Áp lực hạ tầng, chính sách xử lý rác
Sau sáp nhập địa giới hành chính, công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn Đà Nẵng đang đối mặt với nhiều khó khăn, vướng mắc. Sự thiếu đồng bộ về cơ chế, chính sách quản lý, hạ tầng thu gom, trung chuyển rác tại một số khu vực chưa đáp ứng yêu cầu, cự ly vận chuyển rác xa, làm gia tăng chi phí và giảm hiệu quả xử lý rác thải của địa phương.
Thực tế cho thấy, phần lớn chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn thành phố hiện vẫn được xử lý bằng hình thức chôn lấp. Số lượng bãi chôn lấp lớn, khối lượng rác đã chôn lấp ngày càng tăng đang gây áp lực lớn lên khả năng xử lý ổn định, lâu dài, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường.
Khối lượng rác ngày càng gia tăng trong khi hạ tầng chưa đáp ứng kịp. Ảnh: Lan Anh.
Tại các xã miền núi, chỉ một số địa phương thuộc trung tâm hành chính huyện cũ có bãi rác quy mô nhỏ để xử lý rác phát sinh tại chỗ. Nhiều bãi rác phải tiếp nhận khối lượng lớn nhưng không đáp ứng các tiêu chí kỹ thuật, vệ sinh môi trường.
Điển hình như tại xã Nam Trà My, khu xử lý rác Trà Don (diện tích khoảng 5 nha) được đưa vào vận hành từ năm 2015, hình thành từ bãi rác tự phát, hiện vẫn tiếp nhận rác phát sinh của các địa phương thuộc huyện Nam Trà My cũ. Tuy nhiên, khu xử lý này chưa được đầu tư đồng bộ các hạng mục cần thiết, không bảo đảm tiêu chí chôn lấp hợp vệ sinh. Trong khi đó, khu xử lý rác Trà Mai (diện tích khoảng 4,4ha) tại xã Nam Trà My đến nay vẫn chưa được đầu tư xây dựng.
Tại xã Trà My, khu xử lý rác Trà Sơn đã tiếp nhận, chôn lấp rác cho các địa phương thuộc huyện Bắc Trà My cũ từ năm 2011 và dự kiến sẽ được lấp đầy chỉ sau khoảng 6 tháng nữa. Trong khi đó, Nhà máy phân loại và xử lý chất thải rắn Bắc Trà My (diện tích khoảng 7,3 ha, công suất 55 tấn/ngày), được chấp thuận chủ trương đầu tư từ năm 2022 nhằm thay thế khu xử lý rác Trà Sơn, vẫn chưa thể triển khai do vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng.
Tại khu vực trung tâm thành phố và các địa phương vùng đồng bằng, khả năng tiếp nhận rác của nhiều khu chôn lấp không còn nhiều, một số bãi đang hoặc sắp đến ngưỡng quá tải. Trong khi đó, Nhà máy xử lý chất thải rắn sinh hoạt Bắc Quảng Nam phải tạm dừng hoạt động do liên quan đến công tác điều tra. Các Dự án đầu tư nhà máy xử lý rác ứng dụng công nghệ hiện đại như Nhà máy xử lý rác Hội An; dự án nhà máy xử lý rác công suất 650 – 1.000 tấn/ngày, chậm tiến độ, ảnh hưởng đến yêu cầu chung về xử lý rác thải của thành phố.
Dự án Nhà máy đốt rác phát điện Khánh Sơn có công suất 650 tấn/ngày đang trong giai đoạn thi công. Ảnh: Lan Anh.
Bên cạnh đó, tình trạng thiếu các điểm tập kết, sơ chế, tái chế, tái sử dụng rác thải xây dựng (đất, đá, xà bần), rác cồng kềnh, kích thước lớn (giường, tủ, bàn ghế, kính hư hỏng…) đang gây nhiều bức xúc tại khu vực đô thị. Hệ quả là nhiều loại chất thải bị đổ trộm tại các khu đất trống, ảnh hưởng mỹ quan và môi trường sống.
Hướng tới quản lý đồng bộ, giảm chôn lấp
Theo báo cáo của Sở NN-MT TP Đà Nẵng, sau sáp nhập, tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên toàn địa bàn đến năm 2030 ước khoảng 3.600 tấn/ngày.
Hiện nay, thành phố có 6 đơn vị cung ứng dịch vụ thu gom, xử lý rác thải, triển khai theo 3 phương thức chính. Trong đó, thu gom trực tiếp từ nguồn phát sinh về khu xử lý đang được thực hiện tại 78/94 xã, phường (thuộc tỉnh Quảng Nam cũ), với tần suất từ 1–2 lần/tuần đến hằng ngày tại khu vực đô thị; thu gom qua điểm tập kết được triển khai tại 9/94 xã, phường với khối lượng khoảng 500 tấn/ngày; thu gom qua trạm trung chuyển đang thực hiện tại 6/94 xã, phường với khối lượng khoảng 700 tấn/ngày.
Về xử lý, thành phố hiện có 5 khu xử lý tại khu vực đô thị và đồng bằng, áp dụng các phương thức chủ yếu như chôn lấp hợp vệ sinh, sản xuất phân compost và đốt rác trực tiếp, với tổng công suất khoảng 2.052 tấn/ngày.
Để khắc phục bất cập trong thu gom, xử lý rác thải, Sở NN-MT Đà Nẵng đang tập trung hoàn thiện hệ thống quản lý chất thải rắn sinh hoạt theo hướng đồng bộ, thống nhất trên toàn địa bàn; đồng thời rà soát, xây dựng định mức kinh tế – kỹ thuật và đơn giá dịch vụ phù hợp; triển khai Đề án nâng cao năng lực thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt.
Đà Nẵng đang xây dựng Đề án nâng cao năng lực thu gom, vận chuyển, xử lý rác và điều chỉnh quy hoạch quản lý chất thải rắn. Ảnh: Lan Anh.
Theo Chi cục Bảo vệ môi trường, thành phố đã quy hoạch Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Khánh Sơn để xử lý rác khu vực trung tâm. Đối với khu vực tỉnh Quảng Nam cũ, đã quy hoạch 29 khu xử lý chất thải rắn với tổng diện tích khoảng 183 ha, trong đó có 13 khu đang xử lý rác sinh hoạt, 1 khu xử lý chất thải nguy hại và 15 khu được quy hoạch đầu tư xây dựng mới, nhiều khu nằm tại các xã miền núi.
Ông Nguyễn Viết Thuận, Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường TP Đà Nẵng cho rằng, việc rà soát, đề xuất các giải pháp đồng bộ về hạ tầng, trang thiết bị, kỹ thuật và phương thức quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý rác sinh hoạt sau sáp nhập là yêu cầu rất cần thiết và cấp bách. Trên cơ sở đó, Sở NN-MT đã tham mưu UBND thành phố xây dựng Đề án nâng cao năng lực thu gom, vận chuyển, xử lý rác và điều chỉnh quy hoạch quản lý chất thải rắn. Thành phố cũng đã thống nhất và đề nghị Sở NN-MT khẩn trương hoàn thiện Đề án, trong đó định hướng hạn chế tối đa hình thức chôn lấp, ưu tiên các giải pháp công nghệ hiện đại.
