Ngày 30/6, tại Hà Nội, Trường Đại học Quản trị và Kinh Doanh Hà Nội - Đại học Quốc gia Hà Nội hợp tác với Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản (MAFF), Viện Chiến lược và Chính sách Nông nghiệp và Môi trường (ISPAE) - Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức họp tham vấn chuyên gia “Lúa phát thải thấp và huy động tài chính khí hậu”.
Cuộc họp đã thông tin về hoạt động hợp tác tạo tín chỉ carbon trong canh tác lúa phát thải thấp thông qua Cơ chế Tín chỉ chung Việt Nam - Nhật Bản (Cơ chế JCM).
Lượng hóa hiệu quả giảm phát thải thành tín chỉ carbon
Tại Việt Nam, sản xuất lúa nước là một trong những nguồn phát thải đáng kể khí mê-tan (CH4), một trong những khí gây hiệu ứng nhà kính. Phương pháp tưới ngập khô xen kẽ được lựa chọn do Công ty Green Carbon của Nhật Bản phát triển và đang triển khai tại 19 tỉnh/thành của Việt Nam. Giải pháp đã chứng minh hiệu quả tại Nghệ An, giúp giảm trung bình 48% lượng phát thải khí mê-tan và tiết kiệm 25-30% lượng nước tưới, trong khi bảo đảm duy trì và tăng năng suất cây trồng.
Gặt lúa phát thải thấp ở Nghệ An tháng 6/2025. Ảnh: TN.
Vụ xuân năm 2024 tại Nghệ An, phương pháp tưới AWD đã giúp giảm trung bình 4,3 tấn CO2/ha, tương ứng giảm 50-55% lượng phát thải so với khi chưa áp dụng. Sang vụ hè thu 2024, mức giảm phát thải đạt trung bình 6,5 tấn CO2/ha, tương ứng tỷ lệ giảm khoảng 53-60% phát thải.
Lúa canh tác theo phương pháp AWD còn giúp giảm sâu bệnh, giảm đổ ngã, tăng năng suất, giảm số lần tưới. Từng huyện có đặc điểm riêng về giống, hình thức canh tác và kết quả cụ thể, nhưng đều cho thấy tính phù hợp với điều kiện địa phương khi áp dụng tưới ướt khô xen kẽ.
Đoàn chuyên gia khảo sát cánh đồng canh tác theo phương pháp ngập khô xen kẽ. Ảnh: TN.
Kết quả thực hiện mô hình tại Nghệ An cũng cho thấy tính khả thi cao của mở rộng canh tác lúa theo hướng giảm phát thải. Diện tích tăng nhanh qua từng vụ, số xã tham gia nhiều hơn và chất lượng sản xuất được cải thiện rõ rệt. Green Carbon đóng vai trò là nhà phát triển dự án, hợp tác trực tiếp với nông dân và các hợp tác xã địa phương để áp dụng kỹ thuật AWD trên quy mô lớn, thực hiện quy trình đo lường, báo cáo và xác minh (MRV) lượng giảm phát thải, từ đó đăng ký dự án theo các tiêu chuẩn khắt khe của JCM.
Tại An Giang, Green Carbon triển khai phương pháp tưới AWD của Nhật Bản và đã đăng ký thành công diện tích 116.000 ha theo tiêu chuẩn Verra. Trong giai đoạn 2025-2032, dự án có thể tạo ra hàng chục triệu tín chỉ carbon.
Phát huy hợp tác theo Cơ chế JCM
Việt Nam - Nhật Bản đã triển khai 14 dự án và cấp phát hơn 35.000 tín chỉ carbon theo Cơ chế JCM trong giai đoạn 2013-2020. Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam cùng các cơ quan liên quan đang phối hợp chặt chẽ, thảo luận với phía Nhật Bản để đi tới ký kết thỏa thuận hợp tác cho giai đoạn mới.
Trong bối cảnh hiện thực hóa các cam kết mạnh mẽ theo Đóng góp do Quốc gia tự quyết định (NDC) và mục tiêu Net Zero vào năm 2050, trọng tâm thỏa thuận mới sẽ thúc đẩy các dự án nông nghiệp carbon thấp, đặc biệt là áp dụng phương pháp AWD trong canh tác lúa, nhằm giảm phát thải khí nhà kính và tạo ra tín chỉ carbon chất lượng cao theo tiêu chuẩn của Điều 6 Thỏa thuận Paris. Với cơ chế này, cả hai quốc gia có thể sử dụng kết quả giảm phát thải (ITMOs) phân bổ từ các dự án tại Việt Nam để cùng thực hiện mục tiêu NDC.
PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại hội thảo. Ảnh: TN.
Chia sẻ định hướng hợp tác, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách NN-MT cho biết: Việc nhân rộng mô hình canh tác lúa phát thải thấp thông qua Cơ chế JCM là một bước đi chiến lược, giúp người nông dân tăng thêm thu nhập và thích ứng với biến đổi khí hậu, và khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong việc xây dựng một nền nông nghiệp xanh, trách nhiệm. Đây là hành động cụ thể hóa cam kết giảm 43,5% phát thải khi có hỗ trợ quốc tế trong NDC của Việt Nam. Hoạt động hợp tác ứng dụng phương pháp AWD cũng có thể xem là điển hình cho việc các quốc gia phát triển và đang phát triển có thể cùng nhau hành động vì mục tiêu khí hậu chung.
Ông Tanaka Tomoki, Phó trưởng Ban Chiến lược quốc tế, Cục Xuất khẩu và Quan hệ quốc tế, Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản (MAFF) Nhật Bản chia sẻ: "Chính phủ Nhật Bản cam kết đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình hướng tới tương lai carbon thấp. Cơ chế JCM giai đoạn mới, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, sẽ tạo ra lợi ích chung cho cả hai nước, giúp đạt được các mục tiêu khí hậu tham vọng và thắt chặt hơn nữa mối quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện".
Tiềm năng kinh tế từ tín chỉ carbon theo Cơ chế tín chỉ chung (JCM) đến năm 2030. Ảnh: Green Carbon.
Các chuyên gia từ Việt Nam và Nhật Bản đã chia sẻ về những kết quả triển khai Phương pháp tưới AWD trong canh tác lúa ở Việt Nam; Đóng góp của Cơ chế JCM vào thị trường tín chỉ carbon quốc tế và lợi ích của JCM đối với nông dân Việt Nam; cơ hội hợp tác theo Điều 6 của Thỏa thuận chung Paris và các sáng kiến về chứng nhận tín chỉ các-bon, đăng ký tín chỉ tự nguyện, quyền lợi của nông dân và giao dịch tín chỉ carbon quốc tế...
Triển khai thành công các dự án lúa carbon thấp theo Cơ chế JCM sẽ mở ra tiềm năng to lớn cho ngành nông nghiệp Việt Nam, biến thách thức về phát thải thành cơ hội phát triển kinh tế bền vững, đồng thời góp phần đảm bảo an ninh lương thực và an ninh môi trường toàn cầu.
Cơ chế Tín chỉ chung (JCM) là một cơ chế hợp tác song phương do Nhật Bản khởi xướng nhằm thúc đẩy việc chuyển giao công nghệ carbon thấp và các dự án giảm phát thải tại các nước đối tác. Các tín chỉ carbon tạo ra từ dự án được chia sẻ giữa Nhật Bản và quốc gia sở tại để cùng thực hiện các mục tiêu khí hậu.
