LTS: Dự báo Khí tượng Thủy văn (KTTV) và hoạt động sản xuất nông nghiệp có mối quan hệ chặt chẽ, cơ hữu và không thể thiếu. Trong bối cảnh diễn biến của biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, khó lường, tác động lớn đến hoạt động sản xuất nông nghiệp, vai trò của dự báo KTTV càng trở nên quan trọng, khi góp phần định hướng phát triển một nền nông nghiệp thông minh, bền vững.
Dự báo thời tiết từ sớm, từ xa hỗ trợ sản xuất
Việt Nam là quốc gia có thế mạnh về nông nghiệp với nhiều sản phẩm đứng đầu thế giới. Đặc thù sản xuất nông nghiệp gắn liền với thời tiết, khí hậu và là đối tượng dễ chịu tổn thương nhất khi có thiên tai. Chính vì vậy, suốt chiều dài phát triển của ngành KTTV luôn gắn bó chặt chẽ với dự báo thời tiết nông vụ, phục vụ công tác sản xuất cho nông dân trên khắp mọi miền đất nước.
Ông Hoàng Đức Cường, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) chia sẻ: Ngay từ những ngày đầu thành lập ngành cách đây 80 năm, những bản tin dự báo thời tiết đầu tiên chính là các bản tin phục vụ khai thác và chế biến muối. Cho đến nay, Cục Khí tượng Thủy văn vẫn đều đặn thực hiện các bản tin dự báo chuyên đề, dài hạn, dự báo mùa để sớm nhận định xu thế KTTV, giúp các địa phương kịp thời điều chỉnh cơ cấu mùa vụ nhằm giảm thiểu thiệt hại có thể xảy ra.
Quan trắc viên Đài Khí tượng Thủy văn Trung Bộ quan trắc các yếu tố khí tượng và độ ẩm đất. Ảnh: Cục Khí tượng Thủy văn.
Hiện nay, Cục Khí tượng Thủy văn đang thực hiện và cung cấp các bản tin dự báo thời tiết cho Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật. Hằng tuần sẽ có dự báo thời tiết cho 7 vùng sinh thái nông nghiệp trọng điểm (gồm: Trung du miền núi phía Bắc, đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long) với dữ liệu khí tượng cơ bản như nhiệt độ, độ ẩm và mưa tại các trạm khí tượng đại diện. Hằng tháng, Cục cũng cung cấp bản tin đánh giá tình hình thời tiết tháng trước và dự báo xu thế thời tiết cho tháng tới, kèm theo so sánh với cùng kỳ năm trước.
Theo ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn), riêng khoảng thời gian đầu tháng 5, 7 và 11, Cục Khí tượng Thủy văn dự báo xu thế thời tiết cho các vụ hè thu, thu đông và đông xuân. Khi có điều kiện thời tiết bất thường, các bản tin bổ sung sẽ được phát hành để kịp thời hỗ trợ công tác sản xuất.
Vào thời kỳ đổ ải hằng năm ở khu vực đồng bằng Bắc Bộ, Cục sẽ cung cấp các bản tin dự báo thủy văn chi tiết về mực nước tại trạm thủy văn Sơn Tây, Hà Nội. Các bản tin này được gửi Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, Sở NN-MT các tỉnh, các công ty khai thác công trình thủy lợi để hỗ trợ xây dựng kế hoạch vận hành trạm bơm dã chiến và tổ chức lấy nước ngược vào hệ thống qua các cống.
Bản tin dự báo thủy văn là cơ sở để điều tiết hoạt động của trạm bơm phục vụ lấy nước sản xuất nông nghiệp. Ảnh: EVN.
Từ bản tin này, Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia sẽ tổ chức vận hành các nhà máy thủy điện, tăng cường nguồn nước về hạ du và đảm bảo ổn định nguồn điện cho các trạm bơm, trong khi Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ NN-MT) sẽ giám sát vận hành các hồ chứa theo quy định.
“Các bản tin dự báo sẽ giúp các cơ quan liên quan chủ động công tác lấy nước phục vụ đổ ải, đảm bảo an toàn nguồn nước và điện cho các hoạt động sản xuất nông nghiệp”, ông Khiêm cho biết.
