Về xã Tân Hợp, tỉnh Lào Cai giờ đây, nhiều người sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước sự thay da đổi thịt của vùng đất này. Những ngôi nhà xây khang trang mọc lên san sát, những con đường bê tông trải dài dưới tán rừng xanh thẫm. Tất cả sự sung túc ấy đều bắt nguồn từ cây quế, loại cây được người dân nơi đây ví như "vàng xanh", giúp họ không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu bền vững.
Xã Tân Hợp có hơn 6.000 ha quế. Ảnh: Thanh Tiến.
Những ngôi nhà khang trang nhờ rừng quế
Giữa cái nắng hanh vàng của mùa đông vùng cao, những đồi quế bạt ngàn tại thôn Đại Sơn, xã Tân Hợp vẫn tỏa hương thơm ngát. Với người dân nơi đây, cây quế không chỉ là nông sản, mà là tài sản tích lũy, là "của hồi môn" cha mẹ dành cho con cái.
Đang tất bật nhặt những cành quế nhỏ tại xưởng sơ chế vỏ quế của con trai mình, bà Triệu Thị Tén, người dân thôn Đại Sơn, phấn khởi kể về gia tài lớn nhất của đời mình. Ở tuổi 63, bà Tén vẫn giữ được nét nhanh nhẹn, hoạt bát của người phụ nữ Dao vùng cao. Gia đình bà từng sở hữu hơn chục ha quế. Đến nay, diện tích ấy đã được chia đều cho 5 người con, mỗi người hơn 2 ha làm vốn lập nghiệp.
"Cây quế đã mang lại cuộc sống ấm no cho gia đình tôi. Nhờ nó mà lo được bữa ăn, cái mặc và quan trọng nhất là làm nhà cửa. Trong 5 người con, thì 4 đứa đã xây được nhà kiên cố, khang trang nhờ tiền thu hoạch từ những đồi quế", bà Tén phấn khởi chia sẻ.
Giữa mua thu hoạch quế, các xưởng sơ chế hoạt động hết công suất. Ảnh: Thanh Tiến.
Dù các con đã ổn định, cuộc sống không còn chật vật như xưa, nhưng bà Tén vẫn không chịu ngồi yên. Hàng ngày, bà vẫn đi làm thuê, lúc thì thu dọn cành lá quế, lúc thì bào vỏ, dập cành cho các xưởng sơ chế quanh vùng. Mỗi ngày công như vậy cũng có thêm 200 – 250 nghìn đồng. Mình già rồi nhưng còn sức khỏe thì cứ làm, vừa vui vừa có thêm thu nhập", bà Tén cười nói.
Không chỉ nhà bà Tén, gia đình anh Lý Văn Chinh, một hộ dân khác trong thôn cũng xem cây quế là nguồn sinh kế chính. Sở hữu 2 ha quế, trong đó có 1 ha do bố mẹ cho làm của hồi môn và 1 ha do vợ chồng anh tích cóp mua thêm.
Anh Chinh sơ chế vỏ quế, sau đó mới bán cho đơn vị thu mua để nâng cao giá trị. Ảnh: Thanh Tiến.
Anh Chinh cho biết: "So với cây keo hay bồ đề, cây quế mang lại giá trị kinh tế cao hơn hẳn. Đây là nguồn thu nhập chính, giúp gia đình tôi trang trải cuộc sống và chưa bao giờ phải lo tái nghèo. Ngôi nhà xây 100m2 khang trang mà gia đình tôi đang ở cũng được xây dựng hoàn toàn từ tiền bán đồi quế".
Thay đổi tư duy từ bán thô sang chế biến để nâng cao thu nhập
Nếu như trước đây, người dân Tân Hợp chủ yếu bán vỏ quế tươi cho thương lái, chấp nhận giá cả bấp bênh, thì nay họ đã biết cách sơ chế để nâng cao giá trị sản phẩm. Tư duy làm kinh tế đã thay đổi rõ rệt, từ canh tác nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa bài bản hơn.
