cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng: Từ đầu năm đến nay, diễn biến thời tiết, thiên tai vẫn khá phức tạp. Các dự báo dài hạn về cơ bản đúng, nhưng trong ngắn hạn và cục bộ địa phương vẫn thể hiện tính bất thường, khó dự báo. Điển hình là trận mưa lớn ở Hà Tĩnh vừa qua, hay mưa lớn tại TP. Hồ Chí Minh. Năm nay lượng mưa không quá nhiều, nhưng đáng quan ngại là mưa cực đoan cục bộ. Đây là những điểm  quan trọng cần lưu ý và thời gian tới, các cơ quan khí tượng thủy văn, thủy lợi, quản lý đê điều và phòng chống thiên tai cần phối hợp chặt chẽ để kịp thời tham mưu cho công tác chỉ đạo, điều hành, giảm thiểu tối đa thiệt hại. Trước mắt là ứng phó với các đợt mưa lớn sắp diễn ra, và lâu dài là đảm bảo vận hành hồ chứa an toàn cho vùng hạ du.

Thông tin về diễn biến thời tiết từ đầu năm đến nay, ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, Cục Khí tượng thủy văn cho biết: Các khu vực Việt Bắc, Đồng bằng Bắc bộ, Bắc - Trung Trung Bộ và Nam Bộ phổ biến có tổng lượng mưa cao hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN) từ 15-30%, có nơi trên 80 % (như Bái Thượng - Thanh Hóa 638mm so với TBNN là 416mm).

Với đợt mưa đang diễn ra ở Bắc Bộ, dự báo dòng chảy trung bình ngày đến ngày 30/5 đến hồ Lai Châu dao đông từ 400-500m3/s; hồ Sơn La dao động từ 900-1200m3/s; hồ Hòa Bình dao động từ 1700-2200m3/s; hồ Tuyên Quang dao động từ 320-380m3/s. Căn cứ vào mực nước hiện tại, các hồ Sơn La, Hòa Bình và Tuyên Quang đang tiến hành xả nước với lưu lượng lớn hơn và bằng lưu lượng đến hồ.

Từ nay (29/5) đến 31/5, trên sông Thao, sông Lô và các sông nhỏ ở khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa có khả năng xuất hiện 1 đợt lũ, với biên độ lũ lên từ 2–5m. Nguy cơ cao xảy ra ngập lụt vùng trũng thấp ven sông; lũ quét, sạt lở đất trên các sườn dốc tại vùng núi Bắc Bộ và Thanh Hóa.

Về dài hạn, mưa vừa, mưa to được dự báo xảy ra tập trung từ 6-8/2025 ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ. Riêng Trung Bộ sẽ tăng mưa từ 9-12/2025. Sắp tới, nắng nóng giảm dần ở Tây Nguyên, Nam Bộ, trong khi vẫn duy trì tại Bắc Bộ, Trung Bộ đến 8/2025.

Theo ông Nguyễn Thượng Hiền, Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn, hiện nay, công tác bảo dưỡng định kỳ một số hệ thống thiết bị như trạm phát hiện dông sét, hệ thống thu và xử lý ảnh mây vệ tinh, và thiết bị đo ô dôn – bức xạ cực tím đã hoàn thành. Tuy nhiên, các thiết bị quan trọng như ra đa thời tiết, ra đa biển, hệ thống thám không vô tuyến và đo gió quang học Pilot hiện chưa được bảo dưỡng do thiếu vật tư. Cục KTTV đã trình danh mục và kế hoạch đấu thầu và sẽ triển khai ngay việc bảo dưỡng khi được phê duyệt. Các Đài KTTV khu vực, công tác kiểm tra, bảo dưỡng đang được tích cực triển khai.

Hiện Cục chuẩn bị xây dựng đề án tổng rà soát tất cả những trang thiết bị phục vụ ngành KTTV và nhu cầu duy tu bảo dưỡng. Ông Hiền đề xuất cần có cơ chế riêng cho công tác này bởi yêu cầu cấp thiết phục vụ phòng chống thiên tai thường xuyên, liên tục cả ở trung ương và địa phương; rất khó có thể chờ đến khi được phê duyệt tài chính.

Trong kế hoạch tiếp theo, nhằm chủ động thích ứng với việc sáp nhập các đơn vị hành chính còn lại và vận hành mô hình chính quyền hai cấp từ ngày 1/9/2025, khi cả nước còn 34 tỉnh/thành phố, Cục Khí tượng Thủy văn sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị khẩn trương rà soát, điều chỉnh hệ thống phân cấp trách nhiệm dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn theo địa giới hành chính mới. Trọng tâm của công tác này là xác lập và hoàn thiện mạng lưới đầu mối tiếp nhận thông tin tại cấp tỉnh/thành phố và cấp xã mới, đồng thời duy trì hiệu quả hệ thống truyền tin, cảnh báo đến tận cơ sở.

