Phát triển vùng nguyên liệu và xây dựng sản phẩm OCOP từ cà gai leo

Cây cà gai leo hợp đất Đông Cuông

Thay vì canh tác những loại cây hoa màu truyền thống cho thu nhập bấp bênh, Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ sản xuất nông nghiệp và dược liệu Yên Bái đã mạnh dạn đưa cây cà gai leo về trồng tại xã Đông Cuông, tỉnh Lào Cai. Với quy trình canh tác khắt khe và hướng đi bài bản trong việc xây dựng sản phẩm OCOP, mô hình này không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần so với trồng lúa, ngô mà còn mở ra hướng đi bền vững cho người dân địa phương.

Đến thăm vùng trồng dược liệu tại xã Đông Cuông vào những ngày này, chúng tôi được chứng kiến những luống cà gai leo xanh mướt trên cánh đồng khá rộng. Đây là thành quả sau gần 8 năm kiên trì bám đất, bám nghề của anh Phạm Văn Chiến cùng các thành viên của HTX Dịch vụ sản xuất nông nghiệp và dược liệu Yên Bái.

Chia sẻ về cơ duyên đến với loại cây này, anh Chiến cho biết, từ năm 2017, nhận thấy tiềm năng to lớn của thị trường dược liệu, anh đã quyết định đưa giống cà gai leo từ Công ty Dược Tuệ Linh về trồng thử nghiệm. Qua quá trình canh tác, anh nhận thấy điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng tại xã Đông Cuông rất thuận lợi.

"Thực tế cho thấy, cây cà gai leo trồng tại Đông Cuông phát triển không hề thua kém so với vùng nguyên liệu chính ở Quảng Ngãi hay các vùng lân cận Hà Nội. Kết quả kiểm nghiệm cho thấy hàm lượng dược tính trong cây rất cao, tương đương với những vùng chuyên canh nổi tiếng nhất," anh Chiến khẳng định.

Hiện tại, HTX đang duy trì vùng nguyên liệu tập trung rộng 5 ha. Bên cạnh cây chủ lực là cà gai leo, anh HTX cũng đang trồng thử nghiệm thêm cây xạ đen để đa dạng hóa nguồn dược liệu.

Quy trình sản xuất sạch từ làm đất đến chế biến sản phẩm

Để xây dựng được thương hiệu và chỗ đứng trên thị trường, bài toán chất lượng luôn được HTX đặt lên hàng đầu. Theo anh Chiến, quy trình sản xuất tại đây được thực hiện khép kín và kiểm soát nghiêm ngặt ngay từ khâu đầu vào.

Giống cây được nhập chuẩn từ Công ty Tuệ Linh. Trước khi xuống giống, đất phải được lấy mẫu đi kiểm tra các chỉ số kim loại nặng và dư lượng hóa chất độc hại. Chỉ khi đất sạch, đảm bảo an toàn cho sức khỏe con người và không ảnh hưởng đến hoạt chất của cây, việc gieo trồng mới được tiến hành.

Anh Chiến chia sẻ: “Trong quá trình chăm sóc, HTX nói không với thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Cây cà gai leo vốn ít sâu bệnh, nên chúng tôi hầu như không sử dụng thuốc trừ sâu. Nếu có, chỉ xử lý cục bộ ở giai đoạn cây còn nhỏ. Về phân bón, chúng tôi ưu tiên tuyệt đối phân hữu cơ, chỉ sử dụng một lượng rất nhỏ phân vô cơ để làm đệm dinh dưỡng."

Đặc biệt, toàn bộ diện tích trồng đều được áp dụng kỹ thuật phủ màng nilon. Cách làm này không chỉ hạn chế tối đa cỏ dại, giảm công làm cỏ thủ công mà còn giúp giữ độ ẩm, ngăn rửa trôi chất dinh dưỡng, giúp cây sinh trưởng tốt nhất.