Với các bản tin chuyên đề thời tiết nông vụ, Cục Khí tượng Thủy văn đưa ra diễn biến khí tượng nông nghiệp (tổng tích ôn hữu hiệu, lượng mưa hữu hiệu, hạn hán/ẩm ướt, thủy văn, tác động của thời tiết đến sản xuất) và các khuyến nghị, nhận định mức độ thuận lợi của thời tiết đối với cây trồng và hướng dẫn sản xuất phù hợp. Đây là những căn cứ để ngành nông nghiệp địa phương lên kế hoạch sản xuất bám sát thời tiết, đồng thời, hướng dẫn, khuyến cáo bà con chủ động thực hiện các biện pháp gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch sao cho phù hợp, hiệu quả.
Cần gắn kết dự báo - sản xuất chặt chẽ hơn
Thực tế hiện nay, thông tin khí tượng thủy văn chủ yếu tập trung phục vụ trồng trọt và phòng chống thiên tai, trong khi các lĩnh vực nông nghiệp bao phủ rất rộng từ chăn nuôi, lâm nghiệp tới thủy sản, diêm nghiệp... Vấn đề là làm sao để ngành KTTV có thể nắm bắt nhu cầu thông tin từ các ngành, lĩnh vực nông nghiệp và mở rộng đối tượng phục vụ. Từ đó, cung cấp thông tin hỗ trợ một cách kịp thời và đưa ra khuyến cáo cụ thể, sát với thực tiễn sản xuất.
Các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp đều gắn bó mật thiết với thời tiết, khí hậu, thủy văn. Ảnh: NTM Hà Tĩnh.
Theo Phó Cục trưởng Hoàng Đức Cường, khó nhất vẫn là thiếu thông tin cơ sở từ hoạt động sản xuất. Ví dụ như để dự báo tác động cho lĩnh vực chăn nuôi hay thủy sản, cán bộ KTTV cũng cần tìm hiểu chi tiết, cụ thể về đối tượng, đặc tính sinh trưởng của cây trồng, vật nuôi đó kết hợp với thông tin thời tiết, thủy văn, khí hậu, từ đó mới tư vấn chính xác phục vụ bà con.
Trước mắt, Cục sẽ tiếp tục triển khai bản tin thời tiết nông vụ, bản tin nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, quản lý nguồn nước. Đồng thời, tăng cường dự báo thời tiết biển hạn dài phục vụ nuôi trồng và đánh bắt hải sản, dự báo phục vụ tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn trên biển...
Trong thời gian tới, cần có sự phối hợp cụ thể trong việc xây dựng thông tin và truyền tải thông tin giữa cơ quan KTTV và các cơ quan chỉ đạo sản xuất nông nghiệp, trực tiếp là các đơn vị liên quan trong Bộ NN-MT (Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật; Cục Chăn nuôi và Thú y; Cục Thủy sản và Kiểm ngư; Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm; Trung tâm Khuyến nông quốc gia). Trong đó, nghiên cứu tích hợp và chia sẻ thông tin giữa các đơn vị trong Bộ, đặc biệt là các thông tin mùa vụ (thời vụ, tiến độ sản xuất, định hướng sản xuất, giống, sâu bệnh…) để có dự báo thời tiết nông vụ sát hơn.
Ông Cường đề xuất, để có những ước tính sát thực tế, chủ động điều hành phát triển kinh tế nói chung và nông nghiệp nói riêng phục vụ sản xuất nông nghiệp, cần tạo ra cơ chế trao đổi thông tin phù hợp giữa các đơn vị. Đây là điểm khá thuận lợi trong giai đoạn hiện nay khi mà các đơn vị đã về chung dưới mái nhà Bộ NN-MT.
Theo Giáo sư Trần Thục, Chủ tịch Hội Khí tượng Thủy văn Việt Nam, việc lồng ghép số liệu KTTV vào hệ thống quản lý tài nguyên và cảnh báo sớm nông nghiệp sẽ hỗ trợ phát triển nền nông nghiệp thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu; từ đó giúp tăng hiệu quả sử dụng đất đai, phân bón, nước tưới và giảm phát thải khí nhà kính. Mặt khác, chính sách thống nhất dưới sự quản lý của Bộ NN-MT cũng sẽ tạo điều kiện để phát triển đội ngũ dự báo có kiến thức liên ngành, làm việc sát với thực tiễn sản xuất, cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời hơn.
