Sơn La chung tay giảm ô nhiễm nhựa, phân loại rác tại nguồn

Sơn La - mảnh đất của rừng xanh, của những dòng suối mát lành... Thế nhưng nguồn nước ấy, thiên nhiên ấy đang kêu cứu. Rác thải nhựa, túi nilon, chai lọ bị vứt bừa bãi đã và đang cản trở, gây tắc nghẽn bóp nghẹt từng mạch nước, đe dọa nguồn sống của cả cộng đồng.

Hang karst, hệ thống dẫn nước ngầm quý giá tiềm ẩn nhiều nguy cơ ô nhiễm bởi rác thải nhựa. Chỉ một túi nilon thôi cũng có thể mất tới 500 năm để phân hủy. Khi dòng chảy bị nghẹn, hậu quả không chỉ là ô nhiễm mà còn là mất mát nguồn nước, thiệt hại kinh tế, và cả nguy cơ thiên tai.

Theo thống kê, mỗi năm trên địa bàn tỉnh Sơn La phát sinh hơn 10.000 tấn rác thải nhựa. Trong đó, 68,85% đến từ hộ gia đình; 10,84% từ các hộ kinh doanh; 10,16% từ chợ, siêu thị, trung tâm thương mại. Phần còn lại đến từ các cơ sở y tế, điểm du lịch, khu công nghiệp, hoạt động nông nghiệp và các nguồn khác.

Kết quả khảo sát năm 2023 cho thấy, tổng lượng rác thải nhựa phát sinh tại các phường Tô Hiệu, Chiềng Cơi, Chiềng An, Chiềng Sinh (thành phố Sơn La cũ) là cao nhất, với hơn 3.000 tấn/năm; tiếp theo là các phường Mộc Châu, Mộc Sơn, Vân Sơn, Thảo Nguyên… (thị xã Mộc Châu cũ) với hơn 2.000 tấn/năm. Nếu không được thu gom, xử lý đúng cách, rác thải nhựa tích tụ lâu dài trong môi trường sẽ trở thành nguồn gây ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường sống hôm nay và mai sau.

Trong những năm qua, từ phố thị đến vùng cao, phong trào bảo vệ môi trường, nói không với rác thải nhựa đã trở thành thói quen thường nhật ở nhiều địa phương. Những đợt ra quân không chỉ góp phần làm sạch môi trường sống, mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng, lan tỏa thông điệp về trách nhiệm và tình yêu với môi trường.

Sống xanh - Thay đổi từ những việc nhỏ nhất

Gắn với các chiến dịch tổng vệ sinh môi trường, tỉnh Sơn La đã chú trọng công tác tuyên truyền, vận động người dân phân loại rác tại nguồn, hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lầnm tăng cường xây dựng điểm thu gom rác tái chế tại khu dân cư.

Năm 2024, phường Tô Hiệu được chọn làm điểm thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn. Phường đã phối hợp chặt chẽ với đơn vị thu gom rác, thống nhất lịch trình và địa điểm thu gom; tổ 7 được chọn làm mô hình đầu tiên với sự tham gia tự nguyện của 100% hộ dân. Kết quả bước đầu ghi nhận khối lượng rác hữu cơ thu gom đạt khoảng 80-90 kg/ngày, rác vô cơ từ 300-350 kg/ngày; tỷ lệ rác hữu cơ chiếm 25-26%.

Từ mô hình thí điểm, phân loại rác dần trở thành thói quen trong đời sống hàng ngày của nhiều hộ gia đình. Trước khi mang rác ra điểm tập kết, các hộ gia đình chủ động phân loại ngay tại nhà, góp phần giữ gìn không gian sống gọn gàng, sạch sẽ.

PV Bà Lâm Thị Mão, tổ 7 Chiềng Lề, phường Tô Hiệu.

Từ những việc làm giản dị trong mỗi gia đình, thói quen phân loại rác tại nguồn đang dần lan tỏa rộng hơn trong cộng đồng. Không chỉ dừng lại ở hộ dân, nhiều cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trên địa bàn tỉnh cũng từng bước thay đổi cách thức quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Nhiều cơ sở chủ động phân loại rác phát sinh, tăng cường thu gom, tái chế các loại bao bì, giấy, nhựa; đồng thời hạn chế sử dụng túi nilon khó phân hủy, từng bước chuyển sang các sản phẩm, bao bì thân thiện với môi trường. Những thay đổi này góp phần giảm lượng rác thải nhựa phát sinh và lan tỏa thông điệp tiêu dùng, kinh doanh xanh trong cộng đồng.