Anh Lý Văn Chinh chia sẻ: “Thay vì bán tươi ngay tại rừng sẽ bị mất giá, gia đình tôi tự sơ chế. Vợ chồng con cái tranh thủ lúc nông nhàn để bào vỏ, phơi khô thành quế sáo rồi mới bán cho các doanh nghiệp. Cách làm này vừa tận dụng được công lao động của gia đình, vừa tăng thu nhập. Tính ra, mỗi công bào và phơi quế cũng lãi được khoảng 300.000 đồng".
Nắm bắt nhu cầu thị trường, nhiều hộ dân tại Tân Hợp đã mạnh dạn đầu tư máy móc, mở xưởng thu mua và sơ chế ngay tại địa phương.
Việc sơ chế quế tại chỗ giúp tạo thêm nhiều việc làm cho người dân địa phương. Ảnh: Thanh Tiến.
Gia đình anh Đặng Tòn San, một hộ người dân tộc Dao ở thôn Đại Sơn, là một ví dụ điển hình. Ngoài diện tích gần 3 ha quế của nhà, anh San còn đứng ra thu mua vỏ quế, cành quế của bà con trong vùng để chế biến. Xưởng của anh sản xuất đa dạng các mặt hàng như quế điếu, quế sáo, hàng kẹp... tùy theo đơn đặt hàng.
Anh San phân tích: "Sơ chế xong, giá trị sản phẩm đắt lên gấp 3 lần so với bán thô. Tất nhiên khi phơi khô sẽ bị hao hụt trọng lượng, nhưng sau khi trừ chi phí, cứ mỗi tạ quế tươi chuyển sang sơ chế cũng lãi được từ 300.000 đến 500.000 đồng. Hiện tại, giá quế đang tăng, mỗi loại tăng từ 3 đến 5 giá, quế tươi dao động từ 24.000 - 25.000 đồng/kg, loại dày đẹp có thể lên tới hơn 30.000 đồng/kg nên bà con rất phấn khởi".
Vào vụ thu hoạch chính, xưởng hoạt động hết công suất, mỗi ngày có thể sơ chế hàng tấn sản phẩm. Mô hình xưởng sơ chế của anh San không chỉ làm giàu cho bản thân mà còn tạo công ăn việc làm thường xuyên cho 5 - 10 lao động địa phương.
Hướng tới vùng chuyên canh hữu cơ bền vững
Xã Tân Hợp hiện có trên 8.440 ha rừng, trong đó cây quế chiếm tới 80% diện tích. Đáng chú ý, xã đang tích cực phát triển vùng quế hữu cơ với diện tích hơn 1.300 ha, liên kết với HTX Bình An và Công ty Olam. Việc canh tác hữu cơ không chỉ bảo vệ môi trường, sức khỏe người trồng mà còn giúp sản phẩm quế Tân Hợp vươn xa ra thị trường quốc tế với giá bán cao hơn.
Trong thời gian tới, xã Tân Hợp phấn đấu mở rộng diện tích quế hữu cơ và thu hút doanh nghiệp chế biến sâu. Ảnh: Thanh Tiến.
Trao đổi về định hướng phát triển trong thời gian tới, ông Vũ Tùng Lâm - Phó Chủ tịch UBND xã Tân Hợp cho biết: "Trong giai đoạn tới, xã Tân Hợp xác định sẽ tiếp tục phát triển nông nghiệp toàn diện theo hướng hàng hóa, hữu cơ, tuần hoàn và có giá trị gia tăng cao. Chúng tôi sẽ tổ chức lại sản xuất theo vùng, theo chuỗi và ưu tiên phát triển cây trồng chủ lực như quế".
Cũng theo ông Lâm, chính quyền địa phương đang tích cực kêu gọi, thu hút các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy chế biến sâu các sản phẩm từ quế và dược liệu ngay tại địa bàn. Mục tiêu là hình thành chuỗi giá trị khép kín, giúp nâng cao thu nhập và góp phần giảm nghèo bền vững cho người dân.
Rời Tân Hợp khi nắng chiều đang dần buông xuống những cánh rừng quế xanh ngút ngàn, chúng tôi cảm nhận rõ niềm tin và khát vọng làm giàu của người dân nơi đây. Cây quế đã, đang và sẽ tiếp tục bám rễ sâu đất rừng, trở thành điểm tựa vững chắc để Tân Hợp vươn mình, trở thành vùng quê trù phú và đáng sống.
