Thông điệp được đưa ra tại Hội thảo Tập huấn theo dõi dầu tư công về biến đổi khí hậu do Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính), Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh. Tham dự có đại diện Viện Chiến lược và chính sách kinh tế; Chi cục Kiểm lâm vùng III; đại diện các Sở, ban ngành của các tỉnh phía Nam, các trường đại học; chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực tài chính, đầu tư, biến đổi khí hậu.
Theo ông Vũ Thái Trường, Trưởng phòng Môi trường và Biến đổi khí hậu (UNDP), việc theo dõi và quản lý hiệu quả đầu tư công về biến đổi khí hậu đang trở thành vấn đề mang tính then chốt. Đây không chỉ là yêu cầu để thực hiện nghĩa vụ báo cáo theo Thỏa thuận Paris, mà còn là một công cụ quản trị quan trọng, giúp nâng cao chất lượng hoạch định chính sách, định hướng ưu tiên đầu tư và đảm bảo sử dụng hiệu quả ngân sách nhà nước.
Hội thảo tập huấn nhằm hướng dẫn công tác theo dõi đầu tư công về biến đổi khí hậu. Ảnh: Hiền Nguyễn.
Tại Hội nghị COP26, Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ khi tuyên bố mục tiêu đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Cam kết có ý nghĩa toàn cầu, đồng thời mở ra nhiều cơ hội cho Việt Nam trong quá trình chuyển đổi sang mô hình phát triển carbon thấp, tăng cường khả năng chống chịu và phát triển bền vững. Việt Nam cũng đã phê duyệt Kế hoạch thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, và cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). Đây là những văn kiện then chốt, xác định rõ mục tiêu giảm phát thải, thích ứng với biến đổi khí hậu và nhu cầu huy động tài chính cho từng giai đoạn.
Tuy nhiên, song hành với các cam kết ngày càng cao là yêu cầu ngày càng khắt khe về minh bạch và trách nhiệm giải trình. Theo Thỏa thuận Paris, đặc biệt là các quy định tại Điều 4 (giảm phát thải), Điều 9 (tài chính khí hậu) và Điều 13 (Khung minh bạch tăng cường – ETF), Việt Nam có nghĩa vụ theo dõi và báo cáo tiến độ thực hiện NDC, báo cáo thông tin về tài chính khí hậu, cũng như thực hiện Báo cáo minh bạch hai năm một lần (BTR). Theo dõi đầu tư công cho biến đổi khí hậu không đơn thuần “đếm” số tiền đã chi, mà bao gồm quá trình phân loại, đánh giá mức độ đóng góp của từng khoản chi đối với mục tiêu giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Đại biểu tham dự hội thảo đến từ các Sở, ngành, trường đại học các tỉnh phía Nam. Ảnh: Hiền Nguyễn.
Nhằm đáp ứng yêu cầu này, Dự án “Nâng cao năng lực quản lý dữ liệu và thông tin báo cáo phù hợp với yêu cầu Khung minh bạch tăng cường của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu” (CBIT), do UNDP hỗ trợ, được triển khai tại Việt Nam trong giai đoạn 2022-2026. Trong khuôn khổ dự án, thời gian qua, các bên đã xây dựng “Sổ tay theo dõi đầu tư công cho biến đổi khí hậu có lồng ghép giới” và thí điểm trong ngành nông nghiệp. Đánh giá bước đầu cho thấy, phần lớn dữ liệu phục vụ theo dõi đầu tư công khí hậu đã tồn tại trong các hệ thống quản lý hiện hành. Những khó khăn còn lại chủ yếu liên quan đến việc chuẩn hóa phương pháp phân loại, gắn mã và phối hợp liên ngành.
Theo ông Alexander (Sandy) Bisaro, chuyên gia quốc tế về tài chính khí hậu: Kinh nghiệm từ các quốc gia như Bangladesh và Indonesia cho thấy, việc theo dõi tài chính cho biến đổi khí hậu từ nguồn tài chính công cần được thực hiện thường xuyên, tốt nhất là hàng năm, để tránh bị trùng lặp báo cáo và nâng cao tính minh bạch. Việc áp dụng các trọng số phù hợp cho các khoản chi giúp phản ánh sát thực hơn về hiệu quả ứng phó khí hậu của từng dự án, đồng thời, tăng độ tin cậy cho số liệu báo cáo.
Đối với Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, việc theo dõi đầu tư công tương đối thuận lợi do đã có sẵn các biểu mẫu và hệ thống quản lý ngân sách. Riêng đối với đầu tư công cho biến đổi khí hậu, cần lưu ý sử dụng trọng số theo các mẫu biểu khác nhau, tránh sử dụng trọng số mặc định 100% cho mọi khoản chi.
Sau khi có sổ tay, các cơ quan cần tiếp tục hoàn thiện khâu giám sát chất lượng phân loại, làm rõ vai trò của các bộ, ngành liên quan và từng bước mở rộng phạm vi theo dõi. Có thể kiểm tra chéo để tăng trách nhiệm của các Bộ. Về lâu dài, không chỉ dừng ở đầu tư công, Việt Nam cần xây dựng các mô-đun mới để theo dõi thuế, ưu đãi thuế, bảo lãnh của Chính phủ, cũng như chi tiêu của khu vực tư nhân và các dự án đối tác công - tư liên quan đến biến đổi khí hậu.
Cùng với hướng dẫn kỹ thuật, hội thảo là dịp để các cơ quan quản lý nắm bắt các vấn đề liên quan đến đầu tư công cho biến đổi khí hậu trong thực tiễn, rà soát tính khả thi và đóng góp ý kiến nhằm hoàn thiện cách tiếp cận chung. Từ đó, tăng cường sự phối hợp và thống nhất trong triển khai giữa các cơ quan ở cả cấp trung ương và địa phương.
