Chiều 18/12, Cục Thủy sản và Kiểm ngư phối hợp Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa tổ chức hội nghị sơ kết kết quả thực hiện Đề án Phát triển ngành chế biến thủy sản và Kế hoạch quan trắc, cảnh báo môi trường giai đoạn 2021–2025.
Ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư phát biểu tại hội nghị. Ảnh: KS.
Những con số kỷ lục trong bối cảnh thách thức
Phát biểu tại hội nghị, ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư khẳng định quan trắc, cảnh báo môi trường chính là nền tảng của chất lượng, trong khi chế biến là chìa khóa tạo ra giá trị gia tăng. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, việc chủ động kiểm soát môi trường là yếu tố then chốt giúp ngành thủy sản đóng góp từ 56-58% tổng sản lượng và giá trị toàn ngành nông nghiệp Việt Nam.
Năm 2025 là một năm đầy thách thức nhưng cũng ghi nhận những con số ấn tượng khi kim ngạch xuất khẩu tính đến hết tháng 11 đạt hơn 10,5 tỷ USD, tăng 14,6% so với cùng kỳ. Dự kiến cả năm 2025, ngành sẽ cán mốc kỷ lục 11,2 - 11,3 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay. Trong cơ cấu sản phẩm, tôm tiếp tục là "đầu tàu" với hơn 4,31 tỷ USD, tăng 21,2%, trong khi cá tra vượt mốc 2 tỷ USD, tăng 9% nhờ sự phục hồi mạnh mẽ từ thị trường Trung Quốc và ASEAN.
Ông Võ Văn Công, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: KS.
Tại địa phương, ông Võ Văn Công, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa cho biết, giá trị xuất khẩu thủy sản của tỉnh ước đạt 870 triệu USD, đóng góp tới 44,8% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn tỉnh. Tổng sản lượng thủy sản 11 tháng ước đạt 9,05 triệu tấn, trong đó nuôi trồng đạt 5,5 triệu tấn, minh chứng cho sự chuyển dịch đúng đắn sang nuôi trồng bền vững theo định hướng của Chính phủ.
Kiểm soát môi trường nền tảng đẩy lùi dịch bệnh bền vững
Theo đại diện Cục Thủy sản và Kiểm ngư, hiện nay tại 34 tỉnh, thành hệ thống quan trắc môi trường với hơn 870 điểm đã phát huy vai trò "lá chắn" thép bảo vệ sản xuất. Việc bám sát các đối tượng nuôi chủ lực như cá tra và tôm nước lợ giúp các thông số môi trường cơ bản như oxy và pH luôn duy trì ở mức ổn định. Nhờ đó, diện tích bị các loại bệnh nguy hiểm như đốm trắng, phân trắng và gan tụy cấp đã giảm sâu từ 66% đến gần 100% so với cùng kỳ năm trước.
Ông Nhữ Văn Cẩn cho biết thêm, việc chia sẻ thông tin đã được thống nhất thông qua phần mềm cập nhật cơ sở dữ liệu quốc gia, giúp các bản tin khuyến cáo đến tay bà con kịp thời để chủ động ứng phó thiệt hại.
Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III thực hiện nhiệm vụ quan trắc môi trường vùng nuôi tôm hùm ở khu vực Nam Trang bộ. Ảnh: KS.
Tại các khu vực trọng tâm như Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa và Lâm Đồng, sản lượng tôm nước lợ năm 2025 ước đạt trên 40.600 tấn và tôm hùm đạt hơn 15.200 tấn.
Mặc dù đạt được những tín hiệu khả quan, tuy nhiên theo đại diện Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức cục bộ khi chất lượng nước tại một số vùng nuôi tôm hùm ở Khánh Hòa có dấu hiệu suy giảm vào tháng giao mùa, đi kèm sự xuất hiện của vi khuẩn Vibrio spp. gây bệnh sữa. Tại các vùng nuôi cá nước lạnh, sự gia tăng chất hữu cơ đã tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh lở loét trên cá tầm với tỷ lệ mẫu nhiễm lên tới 66,7%.
Ngoài ra, Cục Thủy sản và Kiểm ngư cũng nhìn nhận hạ tầng tại nhiều nơi còn lạc hậu, dữ liệu chưa được cập nhật theo thời gian thực và việc ứng dụng công nghệ 4.0 chủ yếu mới dừng lại ở quy mô doanh nghiệp lớn.
Để thích ứng với biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan, giải pháp trọng tâm trong thời gian tới là hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất và đẩy mạnh chuyển đổi số. Cục Thủy sản và Kiểm ngư nhấn mạnh việc nâng cao năng lực dự báo và cảnh báo sớm không chỉ giúp người dân chủ động sản xuất mà còn là "giấy thông hành" quan trọng giúp thủy sản Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm từ các thị trường.
Hiện đại hóa chế biến để bứt phá xuất khẩu
Theo báo cáo từ Cục Thủy sản và Kiểm ngư, ngành chế biến thủy sản đang đứng trước những cơ hội lớn để khẳng định vị thế trên bản đồ nông nghiệp thế giới. Theo định hướng chiến lược đến năm 2030 tại Quyết định 1408/QĐ-TTg, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành trung tâm chế biến thủy sản toàn cầu và đứng trong nhóm 5 quốc gia hàng đầu thế giới.
Cần hình thành chuỗi liên kết để cung cố vùng nguyên liệu cho chế biến. Ảnh: KS.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, ngành sẽ tập trung phát triển hệ thống chế biến hiện đại, an toàn và bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe nhất của thị trường tiêu thụ quốc tế.
Trong đó đột phá về khoa học công nghệ và nâng cao chất lượng nhân lực sẽ là chìa khóa then chốt trong giai đoạn tới. Các doanh nghiệp được khuyến khích đẩy mạnh nghiên cứu và chuyển giao công nghệ tiên tiến trong bảo quản, chế biến sâu để nâng tỷ trọng sản phẩm giá trị gia tăng. Đặc biệt, việc ứng dụng kinh tế tuần hoàn để khai thác tối đa nguồn phụ phẩm như sản xuất collagen từ da cá hay dầu cá không chỉ giúp tăng hiệu quả kinh tế mà còn đảm bảo các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường theo đúng định hướng phát triển bền vững.
Song song với giải pháp công nghệ, việc củng cố nền tảng nguyên liệu và hạ tầng cũng được chú trọng đặc biệt trong những năm tới.
Cục Thủy sản và Kiểm ngư định hướng phối hợp chặt chẽ với các địa phương để quy hoạch các khu chế biến tập trung, xây dựng hệ thống kho lạnh, cảng cá và các cụm công nghiệp chuyên ngành chế biến thủy sản.
Việc hình thành các chuỗi liên kết sẽ giúp ổn định nguồn cung nguyên liệu hợp pháp và đạt chuẩn quốc tế. Đồng thời, công tác tháo gỡ rào cản kỹ thuật và quảng bá thương hiệu sẽ tiếp tục được đẩy mạnh để phấn đấu đạt kim ngạch xuất khẩu 14-16 tỷ USD vào năm 2030.
