Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng về số lượng, áp lực về tiêu thụ, nâng hạng sản phẩm và khả năng cạnh tranh đang đặt ra yêu cầu phải thay đổi cách tiếp cận, chuyển từ mở rộng “ số lượng” sang nâng cao “chất lượng”.
Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, toàn tỉnh hiện có 214 sản phẩm OCOP được đánh giá, phân hạng, gồm 1 sản phẩm 5 sao, 62 sản phẩm 4 sao và 151 sản phẩm 3 sao. Dự kiến đến hết năm 2025, số sản phẩm OCOP của tỉnh sẽ nâng lên 260 sản phẩm.
Tăng tính cạnh tranh
Sản phẩm OCOP của Sơn La luôn rất đa dạng từ mẫu mã đến chủng loại. Ảnh: Đức Bình.
Sơn La đã hình thành hệ sinh thái sản phẩm đặc trưng tương đối rõ nét. Các sản phẩm chủ yếu thuộc nhóm thực phẩm, đồ uống, do hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh làm chủ thể. Có thể kể đến một số sản phẩm tiêu biểu như cà phê Bích Thao, chè Trọng Nguyên, chè Thu Đan…
Sản phẩm OCOP từng bước trở thành hướng đi quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn của tỉnh miền núi, nơi nông nghiệp vẫn là trụ cột sinh kế. Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, việc gia tăng nhanh số lượng sản phẩm đòi hỏi sự thích ứng kịp thời của các cấp quản lý, nhất là ở khâu nâng hạng và mở rộng thị trường.
Theo ông Phùng Kim Sơn, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La, việc có nhiều đơn vị tham gia Chương trình OCOP thể hiện những giá trị và hướng đi đúng đắn của chương trình; mỗi sản phẩm đều có nét đặc trưng riêng, mang dấu ấn sáng tạo của người dân. “Khi có càng nhiều sản phẩm đăng ký, chúng tôi tin rằng sẽ tạo ra sức cạnh tranh lớn trên thị trường, đòi hỏi sự thích ứng linh hoạt và sáng tạo từ các chủ đơn vị”, ông Sơn nhận định.
Tỉnh Sơn La xác định chuyển trọng tâm từ mở rộng số lượng sang nâng cao chất lượng, lựa chọn những sản phẩm có tiềm năng để đầu tư chiều sâu, thay vì phát triển dàn trải. Các sản phẩm nông nghiệp chủ lực, đặc sản vùng miền được ưu tiên hỗ trợ nâng hạng, gắn với xây dựng vùng nguyên liệu ổn định và tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị, nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị gia tăng.
Gỡ “nút thắt” thị trường
'Quái kiệt' trong sản xuất cà phê đặc sản tại Sơn La - ông Nguyễn Xuân Thao. Ảnh: Đức Bình.
HTX Cà phê Bích Thao là đơn vị duy nhất của tỉnh có sản phẩm đạt OCOP 5 sao vào năm 2024. Hiện HTX đã liên kết trồng cà phê trên diện tích khoảng 150 ha, chủ yếu là giống Arabica. Quy trình sản xuất được tuân thủ nghiêm ngặt, từ chăm sóc cây bằng phân hữu cơ, thu hoạch thủ công đến sơ chế theo quy trình bảo đảm chất lượng. Đặc biệt, HTX không sử dụng nước trong công đoạn tách vỏ, góp phần bảo vệ môi trường.
Ông Nguyễn Xuân Thao, Giám đốc HTX Cà phê Bích Thao, cho biết luôn trăn trở với việc nâng cao giá trị của hạt cà phê. Nhận thấy xu hướng thị trường toàn cầu ngày càng ưa chuộng các sản phẩm sạch, hữu cơ, HTX đã định hướng sản xuất cà phê chất lượng cao theo tiêu chuẩn VietGAP và UTZ. Quy trình sản xuất khép kín, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, giúp sản phẩm cà phê của HTX không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn từng bước vươn ra thị trường quốc tế.
Tỉnh Sơn La tiến hành chấm điểm trong năm 2025, dự kiến sẽ có thêm từ 3-4 sản phẩm 5 sao. Ảnh: Đức Bình.
Từ mô hình điển hình này cho thấy, bài toán thị trường tiêu thụ vẫn là thách thức, đòi hỏi sự linh hoạt và sáng tạo từ các chủ thể OCOP. Hiện nay, phần lớn sản phẩm vẫn được tiêu thụ qua kênh truyền thống, quy mô nhỏ, chưa thâm nhập sâu vào hệ thống siêu thị hay các chuỗi bán lẻ hiện đại. Việc mở rộng thị trường ngoài tỉnh, cũng như hướng tới xuất khẩu, còn nhiều hạn chế.
Để tháo gỡ “nút thắt” này, Sơn La đang đẩy mạnh xúc tiến thương mại, hỗ trợ các chủ thể OCOP tham gia hội chợ, sự kiện quảng bá trong và ngoài tỉnh, đồng thời phát triển các điểm giới thiệu và bán sản phẩm OCOP. Một số địa phương trong tỉnh cũng triển khai chính sách khen thưởng đối với sản phẩm đạt sao OCOP, qua đó khuyến khích các chủ thể tiếp tục đầu tư nâng cao chất lượng.
Những gian hàng đầy màu sắc mang đặc trưng của từng xã tại các hội chợ do tỉnh tổ chức. Ảnh: Đức Bình.
Ông Phùng Kim Sơn cho biết thêm, việc chuẩn hóa sản phẩm ngay từ khâu sản xuất là yếu tố then chốt để OCOP có thể tiếp cận các kênh phân phối hiện đại. “Ngành nông nghiệp sẽ tiếp tục hỗ trợ các chủ thể hoàn thiện hồ sơ pháp lý, tiêu chuẩn chất lượng, xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc. Đây là điều kiện tiên quyết để sản phẩm OCOP bước vào thị trường lớn”, ông Sơn nhấn mạnh.
Song song với đó, tỉnh Sơn La đang đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý và quảng bá OCOP. Bên cạnh các hội chợ được tổ chức thường niên nhằm kết nối các tỉnh phía Bắc, nhiều sản phẩm OCOP của tỉnh cũng được đưa ra nước ngoài để quảng bá tại các hội chợ quốc tế. Cùng với chuyển đổi số, 100% chủ thể OCOP đã ứng dụng các nền tảng như TikTok, Shopee và nhiều kênh số khác để kết nối với khách hàng. Trong bối cảnh đó, sự khác biệt ngày càng phụ thuộc vào tư duy, sự sáng tạo và định hướng phát triển của từng chủ thể có sản phẩm OCOP.