Phía Cục cũng đang phối hợp cùng Quỹ cộng đồng Phòng chống thiên tai hoàn thiện Đề án cảnh báo nguy cơ sạt lở, lũ quét khu vực miền Trung và miền núi phía Bắc, chuẩn bị trình Bộ để hoàn thiện, trình thủ tướng Chính phủ trong thời gian tới.

Chia sẻ về công tác đầu mối nắm thông tin phòng chống thiên tai ở cấp địa phương, Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai Phạm Đức Luận cho rằng, khó khăn là chính các xã cũng chưa rõ trách nhiệm của Ban Chỉ huy phòng thủ dân sự tại địa phương ra sao, nên việc cập nhật thông tin khi có tình huống thiên tai xảy ra còn vướng mắc. Ngay đợt mưa lớn ở Hà Tĩnh vừa qua, từ tỉnh muốn nắm thông tin từ cơ sở cũng bị chậm trễ. Vậy nếu trong thời kỳ cao điểm mưa lũ với những tỉnh huống khẩn cấp, khu vực vùng sâu, vùng xa lại càng khó khăn.

Theo chỉ đạo của Chính phủ, ngay đầu tháng 4, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã yêu cầu các địa phương rà soát và điều chỉnh phương án ứng phó thiên tai. Qua trao đổi trong quá trình đánh giá hiện trạng đê điều, các địa phương cũng đã cập nhật dựa trên thực trạng từ tác động của bão Yagi năm 2024. Ông Luận cũng đề xuất Cục Khí tượng thủy văn phối hợp cập nhật thông tin trên hệ thống thông tin phòng chống thiên tai để tăng hiệu quả truyền tin tới cấp cơ sở. Đặc biệt, dự báo ngắn hạn rất quan trọng trong công tác vận hành hồ chứa.

Về thủy lợi, ông Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi cho biết: Về cơ bản các hồ chứa thủy lợi ở Bắc Bộ, Trung Bộ ở mức an toàn. Riêng một số hồ Trung Bộ đã đầy hoặc gần đầy do ảnh hưởng từ đợt mưa lớn ở Hà Tĩnh. Ông Phong đề xuất cần có cơ chế phối hợp với cơ quan dự báo để có thể tích hợp dữ liệu dự báo, thông tin cụ thể hơn cho công tác vận hành hồ chứa thủy lợi, làm cơ sở ra quyết định vận hành để vừa đảm bảo an toàn công trình, vừa đảm bảo an toàn hạ du và vùng sản xuất.

Đồng tình với đề xuất ra soát thiết bị quan trắc, ông Phong cho biết, hàng trăm hồ chứa hiện nay đã có tích hợp quan trắc thủy văn, nhưng thiết bị hầu hết cũng đã xuống cấp, cần kiểm định lại chất lượng để có thể có dữ liệu quan trắc chính xác hơn phục vụ công tác dự báo.

Phát biểu kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đề nghị Cục Khí tượng thủy văn, Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia cập nhật các bản tin theo đúng quy định, cố gắng có những bản tin dự báo ở độ chính xác cao trước 3-6 tiếng. Đây là yếu tố quan trọng nhằm giảm thiệt hại trước những đợt mưa bất thường.

Trước mắt, Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai lập ngay nhóm Zalo để khi có thông tin khẩn cấp sẽ gửi lãnh đạo tỉnh, để họ có cơ sở triển khai ngay các kịch bản phòng chống thiên tai. Mặt khác, mưa cực đoan dẫn đến nguy cơ sạt lở rất cao. Trong bối cảnh chính quyền 2 cấp, trước mắt khi chưa rõ chính quyền các xã, Cục cần có phương án truyền tin ngay cho cấp huyện ở những vùng khẩn cấp sau khi có thông tin mưa cực đoan.

Trong dự báo, cần phát huy vai trò đài khí tượng thủy văn khu vực, địa phương, cố gắng dự báo thêm một số thông tin về dòng chảy về hồ chứa ngoài hồ thủy điện để địa phương có thể chỉ đạo vận hành kịp thời. Cục KTTV cần có dự báo dài hạn để có quan điểm vận hành, dự báo ngắn hạn liên quan đến hồ chứa mà Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường có thẩm quyền vận hành; cố gắng tích hợp dữ liệu hồ chứa để dự báo chính xác hơn trước 48 - 24 tiếng gửi cho địa phương.

Mặt khác, Cục KTTV xem xét các thủ tục liên quan để có phương án chỉ định thầu phục vụ công tác duy tu, bảo dưỡng thiết bị. Việc đầu tư cho KTTV được xác định là rất cấp thiết nhằm đưa ra cảnh báo sớm, hạn chế tối đa thiệt hại do thiên tai.

Thứ trưởng cũng yêu cầu Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi nhắc nhở các địa phương xử lý ngay những trục trặc ở tất cả các hồ có cửa van, rà soát, đảm bảo an toàn tuyệt đối các hồ chứa. Đây là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh mưa lớn cực đoan có thể xảy ra ở bất cứ khu vực nào.