Nhân rộng mô hình quản lý và phân loại chất thải rắn: [Bài 3] Ngôi nhà xanh - từ phế liệu đến ‘lá lành đùm lá rách’

Hành trình biến rác thải thành nguồn lực cho cộng đồng

Từ những chiếc chai nhựa, lon bia hay tờ giấy bỏ đi, người dân khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu đã góp phần tạo nên một câu chuyện đẹp về bảo vệ môi trường và sẻ chia yêu thương. Mô hình “Ngôi nhà xanh” từ những thùng chứa phế liệu được đặt tại trường học, khu dân cư, trụ sở cơ quan… bắt đầu xuất hiện tại đây từ năm 2017.

Thời điểm đó, mô hình được Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu phát động với chỉ 5 điểm thu gom ban đầu, thu được khoảng 800 kg phế liệu, gây quỹ 8 triệu đồng để trao tặng 50 suất quà cho học sinh khó khăn.

Chỉ sau vài năm, con số ấy đã tăng trưởng ấn tượng và được các địa phương lân cận hưởng ứng. Năm 2018, mô hình đã nhân rộng lên 12 điểm, thu 1,8 tấn phế liệu và gây quỹ 18 triệu đồng, trao 120 suất học bổng. Đến năm 2021, toàn tỉnh đã có 35 “Ngôi nhà xanh” hoạt động thường xuyên, thu gom gần 4,8 tấn phế liệu, quy đổi thành 48 triệu đồng và 320 suất học bổng, phần quà. Hiện, mô hình “Ngôi nhà xanh” đã lan tỏa đến 100% các cấp Hội phụ nữ cơ sở trên địa bàn TP.HCM khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu.

Câu chuyện của em Nguyễn Văn Khánh, học sinh lớp 7 ở xã Xuyên Mộc, là minh chứng rõ nét cho ý nghĩa của chương trình. Gia đình Khánh thuộc diện khó khăn, cha mất sớm, mẹ làm công nhân thu nhập bấp bênh. Năm 2020, Khánh được nhận suất học bổng trị giá 1 triệu đồng từ quỹ “Ngôi nhà xanh” của xã. Số tiền ấy, với nhiều người là nhỏ, nhưng với Khánh, đó là khoản giúp em có bộ sách giáo khoa mới và đôi giày để đến trường.

“Mẹ em bảo bộ sách cũ vẫn dùng được, nhưng cô giáo nói sách mới sẽ dễ học hơn. Nhờ tiền học bổng mà em có thể mua sách, còn lại mẹ mua thêm tập vở. Em cũng đi nhặt chai nhựa cùng mẹ để bỏ vào Ngôi nhà xanh của xã”, Khánh kể, giọng rụt rè nhưng ánh mắt ánh lên niềm vui.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà, hội viên phụ nữ ở xã Xuyên Mộc, nơi Khánh sinh sống nhớ lại: “Ban đầu, nhiều người nghĩ mấy lon bia hay vỏ chai thì bỏ đi thôi, ai ngờ gom lại bán cũng được tiền. Khi biết số tiền đó giúp các cháu như Khánh đến trường, ai cũng sẵn sàng tham gia. Có lần thấy Khánh đẩy xe chở cả bao phế liệu, nhiều bác trong xóm tự mang chai lọ ra cho thêm”.

Không chỉ giúp Khánh và nhiều em khác có điều kiện học tập, mô hình còn góp phần nuôi dưỡng tinh thần sẻ chia trong cộng đồng. Nhiều gia đình trước đây không mấy để ý đến chuyện phân loại rác, nay đã quen với việc để riêng chai nhựa, lon bia, giấy vụn vào một góc, đợi dịp đem tới “Ngôi nhà xanh”.

Các phế liệu sau khi thu gom được phân loại kỹ, bán cho đơn vị tái chế. Tiền thu về được công khai minh bạch, dùng hoàn toàn cho mục đích cộng đồng như trao học bổng, hỗ trợ gia đình khó khăn, tặng quà Tết.

Số liệu thống kê cho thấy đến giữa năm 2024, những ngôi nhà xanh đã thu được khoảng 300 triệu đồng, cộng với nguồn huy động từ các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp, Hội Liên hiệp Phụ nữ các cấp đã trao tặng 800 suất quà cho hội viên có hoàn cảnh khó khăn và học bổng cho học sinh nghèo hiếu học.

Lan tỏa lối sống xanh từ những việc nhỏ nhất

Nếu “Ngôi nhà xanh” là điểm đến cuối cùng của những chai nhựa, lon bia, giấy vụn… thì hành trình đến đó bắt đầu từ thói quen của mỗi người. Ở nhiều khu phố tại phường Bà Rịa, việc phân loại rác tái chế giờ đã trở thành một nếp sinh hoạt quen thuộc.

Bà Phạm Thị Mai, 62 tuổi, sống tại phường Tam Long kể: “Trước đây, tôi cứ gom hết rác bỏ vào một túi, xe rác đến là mang đi. Từ ngày có ‘Ngôi nhà xanh’, tôi để riêng chai nhựa, lon, giấy. Đầy một bao thì mang xuống Nhà văn hóa, vừa gọn nhà vừa biết là mình đang góp một phần cho quỹ học bổng của phường”.

Điều đáng mừng là lối sống xanh không chỉ dừng ở thế hệ lớn tuổi mà lan sang cả lớp trẻ. Nhiều trường học ở TP.HCM, khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu đã triển khai phong trào “Ngày thứ Sáu xanh”, kêu gọi học sinh đem phế liệu đến trường để bỏ vào Ngôi nhà xanh. Thầy Nguyễn Văn Tín, giáo viên Trường THCS Nguyễn Du (phường Bà Rịa) chia sẻ: “Khi các em hiểu rằng chỉ vài cái chai nhựa bỏ đi cũng có thể giúp bạn mình mua được tập vở, các em tham gia rất hào hứng. Nhiều em còn rủ bố mẹ đi nhặt thêm phế liệu ở khu trọ”.

Lối sống xanh ấy lan tỏa mạnh mẽ hơn khi người dân thấy được kết quả cụ thể. Ông Nguyễn Tấn Bản, Bí thư phường Vũng Tàu nhận định: “Điều quan trọng là mô hình này thay đổi nhận thức của người dân. Không ai ép buộc, nhưng họ vẫn làm vì thấy lợi ích rõ ràng: môi trường sạch hơn, rác tái chế không bị bỏ phí và cộng đồng được hưởng lợi”.

Cũng từ đó, nhiều gia đình mở rộng lối sống xanh sang các khía cạnh khác: mang theo bình nước cá nhân, hạn chế túi nilon khi đi chợ, tái sử dụng hộp đựng thực phẩm… Những hành động nhỏ nhưng khi được cộng đồng thực hiện đồng loạt, đã tạo nên tác động lớn đến môi trường và đời sống xã hội.

Ngoài lan tỏa tinh thần “tương thân, tương ái” trong cộng đồng, mô hình “Ngôi nhà xanh” còn góp phần hình thành thói quen phân loại rác thải của cán bộ, hội viên, phụ nữ và người dân. Chính những thói quen đầy nhân văn này giúp người dân ý thức được việc phân loại rác thải tại nguồn. Cụ thể, chất thải cứng có thể tái chế và chất thải hữu cơ thì dùng để làm phân bón hoặc tái chế thành đồ dùng, vật dụng khác.