Trong 2 ngày 13 và 14-5-2009, tại 2 tỉnh Hưng Yên và Quảng Ninh, Viện Nghiên cứu Rau quả, Hội giống cây trồng Việt Nam, Trường ĐHNN Hà Nội và Sở NN-PTNT Quảng Ninh phối hợp tổ chức hội nghị đầu bờ đánh giá kết quả trồng thử nghiệm trên diện rộng các giống vải chín sớm: Bình Khê, Yên Hưng và Yên Phú. 
Thăm mô hình trồng giống vải sớm Yên Hưng
Báo cáo tóm tắt kết quả tuyển chọn và SX thử nghiệm các giống vải chín sớm ở các địa điểm: Lạng Giang (Bắc Giang), Bảo Thắng (Lào Cai), Gia Lâm (Hà Nội), Yên Mỹ (Hưng Yên), Đông Triều và Yên Hưng (Quảng Ninh) cho thấy tính ưu việt của các giống vải chín sớm được tuyển chọn: vẫn ra hoa, đậu quả khá trong khi giống vải thiều năm nay ra hoa, đậu quả kém (dự kiến thất thu khoảng 30-45%); chín sớm và cho thu hoạch trước vải thiều chính vụ từ 15-25 ngày tùy theo giống và khu vực; chất lượng tốt, màu sắc đẹp, giá bán cao (trung bình từ 18.000-23.000 đồng/kg tại vườn tùy theo giống và thời điểm) nên đạt hiệu quả kinh tế cao hơn giống vải thiều chính vụ 2-3 lần, gấp 5-6 lần so với cây lúa.
Năm 2005 giống vải Bình Khê được Hội đồng KHCN (Bộ NN-PTNT) công nhận đặc cách là giống chính thức, 2 giống vải Yên Hưng và Yên Phú được công nhận là giống tạm thời, được phép SX thử trên diện rộng. Hiện nay Viện Nghiên cứu Rau quả đang chuẩn bị hồ sơ trình Hội đồng KHCN (Bộ NN-PTNT) xin phép được công nhận là giống chính thức để kịp thời phục vụ SX.
Bình Khê là giống vải lai tự nhiên được phát hiện đầu tiên ở xã Bình Khê, huyện Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Cây sinh trưởng khỏe, tán hình bán cầu dẹt, lá xanh tối. Chùm hoa to, phân nhánh thưa, dài. Quả to, hình trứng, khi chín có màu đỏ thẫm, mỏng vỏ, gai thưa, ngắn. Trọng lượng quả trung bình đạt 33,5g (28-35 quả/kg), tỷ lệ phần ăn được trung bình 71,5%, độ Brix 17-20%, vị ngọt thanh. Năng suất trung bình cây 30 tuổi đạt 94,2 kg/cây (12-15 tấn/ha). Bình Khê là giống vải chín sớm nhất, cho thu hoạch từ 5-5 đến 15-5. “Hiện nay giống Bình Khê đang được nhân rộng ở nhiều huyện trong tỉnh Quảng Ninh và các tỉnh lân cận như một giải pháp rải vụ thu hoạch vải hiệu quả” - chủ nhiệm HTX Phương Nam, huyện Đông Triều cho hay.
Yên Hưng cũng là giống vải lai tự nhiên được phát hiện lần đầu tiên ở thôn Mai Hòa, xã Đông Mai, huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Ninh. Cây sinh trưởng khỏe, tán hình bán cầu, lá xanh hơi vàng. Chùm hoa to trung bình, phân nhánh dài. Quả hình tim, khi chín có màu đỏ vàng rất đẹp. Trọng lượng quả trung bình đạt 30,1g/quả (30-35 quả/kg), tỷ lệ phần ăn được trung bình 73,2%, độ Brix 18-20%, vị ngọt, hơi chua nhẹ. Năng suất trung bình cây 20 tuổi đạt 89,8kg/cây (12-16 tấn/ha). Đây là giống chín sớm, thu hoạch sau giống Bình Khê khoảng 1 tuần, từ 10-5 đến 20-5.