Phong trào phân loại rác tại nguồn còn được đưa vào trường học, trở thành nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh – những “đại sứ môi trường” tương lai. Thông qua các tiết học lồng ghép kiến thức bảo vệ môi trường và các hoạt động trải nghiệm, các em học sinh được khuyến khích tái sử dụng chai nhựa, giấy báo cũ thành những vật dụng hữu ích.

Tại Trường Liên cấp Tiểu học, THCS, THPT Quốc tế Bình Minh, các hoạt động giáo dục về bảo vệ môi trường luôn được triển khai đồng bộ cả trong và ngoài lớp học. Đây là những tiết học thường xuyên của học sinh lớp 6A2, nơi các em được thỏa sức sáng tạo, khám phá, biến chai nhựa, giấy báo cũ thành những vật dụng mới, thân thiện với môi trường. Song song với đó, các thầy cô đã lồng ghép kiến thức bảo vệ môi trường vào các môn học phù hợp như Tự nhiên và Xã hội, Mỹ thuật, Đạo đức.

Không chỉ tạo dựng không gian học tập sáng - xanh - sạch - đẹp, nhà trường còn thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoại khóa như thi vẽ tranh về bảo vệ môi trường, tổng vệ sinh trường lớp, chăm sóc vườn hoa, cây xanh, thu gom rác thải nhựa.

Năm 2025, nhà trường phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Lễ phát động hưởng ứng Chiến dịch “Làm cho Thế giới sạch hơn”, thu hút hơn 400 học sinh, giáo viên cùng đại diện các sở, ngành, địa phương tham gia. Tại chương trình, các em học sinh được tìm hiểu về nguồn gốc, tác hại của rác thải; cách phân loại rác tại nguồn và các biện pháp giảm thiểu nhựa dùng một lần.

Đặc biệt, phần trình diễn thời trang tái chế “Sải bước vì môi trường xanh” với những bộ trang phục độc đáo từ túi nilon, giấy báo, bao tải… đã để lại ấn tượng mạnh mẽ, gửi gắm thông điệp: “Hãy biến rác thải thành nguồn tài nguyên hữu ích”. Nhân dịp này, ban tổ chức đã trao tặng 9 thùng rác phân loại và 1 pano tuyên truyền cho nhà trường, nhằm xây dựng mô hình điểm về phân loại rác tại nguồn trong trường học.

Qua chuỗi các hoạt động, từng bước hình thành trong thế hệ học sinh ý thức trách nhiệm bảo vệ môi trường, xây dựng lối sống xanh từ những việc làm nhỏ nhất trong đời sống hàng ngày. Khi mỗi em biết tiết kiệm năng lượng, nói không với rác thải nhựa dùng một lần, giữ gìn không gian trong lành… thì thói quen tốt ấy sẽ lan tỏa đến gia đình và cộng đồng.

Có thể khẳng định, phong trào phòng, chống rác thải nhựa và phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn trên địa bàn tỉnh Sơn La đang từng bước lan tỏa theo chiều sâu. Không còn là những chiến dịch mang tính thời điểm, nhiều địa phương đã hình thành thói quen giữ gìn vệ sinh môi trường gắn với đời sống sinh hoạt hàng ngày của người dân.

Tại nhiều khu dân cư, việc tổng vệ sinh môi trường được duy trì thường xuyên, gắn với các phong trào như “Ngày Thứ 7, Chủ nhật xanh”, “Đường làng, ngõ xóm sáng - xanh - sạch - đẹp”. Các tổ chức đoàn thể như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân tích cực tuyên truyền, vận động hội viên và Nhân dân hạn chế sử dụng túi nilon khó phân hủy, sản phẩm nhựa dùng một lần; thu gom, phân loại rác thải nhựa để tái chế, tái sử dụng.

Ở nhiều địa phương, công tác bảo vệ môi trường được lồng ghép trong các phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, coi đây là một trong những tiêu chí quan trọng nâng cao chất lượng cuộc sống. Từ những tuyến đường hoa, các dòng suối, kênh mương sạch rác đến những điểm tập kết rác được quy hoạch gọn gàng, môi trường sống ngày càng được cải thiện, góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong cộng đồng.

Quyết tâm từ chính sách đến hành động

Song hành với những chuyển biến tích cực từ cơ sở, công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường, giảm ô nhiễm nhựa và phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn tiếp tục được tỉnh Sơn La đẩy mạnh với nhiều hình thức phong phú, thiết thực.

