Xử lý chất thải rắn: Cần sự chung tay từ nhiều phía

Chung tay làm sạch môi trường

Thời gian qua, các bãi biển hay nhiều khu dân sinh của Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) đối mặt với tình trạng ô nhiễm môi trường, nhất là vấn nạn chất thải rắn sinh hoạt ở bờ biển. Tại các bãi biển, có nhiều dịch vụ kinh doanh du lịch được dân địa phương lập ra một cách tự phát, không tuân thủ quy định về môi trường; trên bờ biển không có thùng rác công cộng; cộng thêm sự thiếu ý thức của một bộ phận người dân địa phương và khách du lịch đã khiến nơi đây trở thành các “túi rác”.

Tuy nhiên, người dân và chính quyền ở nhiều địa phương đã nhận thức được những giá trị, lợi ích từ bảo vệ môi trường. Nhiều hoạt động bảo vệ môi trường đã được tích cực triển khai như: dọn dẹp rác thải, làm sạch bãi biển, tổ chức chiến dịch tuyên truyền cộng đồng… Những nỗ lực này không chỉ làm đẹp cảnh quan đô thị mà còn nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường của người dân, là cầu nối giữa người dân và chính quyền.

Điển hình như tại phường Phước Thắng, công tác quản lý và xử lý rác thải sinh hoạt được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Trước thực trạng rác thải phát sinh trái phép dọc tuyến dân sinh và các khu đất trống, chính quyền địa phương chủ động lập kế hoạch kiểm tra, xử lý, tổ chức ra quân dọn dẹp, kết hợp giám sát hành chính với tuyên truyền người dân không xả rác bừa bãi, huy động cộng đồng chung tay giữ vệ sinh công cộng.

Không chỉ riêng Phước Thắng, các địa phương khác như phường Tam Thắng, phường Vũng Tàu cũng tổ chức các đợt tổng vệ sinh định kỳ cuối tuần với sự tham gia của đoàn viên thanh niên, dân quân tự vệ, lực lượng vũ trang tại địa phương. Họ thu gom rác, làm sạch bãi biển, bóc xóa quảng cáo, rao vặt sai quy định, gỡ bỏ các điểm vẽ bậy và thay vào đó là những bức tranh tường với thông điệp tích cực…

Bạn Nguyễn Thanh An –  người trực tiếp tham gia dọn dẹp rác trên bãi biển cho biết: "Khi tham gia vào hoạt động tổng vệ sinh, dọn dẹp rác, em mong muốn góp chút sức làm cho nơi mình sống trở nên sạch đẹp hơn. Em cảm nhận rõ trách nhiệm với cộng đồng đó là khi mình cùng chung tay làm sạch phố phường, dọn rác, sơn sửa tường. Hành động này không chỉ là làm sạch môi trường sống mà còn truyền đi thông điệp sống xanh, sống đẹp đến mọi người".

Cần nhiều giải pháp đồng bộ

Câu chuyện của các tình nguyện viên chính là một trong các hoạt động bảo vệ môi trường đã được các địa phương Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) thực hiện trong thời gian qua. Đó là việc tổ chức các hội thảo, tọa đàm, diễn đàn chuyên đề như: ứng dụng khoa học, công nghệ trong quản lý, sử dụng bền vững không gian biển; kiểm soát ô nhiễm chất thải nhựa đặc biệt là ô nhiễm rác thải nhựa đại dương; phát động các phong trào thi đua, phong trào cộng đồng như: chiến dịch làm sạch biển, hạn chế rác thải nhựa, xây dựng cộng đồng biển xanh… Qua đó đã đạt được nhiều kết quả nhất định, môi trường đã trở nên sạch hơn, nhận thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường cũng được nâng cao. Tuy vậy, trong thực tế công tác xử lý chất thải rắn đặc biệt là chất thải rắn sinh hoạt vẫn gặp rất nhiều khó khăn.

Thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM cho thấy, mỗi ngày thành phố phát sinh khoảng 14.000 tấn chất thải rắn sinh hoạt. Trong đó, khu vực TP.HCM (cũ) chiếm hơn 10.500 tấn/ngày, khu vực Bình Dương (cũ) khoảng 2.400 tấn và khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu (cũ) hơn 1.100 tấn. Tỷ lệ thu gom, xử lý đạt khoảng 99,3%, nhưng 60% trong số đó vẫn được xử lý bằng hình thức chôn lấp, trong khi công nghệ đốt, tái chế, ủ compost chỉ chiếm khoảng 40%.

Trong hơn 1.100 tấn chất thải rắn tại Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) thì chất thải rắn sinh hoạt có khối lượng phát sinh nhiều nhất, chiếm 60% với khoảng 761 tấn/ngày. Phương pháp xử lý chính vẫn là chôn lấp, một công nghệ lạc hậu, tốn diện tích đất và gây áp lực môi trường nghiêm trọng. Các khu xử lý như Khu Xử lý chất thải Tóc Tiên (xã Châu Pha) hay Bãi Nhát (Côn Đảo) đã gần như quá tải, dẫn đến tình trạng ùn ứ và nước rỉ rác chảy tràn.

Theo ông Nguyễn Hồng Nguyên - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM, hiện thành phố vẫn còn nhiều thách thức trong triển khai đồng bộ mô hình quản lý sau khi sáp nhập địa giới hành chính. Nhiều đại diện phường, xã và doanh nghiệp cho biết đang gặp khó trong việc thực hiện các gói thầu thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt do vướng định mức kỹ thuật, cơ chế tài chính và mô hình tổ chức còn thiếu thống nhất giữa các khu vực cũ. Thời điểm này vẫn chưa có quy định cụ thể về định mức kinh tế - kỹ thuật, tỷ lệ chi phí chung hay lợi nhuận định mức trong dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn. Điều này khiến công tác lập dự toán và xây dựng giá dịch vụ còn nhiều lúng túng.

Trước thực trạng trên, TP.HCM đang đẩy nhanh thực hiện các giải pháp xử lý rác thải bằng công nghệ tiên tiến, giảm tối đa hình thức chôn lấp. Cụ thể, thành phố đặt mục tiêu sau 2025 sẽ giảm tỷ lệ chôn lấp xuống dưới 50%, từng bước tiến tới mô hình quản lý chất thải bền vững, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ và tăng cường sự tham gia của người dân, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội. Đến năm 2030, đặt mục tiêu sẽ xử lý 100% chất thải rắn sinh hoạt phát sinh, trong đó có ít nhất 90% phải được xử lý bằng công nghệ tiên tiến, giảm tối đa hình thức chôn lấp.