Quy trình 'vừa xử phạt, vừa cấp phép' dự án đang phổ biến tại Sơn La?

Liên tục bị xử phạt từ thuở ban đầu

Ngày 9/11/2021, UBND tỉnh Sơn La có Quyết định số 2718/QĐ-UBND phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc (Dự án nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc). Theo quyết định Dự án sẽ được triển khai xây dựng tại bản Xa Căn, xã Mường Bon, huyện Mai Sơn, quy mô hơn 8,1 ha, công suất 90.000 tấn/năm; gồm dây chuyền sản xuất phân bón vô cơ công suất 45.000 tấn/năm và phân bón hữu cơ vi sinh công suất 45.000 tấn/năm, tổng vốn đầu tư gần 160 tỷ đồng. Đây được xem là dự án trọng điểm của tỉnh Sơn La, góp phần thúc đẩy sự phát triển nền nông nghiệp theo đúng định hướng và chủ trương của địa phương.

5 tháng sau (24/4/2022), UBND tỉnh Sơn La đã kiểm tra thực địa và nhận thấy nhiều tồn tại, hạn chế liên quan đến quản lý đất đai, trật tự xây dựng tại dự án này và Chủ tịch UBND tỉnh Sơn La đã chỉ đạo các sở, ngành, UBND huyện Mai Sơn xử lý vi phạm về trật tự xây dựng, đất đai.

Cụ thể, ngày 5/5/2022, UBND xã Mường Bon đã lập biên bản xử lý vi phạm hành chính đối với Công ty Sông Lam Tây Bắc do “triển khai thi công xây dựng khi chưa hoàn thiện các thủ tục về đất đai, xây dựng, yêu cầu dừng thi công”.

Ngày 16/5/2022, Sở Xây dựng ban hành Quyết định 26/QĐ-XPVPHC, xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty Sông Lam Tây Bắc do “Khởi công xây dựng công trình mà chưa có thiết kế bản vẽ thi công của công trình, hạng mục công trình đã được phê duyệt”.

Tiếp đó, 2/6/2022, UBND tỉnh Sơn La ban hành Quyết định số 983/QĐ-UBND xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực đất dai đối với Công ty Cổ phần phân bón Sông Lam Tây Bắc (Công ty Sông Lam Tây Bắc - Chủ đầu tư). Do “Công ty Sông Lam Tây Bắc đã vi phạm chiếm đất với diện tích 68.666,9 m2 khu đất tại bản Xa Căn, xã Mường Bon, huyện Mai Sơn. Khu đất này UBND tỉnh Sơn La đã thu hồi đấy của Công ty TNHH Nông nghiệp Tô Hiệu - Sơn La giao cho UBND xã Mường Bon, huyện Mai Sơn quản lý”.

Để khắc phục hậu quả và hoàn thiện các thủ tục thuê đất theo quy định, Công ty Sông Lam Tây Bắc đã hoàn thiện hồ sơ thuê đất. Đến tháng 8/2022 UBND tỉnh Sơn La đã cho công ty thuê đất theo Quyết định số 1818/QĐ-UBND.

Dự án xây dựng mà Sở, ngành quản lý không được biết?

Ngày 9/2/2023, Công ty Sông Lam Tây Bắc đã long trọng tổ chức lễ khánh thành Nhà máy sản xuất phân bón Sông Lam Tây Bắc dưới sự chứng kiến của nhiều lãnh đạo Trung ương và địa phương. Vậy nhưng, thời điểm công trình này khởi công thì chính Sở Công thương (cơ quan được phân cấp quản lý Dự án nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc) lại không hề hay biết. Bởi, mãi đến ngày 22/2/2023, Sở này mới nhận được hồ sơ trình thẩm định Thiết kế bản vẽ thi công Dự án nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc.

Qua kiểm tra thực tế, đoàn công tác của Sở Công thương nhận thấy một số hạng mục công trình đã xây dựng xong. Đó là hiện tượng vi phạm xây dựng khi chưa có ý kiến của cơ quan quản lý. Xét thấy đây là hành vi có dấu hiệu vi phạm về quy trình xây dựng nên Sở Công thương đã có văn bản đề nghị Sở Xây dựng kiểm tra và xử lý vi phạm theo quy định.

Theo đó, ngày 15/3/2023, Thanh tra Sở Xây dựng có Quyết định số 11/QĐ-UBND xử phạt vi phạm hành chính đối với chủ đầu tư do “không gửi cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định thiết kế xây dựng theo quy định”. Đây cũng là lần thứ 2 Sở Xây dựng phải xử phạt đối với Dự án nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc trong vòng chưa đầy 1 năm.