Trong năm 2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với UBND thành phố Sơn La (cũ) tổ chức Lễ phát động và các hoạt động hưởng ứng Tuần lễ Quốc gia Nước sạch và vệ sinh môi trường, Tuần lễ Quốc gia phòng, chống thiên tai, Ngày Môi trường thế giới (5/6), Tháng hành động vì môi trường tại khu vực Quảng trường Tây Bắc. Chương trình thu hút gần 600 người tham gia, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng. Dịp này, Ban tổ chức đã trao tặng 36 thùng rác phục vụ phân loại rác tại nguồn cho các xã, phường trên địa bàn thành phố Sơn La; cấp phát 120 poster tuyên truyền cho các huyện, thành phố và một số doanh nghiệp tiêu biểu; trao tặng 150 cây xanh cho phường Tô Hiệu.

Nhiều hoạt động thiết thực như khơi thông dòng chảy tại cửa hang Liệp Phi và kênh thoát lũ liên bản Có Mòn - Thé Dửn (xã Chiềng Xôm), chương trình “Đổi giấy, rác thải nhựa lấy cây xanh và sản phẩm tái chế” đã góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong bảo vệ môi trường. Đồng thời, công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng và hệ thống loa truyền thanh cơ sở tiếp tục được tăng cường, qua đó lan tỏa các mô hình, cách làm hiệu quả đến đông đảo nhân dân.

PV bà Đinh Thị Nhung, Sở NN-MT Sơn La.

Song song với việc hoàn thiện hành lang chính sách và mở rộng phân loại rác tại nguồn, tỉnh Sơn La từng bước kiện toàn hệ thống thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Tại khu vực thành phố Sơn La và huyện Mường La (cũ), rác thải sau thu gom được vận chuyển về Khu liên hợp xử lý chất thải rắn thành phố Sơn La để tiếp tục phân loại, xử lý.

Tại đây, rác thải được đưa qua trạm cân điện tử để xác định khối lượng, sau đó chuyển vào khu vực phân loại sơ bộ, phun khử mùi và tách riêng rác hữu cơ, rác vô cơ. Rác hữu cơ được xử lý theo quy trình sinh học, đưa vào khu ủ lên men, ủ chín và phân loại tinh để tạo bùn hữu cơ; rác vô cơ được xử lý theo quy trình kỹ thuật, chôn lấp hợp vệ sinh, bảo đảm các yêu cầu về bảo vệ môi trường.

Quyết tâm nâng cao hơn nữa hiệu quả phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn, hướng tới giảm thiểu ô nhiễm nhựa, sau khi đi vào hoạt động theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp với 75 xã, phường mới, tỉnh Sơn La đã yêu cầu các địa phương rà soát thực trạng thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, từ đó xây dựng lộ trình triển khai bài bản, bền vững hơn.

PV bà Đinh Thị Nhung, Sở NN-MT Sơn La.

Mục tiêu đến hết năm 2025, 100% xã, phường ban hành kế hoạch, đề án phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Xây dựng, bổ sung các tài liệu tuyên truyền về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn như sổ tay, tờ gấp, tờ rơi, clip, hướng dẫn kỹ thuật hoặc các hình thức khác phù hợp. Rà soát kiện toàn, bổ sung đội ngũ tuyên truyền viên cấp xã để tuyên truyền việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn đến các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng dân cư .

Tiếp tục triển khai thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại 4 phường: Tô Hiệu, Chiềng Cơi, Chiềng An và Chiềng Sinh, trọng tâm là mô hình triển khai trên địa bàn Phường Tô Hiệu, tiến tới mở rộng sang các địa bàn trước đây đã được cấp có thẩm quyền công nhận là khu vực đô thị.

Đến hết năm 2026, cải tạo, nâng cấp mạng lưới thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt từ cấp tỉnh đến cấp xã, đáp ứng các yêu cầu theo quy định và đảm bảo thu gom, vận chuyển các loại chất thải rắn sinh hoạt sau khi được phân loại.

Phấn đấu 100% các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh được trang bị kiến thức về phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn. 90% chất thải rắn sinh hoạt được phân loại tại nguồn tại các khu vực trước đây được công nhận khu vực đô thị.

Từ năm 2026 và các năm tiếp theo, tiếp tục duy trì và triển khai hiệu quả kế hoạch phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn trên toàn tỉnh. Đồng thời, rà soát, bổ sung quy hoạch, đầu tư xây dựng các điểm tập kết, trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật về bảo vệ môi trường và các quy chuẩn tiêu chuẩn khác có liên quan.

Mỗi hành động nhỏ, từ phân loại rác tại nguồn, từ bỏ túi nilon khó phân hủy, hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần đến tăng cường tái chế, tái sử dụng chất thải, đều đang góp phần xây dựng một Sơn La phát triển xanh, nhanh và bền vững.