Nhân Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5), phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trò chuyện với bà Đoàn Thị Thanh Hương, Hiệu trưởng Trường THCS Tây Mỗ (Nam Từ Liêm, Hà Nội), để tìm hiểu những nỗ lực của nhà trường trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử đang ngày càng len lỏi vào học đường.
Trong suốt năm học, Trường THCS Tây Mỗ đã triển khai những hoạt động gì để tăng cường công tác phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học, thưa bà?
Chúng tôi xác định phòng, chống tác hại thuốc lá là nhiệm vụ giáo dục xuyên suốt, không chỉ trong dịp Ngày Thế giới Không Thuốc lá (31/5). Tuy nhiên, để hưởng ứng ngày này, trường đã tổ chức nhiều hoạt động như: phát động cuộc thi vẽ tranh, viết thông điệp “Nói không với thuốc lá”, tổ chức ngoại khóa chuyên đề, tuyên truyền lồng ghép vào các tiết chào cờ và môn học liên quan.
Quan trọng hơn, trường xây dựng kế hoạch dài hạn cho cả năm học, chia theo từng tháng, tuần, ngày. Người tuyên truyền bao gồm: Ban giám hiệu, giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm và Đội phát thanh măng non - trực thuộc Ban truyền thông của trường. Đồng thời, trường phối hợp với phụ huynh trong giám sát, giáo dục con em tại nhà.
Bà Đoàn Thị Thanh Hương, Hiệu trưởng Trường THCS Tây Mỗ cho rằng phải có sự kết nối giữa gia đình - nhà trường - xã hội, tạo thành “hàng rào ba lớp” bảo vệ học sinh khỏi thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử. Ảnh: Mai Đan.
Ngoài ra, trường treo băng rôn, khẩu hiệu tại cổng, hành lang lớp học, chạy thông điệp trên màn hình điện tử; tổ chức ký cam kết giữa học sinh - phụ huynh - giáo viên chủ nhiệm - Ban giám hiệu ngay từ đầu năm, trong đó nhấn mạnh không sử dụng, buôn bán, tàng trữ thuốc lá, nhất là thuốc lá điện tử.
Đặc biệt, nhà trường chú trọng sử dụng hình thức tuyên truyền phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh, chẳng hạn như sử dụng video TikTok, trò chơi đố vui, kịch ngắn, podcast học đường - do chính học sinh thực hiện. Đồng thời, lồng ghép nội dung phòng chống tác hại thuốc lá vào các môn học như Sinh học, Giáo dục công dân, Mỹ thuật cũng rất hiệu quả. Quan trọng là để học sinh cất lên tiếng nói của chính mình, chứ không áp đặt 1 chiều.
Theo bà, ngoài đẩy mạnh tuyên truyền, nhà trường cần triển khai những hoạt động gì đề lan tỏa thông điệp “nói không với thuốc lá” đến học sinh?
Quan trọng là phải “nói đúng ngôn ngữ của học sinh”. Chúng tôi không chỉ tuyên truyền lý thuyết mà còn dùng hình thức tương tác như sân khấu hóa, đóng vai, clip ngắn do học sinh thực hiện, mời chuyên gia trẻ nói chuyện. Khi học sinh cảm thấy mình là nhân vật chính trong câu chuyện phòng chống thuốc lá, các em sẽ tiếp nhận tự nhiên, chủ động hơn.
Hiệu trưởng Đoàn Thị Thanh Hương cho biết, thiết bị thuốc lá điện tử có hình thức rất bắt mắt, mùi hương dễ chịu nhưng lại chứa nicotine gây nghiện. Ảnh: Lan Chi.
Bên cạnh đó, nhà trường duy trì việc ký cam kết 4 bên như đã chia sẻ ở trên. Nếu có học sinh vi phạm, trường sẽ mời phụ huynh làm việc, tái phạm sẽ xử lý nghiêm, phối hợp với công an khu vực tuyên truyền pháp luật trực tiếp với học sinh. Nhờ vậy, mặc dù trường có số lượng học sinh lớn, nhưng vẫn giữ được kỷ luật nghiêm và chưa có trường hợp nghiêm trọng nào về hút thuốc lá xảy ra.
Nhà trường có các biện pháp cụ thể nào để giám sát, phát hiện vi phạm, thưa bà?
Để việc kiểm tra, giám sát và phát hiện các trường hợp vi phạm về phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả, Trường đã lắp 172 mắt camera, không để sót vị trí nào. Tại khu vệ sinh, nơi dễ xảy ra tình trạng học sinh hút thuốc lá trộm, vào giờ ra chơi, các cô lao công túc trực vừa dọn dẹp vừa quan sát. Nhà vệ sinh nam có thầy tổng phụ trách và bảo vệ đóng vai “người đi vệ sinh” nhưng thực chất là giám sát. Chỉ cần có mùi hương đặc trưng của thuốc lá điện tử là sẽ báo ngay cho giáo viên. Nhà trường chú trọng kết hợp giữa kỹ thuật, nhân sự và cả những “điệp viên ngầm” để giám sát học sinh.