Ông Nguyễn Đình Phong, Phó Giám đốc Sở Công thương khẳng định: “Chủ đầu tư đã tự thiết kế và tự phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, không xin ý kiến của Sở Công thương. Việc này khiến Sở không thể ban hành được thông báo kết quả thẩm định. Và chủ đầu tư chắc chắn phải có phê duyệt thiết kế thi công thì mới có cơ sở để ký hợp đồng với đơn vị tư vấn thi công được. Nhưng bước đó lại không xin ý kiến Sở quản lý chuyên ngành. Chính vì thế chúng tôi mới phát hiện chưa xin ý kiến mà đã tự đi phê duyệt là sai quy định”.

Có tiền đề thì dễ tái diễn vi phạm

Nằm kề bên Dự án nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc là Dự án nhà máy chế biến cà phê Sơn La “tọa lạc” trên khu đất có diện tích 40.178 m2, tại xã Mường Bon, huyện Mai Sơn. Được biết, Công ty Cổ phần cà phê Sơn La được thành lập 10/5/2023 và đến tháng 1/7/2023, Dự án nhà máy chế biến cà phê Sơn La được UBND tỉnh Sơn La chấp thuận chủ trương đầu tư tại Quyết định số 1179/QĐ-UBND.

Chỉ hơn 3 tháng sau (21/10/2023), Nhà máy cà phê Sơn La chính thức được khánh thành và đưa vào hoạt động. Nhà máy có tổng công suất 50.000 tấn quả cà phê tươi/năm (tương đương 12.500 tấn cà phê nhân/năm), gồm 2 dây chuyền: công nghệ sát ướt sử dụng tiết kiệm nước, tuần hoàn và công nghệ sát khô kín, lọc bụi.

Điều đáng nói, Công ty Cổ phần cà phê Sơn La đã vi phạm quy định của Luật Đất đai (san lấp mặt bằng khi chưa hoàn thiện các thủ tục về đất đai). Về vấn đề này, UBND xã Mường Bon đã lập Biên bản xử lý vi phạm hành chính đối với chủ đầu tư và đề nghị cấp trên xử lý.

Theo đó, ngày 14/8/2023, UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Quyết định số 1501/QĐ-UBND xử phạt vi phạm hình chính về lĩnh vực đất đai đối với Công ty Cổ phần chế biến cà phê Sơn La và buộc thực hiện các biện pháp khắc phục hậu quả, hoàn thiện các thủ tục giao đất, cho thêu đất theo quy định.

Về vấn đề trên, ông Nguyễn Văn Phúc, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Sơn La xác nhận chủ đầu tư bị xử phạt do chưa được giao đất đã thực hiện dự án. Mặc dù dự án này trong diện được miễn giấy phép xây dựng. Tuy nhiên, vẫn phải thực hiện theo các quy định, “khởi công vẫn phải đảm bảo các điều kiện về khởi công như hồ sơ đã được thẩm định, giấy tờ đất đai, các nội dung có liên quan đến thực hiện khởi công công trình. Vậy nhưng nhà máy cà phê cũng không thông báo thời gian khởi công tới cơ quan chức năng là Sở Xây dựng”.

Đến ngày 26/9/2023, UBND tỉnh Sơn La ban hành Quyết định 1900/QĐ-UBND thu hồi 40.098 m2 trước đó đã giao cho UBND xã Mường Bon quản lý và chuyển mục đích sử dụng đất sang đất cơ sở sản xuất phi nông nghiệp cho Công ty Cổ phần chế biến cà phê Sơn La thuê đất để thực hiện dự án.

Ông Nguyễn Sơn Hải, Phó Chủ tịch UBND huyện Mai Sơn cho biết, Nhà máy phân bón Sông Lam Tây Bắc và Nhà máy chế biến cà phê Sơn La là 2 nhà máy nhưng thực chất là của cùng một doanh nghiệp do ông Nguyễn Như Hùng giữ vai trò Chủ tịch Hội đồng quản trị.

Không hiểu có phải do “cùng một mẹ” nên cả 2 công trình này lại có những vi phạm “tương đồng” như: chiếm đất, không thông báo thời gian khởi công; xây dựng; khánh thành và đưa vào sử dụng khi hoàn thiện đủ các thủ tục theo quy định?

Tình trạng thực hiện dự án theo "quy trình riêng" của doanh nghiệp và để các cơ quan chức năng vào chạy  theo sau "xử phạt và hợp thức" đang dần trở nên phổ biến ở Sơn La. Nếu không kiên quyết yêu cầu các doanh nghiệp chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật thì rất dễ xảy ra tình trạng khinh nhờn pháp luật, sẽ trở thành tiền lệ xấu cho các dự án khác triển khai trên địa bàn tỉnh.

Ngày 24/4/2024, Báo Nông nghiệp Việt Nam đã phản ánh sai phạm tương tự tại Dự án trang trại chăn nuôi lợn công nghệ cao Minh Thúy Cò Nòi: Chưa chuyển đổi mục đích sử dụng đất sản xuất, đất rừng phòng hộ. Nhưng, doanh nghiệp đã triển khai xây dựng trước khi được thông qua tại kỳ họp HĐND tỉnh Sơn La.