Ông Nguyễn Hữu Tuyên, một trong những hộ gia đình khá lên nhờ trồng giống vải sớm Yên Hưng ở thôn Mai Hòa cho biết: “Chỉ với 300 gốc vải, trong đó có gần 100 cây Yên Hưng mà năm ngoái gia đình tôi thu trên 40 triệu; năm nay trong khi phần lớn vải thiều chính vụ bị thất thu thì giống Yên Hưng vẫn ra hoa, đậu quả rất sai, nhiều cây dự kiến thu trên dưới 1 tạ quả, nếu chỉ bán với giá 15.000 đồng/kg thì có cây đã cho thu hoạch tới 1,5 triệu đồng, ít có loại cây trồng nào sánh kịp trên đất đồi sỏi đá như ở Đông Triều, Quảng Ninh”.
Theo GS Trần Thế Tục thì giống Yên Phú nên phát triển ở các chân đất vườn vùng đồng bằng sông Hồng thích hợp với khí hậu vùng thấp; giống Bình Khê thích hợp cả vùng đồng bằng và trung du, có thể trồng cả trên đất lúa nhưng phải đắp ụ để tránh mực nước ngầm và úng ngập dễ gây thối rễ; giống Yên Hưng có khả năng chịu hạn tốt, ít bị tác động bởi thời tiết bất thuận, hầu như không bị mất mùa nên có thể phát triển tốt ở các tỉnh trung du và miền núi.
Yên Phú là giống đột biến tự nhiên được tìm thấy ở thôn Yên Phú, xã Giai Phạm, huyện Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên. Cây sinh trưởng khoẻ, tán hình bán cầu, phân cành thưa, lá to, màu xanh hơi vàng. Chùm hoa to trung bình, phân nhánh dài, cuống hoa dài màu trắng hơi vàng (dễ phân biệt với các giống vải khác). Quả hình tim, khi chín có màu đỏ tươi rất đẹp, thưa gai; trọng lượng quả trung bình 27,2g (35-40 quả/kg), tỷ lệ phần ăn được 74,5%, độ Brix 19-21%, vị ngọt thanh.
Năng suất cây 15 tuổi đạt 85,5kg/cây (10-12 tấn/ha). Chín rất sớm, cùng lúc với giống Bình Khê, cho thu hoạch từ 5-5 đến 15-5. Ông Đặng Đình Minh, người tham gia xây dựng mô hình thử nghiệm ở thôn Yên Phú cho hay: đây là giống chín sớm, cùi trắng, ăn ngọt, hạt bé, không bị mất mùa như các giống vải khác, bán được giá, cho thu nhập cao. Giống vải này hiện được nhiều bà con quanh vùng, thậm chí các tỉnh xa như Bắc Giang, Thái Nguyên, Hoà Bình cũng tìm về mua giống để trồng.
Phát biểu với hội nghị, GS. TSKH Trần Thế Tục, Phó Chủ tịch Hội giống cây trồng Việt Nam, một chuyên gia đầu ngành về cây vải nhấn mạnh: “Việc tuyển chọn và trồng thử nghiệm thành công một số giống vải chín sớm từ các giống bản địa vừa có giá trị khoa học giúp chúng ta bảo tồn, phát triển tốt hơn nguồn quĩ gen thực vật quí của đất nước đồng thời giúp các địa phương khu vực phía Bắc nhanh chóng đưa vào cơ cấu giống rải vụ nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao nhất cho nghề trồng vải. Tuy nhiên, khi mở rộng diện tích các địa phương cần đặc biệt chú ý bố trí giống cho phù hợp với điều kiện khí hậu thời tiết và thổ nhưỡng từng vùng.
![Những khu 'rừng ma' ở Sơn La: [Bài 2] Luật tục ở bản Kết Nà](https://t.ex-cdn.com/nongnghiepmoitruong.vn/480w/files/doanhtq/2025/06/08/3519-1507-dsc_5449_1-081229_139.jpg)