Ngoài ra, trường cấm học sinh mang điện thoại, định kỳ phối hợp công an kiểm tra cặp sách để tuyên truyền và ngăn ngừa mang theo vật dụng nguy hiểm hoặc thuốc lá điện tử.
Trường THCS Tây Mỗ luôn chú trọng công tác tuyên truyền về phòng chống tác hại thuốc lá cho học sinh. Ảnh: Phú Quang.
Có một vài trường hợp học sinh sử dụng thuốc lá điện tử bên ngoài trường học. Khi phát hiện, nhà trường không chỉ kỷ luật mà còn tư vấn tâm lý, mời phụ huynh phối hợp giáo dục. Mục tiêu không phải trừng phạt, mà giúp các em nhận thức và thay đổi.
Theo bà, nhờ các biện pháp trên, học sinh đã có nhận thức và hành vi như thế nào về phòng, chống tác hại thuốc lá?
Nhờ phương pháp tuyên truyền liên tục, kỷ luật nghiêm và sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống, đa số học sinh đã có nhận thức tốt. Các em hiểu rõ tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử - thứ được quảng bá dưới vỏ bọc thiết bị thời trang, mùi hương dễ chịu nhưng lại chứa nicotine gây nghiện, ảnh hưởng đến não bộ, gây rối loạn tâm lý, trí nhớ và nguy cơ mắc bệnh tim mạch, phổi.
Một số em thậm chí còn chủ động tuyên truyền cho bạn bè, gia đình. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn duy trì nhắc nhở thường xuyên vì môi trường bên ngoài vẫn còn nhiều cám dỗ.
Trường THCS Tây Mỗ đã tổ chức nhiều hoạt động như: phát động cuộc thi vẽ tranh, viết thông điệp “Nói không với thuốc lá” để tăng cường nhận thức của học sinh về tác hại của thuốc lá. Ảnh: Lan Chi.
Chúng tôi muốn các em hiểu rằng sự “thời thượng” mà thuốc lá điện tử khoác lên mình chỉ là cái bẫy tinh vi. Chúng đánh vào tâm lý tò mò, thích thể hiện. Thông điệp của chúng tôi là: “Thời thượng thật sự là biết tự bảo vệ mình và có bản lĩnh nói không với cám dỗ”.
Cuối cùng, theo bà, vai trò của trường học trong việc xây dựng thế hệ không khói thuốc là gì?
Trường học là nơi hình thành nhân cách, thói quen và nhận thức. Nếu nhà trường làm tốt vai trò đồng hành, học sinh sẽ sớm có lối sống lành mạnh. Với chúng tôi, đây là một phần trong hành trình xây dựng “trường học hạnh phúc” - nơi mỗi học sinh được bảo vệ và phát triển toàn diện. Tôi thường nói với các em rằng: “Thầy cô là đường ray, các con là những toa tàu. Chuyến tàu ấy sẽ đưa các con đến ga tri thức - thành công và hạnh phúc”.
Để làm được như vậy, tôi mong rằng ngành giáo dục có hướng dẫn cụ thể và hỗ trợ nguồn lực để trường tổ chức tuyên truyền phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả hơn. Quan trọng nhất là phải có sự kết nối giữa gia đình - nhà trường - xã hội, tạo thành “hàng rào ba lớp” bảo vệ học sinh khỏi thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử đang trỗi dậy.
Ngoài cổng trường, vẫn còn nhiều nguy cơ. Nhưng nếu toàn xã hội đồng lòng, tôi tin thế hệ học sinh hôm nay hoàn toàn có thể lớn lên trong môi trường không khói thuốc - khỏe mạnh cả thể chất lẫn tinh thần.
Trân trọng cảm ơn bà!
“Cần siết chặt kiểm soát buôn bán, quảng bá thuốc lá điện tử, nhất là trên mạng xã hội. Luật nên có quy định rõ về trách nhiệm của các nền tảng trực tuyến, đồng thời cần đưa nội dung phòng chống thuốc lá vào chương trình giáo dục chính khóa. Ngoài ra, chính quyền địa phương cần tăng cường giám sát các điểm bán hàng gần trường học. Hiện nay, học sinh vẫn dễ dàng mua thuốc lá điện tử ngoài cổng trường nếu không có kiểm soát chặt”, Hiệu trưởng Trường THCS Tây Mỗ Đoàn Thị Thanh Hương đề xuất.
