Chuỗi sản xuất và tiêu thụ gà Mía ở Sơn Tây

Gà Mía có những đặc điểm quý như trọng lượng lớn, mã đẹp, chân vàng, mào cờ đỏ, cánh úp gọn gàng, mắt tinh nhanh, dáng đi hùng dũng và đặc biệt thịt ăn rất thơm, ngon, ngọt đậm với lớp da vàng óng, giòn sần sật. Người già kể lại, xưa các giáp của Đường Lâm vào dịp tế thần thường tổ chức thi gà cúng. Để chuẩn bị cho cuộc thi đặc biệt này từ mùa xuân các giáp đã phải chọn ra một chủ hộ chăn nuôi mát tay nhất để chuyên chăm sóc cho mấy con gà trống Mía sau khi thiến.

Tiêu chuẩn của một con gà Mía cúng phải là đầu công, mình cốc, cánh trai, ngắn quản, dài đùi, diều vịt, chân có hai hàng vảy thẳng, mã lĩnh, trọng lượng nặng khoảng từ 4,5-5,5kg. Gà sau khi mổ được uốn rồi dùng chính mỡ của nó rải lên lưng, luộc xong cài hai nụ hoa hồng ở hai tai, cài một nụ hồng ở mỏ và đem lên dâng thánh.  

Mấy chục năm của cơ chế thị trường, làn sóng gà ngoại nhập tràn vào với đặc tính thời gian nuôi ngắn, tăng trưởng nhanh, chất lượng hạn chế nhưng giá bán thấp khiến cho gà Mía dần bị mai một. Để góp phần phục hồi giống gia cầm quý hiếm này, ngoài việc chọn lọc con bố mẹ, sản xuất giống bằng công nghệ gene, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội còn kết hợp với địa phương tổ chức các hội thi gà Mía để khuyến khích người dân nơi đây trở lại đam mê với nghề.

Ông Nguyễn Quốc Quân, nguyên Chủ tịch Hội Chăn nuôi và Tiêu thụ gà Mía vốn sinh ra trong một gia đình có nghề nuôi gà Mía thiến. Bố ông có thể thiến được con gà mới chỉ hơn 1 tháng tuổi chỉ với một đoạn tre hai đầu buộc dây để gắn vào đó hai cái móc. Nhưng cũng như bao gia đình khác ở làng, bố ông chỉ thiến vài con gà rồi nuôi theo kiểu tự sản tự tiêu vào dịp Tết mà thôi.

Đi tiên phong trong việc thương mại hóa gà trống thiến, năm 2018, ông Quân và vài hộ khác nuôi thử mỗi vụ 50-100 con và bán được với giá 250.000-300.000 đồng/kg. Ngành nông nghiệp Hà Nội đã hỗ trợ cho họ các vòng nhựa định danh để gắn trên chân mỗi con gà nhằm đề phòng hàng giả, hàng nhái.

Ngoài nuôi gà trống thiến ông Quân còn nuôi cả gà trống thường và sản xuất thêm gà giống để bán. Không mua trứng mà gia đình ông tự nuôi gà bố mẹ với số lượng cả ngàn con rồi chọn ra những con đạt chuẩn, cho thụ tinh nhân tạo nên chất lượng giống rất đảm bảo, được thị trường chấp nhận với giá 15-20.000đ/kg. Những hộ khác mua gà giống của ông Quân về nuôi 4,5- 5,5 tháng mới xuất chuồng nên chất lượng thịt khá cao.

Khi thấy mình đã già, mấy năm nay ông Quân lui về hậu trường, nhường chỗ cho người con trai là Nguyễn Huy Ba tiếp quản nghề. Năm 2017, anh Ba đã thành lập HTX Chăn nuôi Thương mại và Đầu tư Đoài Phương với 7 thành viên. Mỗi năm đơn vị nuôi 2 lứa gà Mía, mỗi lứa khoảng 25-30.000 con. Riêng về sản phẩm đặc biệt là gà trống thiến, nhờ nuôi trong thời gian dài, cho thức ăn chủ yếu từ ngô ngâm nên chất lượng thịt cực tốt, thường chỉ bán vào dịp Tết với số lượng hạn chế, khoảng 2.000 con, giá 200.000 đồng/kg.

Còn gà Mía thường được HTX nuôi bằng cám công nghiệp đến khoảng 90 ngày thì chuyển sang chế độ ăn ngô, ăn bánh mỳ thừa (tận dụng của các nhà máy bánh kẹo) cho đến 4,5 tháng mới bắt đầu xuất chuồng và xuất hết khi đạt 5,5 tháng. Nhờ vậy chất lượng thịt của chúng cũng khá tốt, xuất bán tại chỗ trung bình khoảng 85.000 đồng/kg. Không chỉ bán gà sống mà các thành viên của HTX còn góp vốn để đầu tư dây chuyền giết mổ, sơ chế, bảo quản gà rồi mới đưa sản phẩm ra thị trường để hình thành nên một chuỗi tương đối hoàn chỉnh.

HTX hiện có doanh thu 7-8 tỷ đồng mỗi năm, tuy nhiên sau khi trừ chi phí chuồng trại, thuê lao động, mua thức ăn, mua giống… thì khoản lợi nhuận còn lại không được nhiều. Anh Ba tâm sự HTX đã áp dụng công nghệ trong quy trình chăm sóc gà Mía theo tiêu chuẩn VietGAP, được cấp giấy chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao, đã chủ động đem con gà Mía đi tiếp thị, trưng bày tại các hội chợ, triển lãm của thành phố Hà Nội. Tuy nhiên hàng vẫn rất khó vào hệ thống siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch mà chủ yếu là bán buôn cho tư thương dưới dạng gà lông với giá chưa tương xứng với chất lượng.

Một khi sản phẩm đến chợ dân sinh dưới dạng gà lông như thế người tiêu dùng không có thông tin để phân biệt chất lượng, để so sánh với các loại gà nuôi thông thường khác. Bởi thế, anh kiến nghị các cơ quan chức năng phải kiểm soát chặt chẽ quy trình sản xuất an toàn, nguồn gốc xuất xứ sản phẩm rõ ràng thì mới khuyến khích được sự phát triển của các chuỗi chăn nuôi như của mình.

Bài viết có sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội