Thị trường lao động trong quý I/2025 đang dần khởi sắc với nhiều tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, người lao động, nhất là lao động phổ thông và lao động trẻ, vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ và công nghệ phát triển nhanh chóng, việc thích ứng không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc nếu muốn duy trì việc làm và tiếp tục phát triển nghề nghiệp.
Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, chỉ trong tháng 4, Trung tâm đã tiếp nhận 7.297 hồ sơ đề nghị hưởng BHTN (tăng 2.300 trường hợp so với tháng trước). Thẩm định và ra quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp cho 6.175 trường hợp với số tiền hỗ trợ 223 tỷ đồng, tăng 1.740 hồ sơ so với tháng trước.
Trong đó, nhóm lao động không có chuyên môn kỹ thuật chiếm tỷ lệ lớn, tới 56,85% tổng số người thất nghiệp, cao hơn đáng kể so với các tháng đầu năm. Đây là minh chứng rõ ràng cho thấy nhóm lao động phổ thông đang bị tổn thương nặng nề nhất khi thị trường biến động.
Nhóm lao động trẻ trong độ tuổi từ 25 đến 34 đang chiếm tỷ lệ thất nghiệp cao, tới 42,79% trong những tháng đầu năm. Ảnh: Hoài Thơ.
Đáng lo ngại hơn, lao động trẻ trong độ tuổi từ 25 đến 34 cũng chiếm tỷ lệ thất nghiệp cao, tới 42,79% trong tháng 3. Dù là lực lượng được đánh giá năng động, nhanh nhạy và có khả năng tiếp cận công nghệ tốt, nhưng nhiều người vẫn gặp khó khăn khi tái hòa nhập thị trường sau kỳ nghỉ Tết. Tình trạng này phần nào phản ánh khoảng cách giữa kiến thức, kỹ năng người lao động đang có và yêu cầu thực tế của doanh nghiệp.
Bên cạnh độ tuổi và trình độ, tỷ lệ thất nghiệp còn phản ánh xu hướng dịch chuyển ngành nghề do ảnh hưởng của công nghệ. Một số lĩnh vực có tỷ lệ lao động mất việc cao gồm công nghệ thông tin, tài chính – ngân hàng và dệt may – da giày. Đặc biệt, ngành công nghệ thông tin – lĩnh vực được xem là đầu tàu trong nền kinh tế số – cũng không nằm ngoài làn sóng sa thải. Nguyên nhân chủ yếu đến từ tốc độ chuyển đổi công nghệ quá nhanh, yêu cầu kỹ năng cao hơn và sự xuất hiện ngày càng phổ biến của trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, dữ liệu lớn… Những vị trí truyền thống không còn phù hợp bị thay thế bởi hệ thống tự động hóa, trong khi không phải ai cũng kịp thời thích nghi với thay đổi.
Trong bối cảnh xu hướng nghề nghiệp thay đổi nhanh chóng, người lao động cần chủ động không ngừng học hỏi, tự đào tạo để giữ việc. Ảnh: Hoài Thơ.
Ngành tài chính – ngân hàng cũng ghi nhận tỷ lệ thất nghiệp tăng đột biến trong tháng 3. So với tháng 2, số lượng lao động mất việc đã tăng gấp đôi, và cao hơn gấp năm lần so với tháng 1. Việc tái cấu trúc doanh nghiệp, chuyển đổi mô hình kinh doanh, tinh gọn bộ máy là nguyên nhân chính dẫn đến làn sóng cắt giảm nhân sự trong lĩnh vực này.
Lý do khiến người lao động mất việc phần lớn xuất phát từ việc đơn phương chấm dứt hợp đồng hoặc hết hạn hợp đồng lao động. Đặc biệt, nhóm rơi vào cảnh thất nghiệp do những lý do khác, như thay đổi công việc, hoàn cảnh cá nhân, vẫn chiếm gần một nửa tổng số, phản ánh rõ tính bất ổn của thị trường hiện nay. Tính linh hoạt của người lao động đang tăng, nhưng đồng thời cũng cho thấy nguy cơ bấp bênh về việc làm là rất rõ ràng.
Trong bối cảnh này, nhiều chuyên gia nhấn mạnh rằng không ai có thể bảo đảm sự ổn định nghề nghiệp lâu dài nếu người lao động không chủ động thay đổi. Theo ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, người lao động cần tự làm mới mình bằng việc cập nhật kỹ năng, trang bị kiến thức mới để thích ứng với xu thế. Không ít ngành nghề hiện nay đang thu hẹp nhu cầu tuyển dụng do các hệ thống tự động và công nghệ thông minh thay thế con người. Thu ngân bị cạnh tranh bởi mô hình thanh toán không dùng tiền mặt, kế toán và thư ký dễ dàng bị thay thế bằng phần mềm quản trị thông minh, nhân viên bán hàng dần nhường chỗ cho mô hình không người phục vụ… Những chuyển đổi này đang là tất yếu và sẽ ngày càng phổ biến hơn trong tương lai.
Đối với những người bị mất việc, ông Thành cho rằng họ cần xác định rõ đây chỉ là giai đoạn tạm thời. Trong thời gian chờ tái gia nhập thị trường, người lao động cần chủ động tìm hiểu xu hướng mới, xác định lại hướng đi nghề nghiệp, học thêm kỹ năng số, thậm chí là kiến thức về trí tuệ nhân tạo nếu muốn nắm bắt cơ hội. Việc cập nhật kiến thức không chỉ dành cho lao động trẻ mà còn rất cần thiết với nhóm lao động trung niên – những người vốn khó cạnh tranh hơn nhưng nếu có sự chuẩn bị kỹ càng vẫn có thể thích ứng.
Ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội nhấn mạnh, người lao động cần chủ động đào tạo mình, tái đào tạo mình để thích ứng, hòa nhập với thị trường lao động, nhất là với những người trẻ trong độ tuổi lao động. Ảnh: Hoài Thơ.
Thực tế cho thấy, làn sóng chuyển đổi nghề nghiệp do công nghệ gây ra không chỉ xảy ra tại Việt Nam mà là xu hướng toàn cầu. Ở nhiều quốc gia phát triển, không ít người đã buộc phải từ bỏ công việc kỹ thuật hoặc hành chính để chuyển sang các nghề tay chân đơn giản hơn nhằm duy trì thu nhập. Trong bối cảnh đó, việc "tự đào tạo" và "tái đào tạo" trở thành chìa khóa để duy trì cơ hội nghề nghiệp. Đây không còn là khẩu hiệu truyền thông mà là sự lựa chọn mang tính sống còn, nhất là đối với những người muốn bước ra khỏi vùng an toàn và theo kịp thay đổi.
Bên cạnh những khó khăn, thị trường lao động vẫn ghi nhận những tín hiệu tích cực. Theo Tổng cục Thống kê, thu nhập bình quân của người lao động trong quý I/2025 đạt 8,3 triệu đồng/tháng, tăng gần 10% so với cùng kỳ năm ngoái. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động đã giảm xuống còn 2,2%, trong đó khu vực thành thị duy trì dưới 3%. Đây là tín hiệu cho thấy nền kinh tế đang dần hồi phục và nhu cầu tuyển dụng đang tăng trở lại.
Tại Hà Nội, nhiều ngành nghề đang có nhu cầu tuyển dụng cao như công nghiệp chế biến, bán buôn bán lẻ, lưu trú – ăn uống, đặc biệt là các ngành công nghệ và chuyển đổi số. Dự báo trong quý II/2025, các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố sẽ cần từ 100.000 đến 120.000 lao động. Những ngành sản xuất, công nghệ thông tin, du lịch và dịch vụ tiếp tục giữ vai trò chủ lực. Trong đó, nhân lực chất lượng cao phục vụ chuyển đổi số sẽ là nhóm được săn đón nhiều nhất.
Tuy nhiên, cơ hội chỉ thực sự mở ra với những người chủ động thích nghi. Sự hỗ trợ của nhà nước, các trung tâm giới thiệu việc làm hay các chương trình kết nối doanh nghiệp – người lao động sẽ không mang lại hiệu quả nếu chính người trong cuộc không sẵn sàng nâng cao năng lực bản thân. Thị trường đang vận hành theo hướng linh hoạt, cạnh tranh cao và đòi hỏi liên tục đổi mới. Do vậy, việc “tự đào tạo để giữ việc” không đơn thuần là giải pháp tình thế mà là con đường bền vững, giúp người lao động tái thiết lập hành trình nghề nghiệp trong một xã hội luôn vận động.