Chưa dừng lại ở đó, sự cẩn trọng còn thể hiện ở khâu thu hoạch. Trước mỗi đợt thu, mẫu dược liệu tươi lại được gửi về Hà Nội để kiểm tra dược tính. Chỉ khi có kết quả đạt chuẩn, HTX mới tiến hành thu hoạch đại trà.

So với các loại cây trồng truyền thống như lúa, ngô, sắn trước đây trên cùng diện tích đất bãi, cây cà gai leo đang chứng minh hiệu quả kinh tế vượt trội.

Theo tính toán của anh Chiến, cây cà gai leo cho thu hoạch khá nhanh. Vụ đầu tiên mất khoảng 5-6 tháng, nhưng từ vụ thứ hai trở đi, cứ 3,5-4 tháng là có thể cắt một lứa. Một lần xuống giống có thể thu hoạch liên tục trong 2-3 năm mới phải trồng lại.

Năng suất trung bình đạt khoảng 3,5 tấn khô/ha/lứa (tương đương 16-20 tấn tươi). Với giá cả ổn định, mỗi ha có thể mang về doanh thu từ 250 đến 300 triệu đồng/năm. Hiệu quả kinh tế của cà gai leo cao gấp 2-3 lần so với trồng lúa, ngô.

Không chỉ làm giàu cho HTX, vùng nguyên liệu này còn tạo việc làm thường xuyên cho lao động địa phương. Trung bình mỗi đợt thời vụ chăm sóc, thu hoạch và sơ chế, HTX thuê từ 10 - 15 lao động là người dân trong xã.

Ngoài diện tích tự canh tác, từ năm 2019, anh Chiến đã liên kết với các hộ dân thông qua các dự án hỗ trợ sinh kế, mở rộng vùng trồng ra các địa phương lân cận. Dù những năm gần đây giá cả biến động khiến diện tích liên kết có phần thu hẹp, nhưng vẫn còn những hộ dân kiên trì bám trụ và tuân thủ quy trình canh tác của HTX, duy trì nguồn thu nhập ổn định.

Nâng tầm giá trị với sản phẩm OCOP

Không chấp nhận việc chỉ "bán thô" nguyên liệu với giá trị thấp, anh Chiến và các thành viên HTX đã quyết tâm đầu tư vào chế biến sâu để nâng cao giá trị sản phẩm.

Sau khi thu hoạch và sơ chế sấy khô tại chỗ, nguyên liệu được chuyển về các nhà máy đạt chuẩn GMP (thực hành sản xuất tốt), có đầy đủ chứng nhận ISO của Bộ Y tế để gia công thành phẩm. Cách làm này giúp sản phẩm của HTX vừa đảm bảo chất lượng chuẩn y khoa, vừa tiết kiệm chi phí đầu tư nhà xưởng quy mô lớn ban đầu.

Hiện tại, HTX Dịch vụ sản xuất nông nghiệp và dược liệu Yên Bái đang sở hữu 2 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao là: Cao đặc Cà gai leo và Gel uống Cà gai leo CND. Đây là những sản phẩm hỗ trợ chăm sóc sức khỏe con người. Những chứng nhận quan trọng giúp sản phẩm của Đông Cuông vươn xa hơn trên thị trường dược phẩm trong nước.

Chia sẻ về định hướng tương lai, anh Phạm Văn Chiến cho biết HTX luôn ấp ủ dự định mở rộng quy mô sản xuất và phát triển thêm nhiều dòng sản phẩm OCOP mới từ nguồn nguyên liệu sẵn có.

"Chúng tôi đang kết hợp với trại giống để thuê đất, nhưng do các đơn vị này đang trong quá trình sáp nhập, thời gian thuê không ổn định nên việc đầu tư dài hạn gặp nhiều trở ngại. Chúng tôi rất mong muốn địa phương có cơ chế hỗ trợ về quỹ đất ổn định để HTX yên tâm mở rộng sản xuất," anh Chiến bày tỏ.

Từ những vùng đất bãi vốn chỉ trồng lúa, ngô hiệu quả thấp, cây cà gai leo đang dần khẳng định vị thế là cây mang lại thu nhập khá tại Đông Cuông.