Chuỗi giá trị bưởi đỏ Đông Cao

Nhiều khách lạ đến thôn Đông Cao, xã Mê Linh, TP Hà Nội bị mê mẩn bởi nhiều ngôi nhà dáng dấp biệt thự nằm giữa những vườn bưởi đỏ bao xung quanh. Ông Lương Văn Phương - Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX bưởi đỏ thôn Đông Cao dẫn tôi qua khoảng sân rộng để vào vườn bưởi đỏ rồi chỉ cây bưởi tổ, do chính tay bố mình là ông Lương Văn Vi trồng năm 1967.

Giống bưởi này chín sớm vào dịp rằm tháng Tám, ăn có vị chua rôn rốt, vỏ hanh vàng; nhưng nếu để lại đến Tết thì nó sẽ chuyển sang màu đỏ, đặc biệt nếu bao quả thì màu đỏ ấy còn đậm hơn, giống như màu son vậy. Để bảo tồn và phát triển giống đặc sản của quê hương, năm 2018, ông Phương đã lập ra HTX bưởi đỏ thôn Đông Cao với 20 thành viên - hướng tới cùng sản xuất theo một quy trình, cùng xây dựng thương hiệu sản phẩm. Chuỗi sản xuất và tiêu thụ bưởi đỏ Tráng Việt - huyện Mê Linh cũng từ đó mà thành hình, với sự hỗ trợ của Trung tâm Tài nguyên Thực vật và Trung tâm Phát triển Nông nghiệp Hà Nội.

Ông Phương cho biết, HTX đang chuẩn bị xuất bán bưởi cho vụ Tết, sản lượng năm nay khoảng 15.000 quả, với giá dự kiến khoảng 120-150.000 đồng/quả. Các thành viên trong HTX có trung bình 10-30 gốc bưởi, mỗi gốc mỗi năm thu được khoảng 7-10 triệu đồng. Hiện trong vườn của ông có gần 30 gốc bưởi đỏ tuổi đời cỡ 40 năm cho thu khoảng trên 100 triệu đồng/năm. Ngoài ra ông còn 1 ha bưởi đỏ mới trồng trên đồng, khi đến giai đoạn thu hoạch ổn định (tức sang năm thứ 6, 7), dự kiến sẽ thu được từ 1,3-1,5 tỷ đồng/năm.

Để giữ được màu sắc, hình dáng đẹp của quả bưởi đỏ, phải chăm sóc cây rất cầu kỳ. Thu hoạch xong cần vệ sinh cành lá, cuốc khơi gốc theo vành tán rồi bón phân hữu cơ. Cuối tháng 4, đầu tháng 5 dương lịch ông tiến hành bao trái, hàng tháng đều phải mở ra, kiểm tra, nếu có hiện tượng bệnh thì xử lý ngay bằng thuốc bảo vệ thực vật sinh học để giữ mẫu mã sao cho thật bắt mắt. Nếu chăm sóc bưởi đỏ dành cho mục đích bán vào dịp rằm tháng Tám thì ông bón nhiều kali để tăng độ ngọt. Nếu chăm sóc bưởi đỏ dành cho mục đích tâm linh bày trên bàn thờ vào dịp Tết thì ông tăng cường bón phân hữu cơ và bổ sung các chất giữ cuống quả.

Một chủ vườn bưởi đỏ uy tín nữa ở Đông Cao là ông Nguyễn Văn Thú. Trên tổng diện tích 1.500 m2 ông trồng 45 gốc bưởi đỏ bánh men và 60 gốc bưởi Diễn, gốc già đã 40 năm, gốc trung bình đã 25 năm nên chất lượng quả rất tốt, được người tiêu dùng ưa chuộng. Tháng 8 âm, ông Thú bán bưởi đỏ cho nhu cầu ăn tươi với giá 20.000 đồng/quả, dịp Tết ông bán bưởi đỏ cho nhu cầu thờ với giá trên dưới 100.000 đồng/quả.

Cùng là bưởi đỏ nhưng giá bán chênh lệch gấp 5 lần ở hai thời điểm như thế bởi theo ông, giống bưởi này khi chín rồi cứ treo mãi trên cây rất dễ bị rụng, nếu để đến Tết chỉ khoảng 50% quả, trong số ấy lại không phải quả nào khi thu hoạch, bảo quản cũng giữ được cuống. Bởi thế người ta thường săn đón những quả bưởi đỏ Đông Cao còn nguyên cả cuống, lá, giá hơn 100.000 đồng/quả vẫn tranh nhau mua.

Trước đây, khi người thành phố chưa biết đến loại đặc sản này ông phải mang xuống chợ Bắc Qua để bán nhưng giờ người ta tìm đến tận vườn, có bao nhiêu lấy hết bấy nhiêu. Tùy theo giá cả thị trường mà năm đắt ông thu được trên 200 triệu đồng, năm rẻ ông thu được hơn 100 triệu đồng, trong đó khoảng 2/3 là lợi nhuận ròng vì đầu tư cho bưởi cũng không phải là quá tốn kém.

Theo ông Lương Văn Phương - Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX bưởi đỏ thôn Đông Cao, từ năm 2021, đơn vị đã tổ chức dán tem mã QRcode trên từng quả một. Trước tiên là cho lái buôn cũng như người tiêu dùng tra, có thể biết được sản phẩm ở khu vực nào sản xuất, nhật ký chăm sóc; thứ hai là tránh được hàng giả trà trộn vào. Tuy nhiên mã QRcode như hiện nay vẫn có thể làm giả được nên tới đây, năm 2026 HTX xây dựng kế hoạch sẽ gắn mã QRcode định vị theo từng gốc cây để phòng tránh chuyện này.

Từ năm 2023 HTX tổ chức liên kết để tiêu thụ sản phẩm cho các thành viên nhưng vẫn còn gặp những khó khăn: thứ nhất về quản lý như việc áp dụng quy trình sản xuất chung chưa được đồng đều; thứ hai là thị trường đa dạng các loại bưởi nên người mua cũng lúng túng, chưa biết loại nào tốt loại nào không; thứ ba là quỹ đất của Mê Linh còn rất ít, chủ yếu tập trung cho cây rau an toàn nên việc mở rộng diện tích bưởi đỏ Đông Cao rất chậm. Hiện nay, cả xã có 40 hộ trồng bưởi đỏ với khoảng 1.800-2.000 cây, tập trung chủ yếu ở thôn Đông Cao. Theo kinh nghiệm của các chủ vườn, năm nào thời tiết ấm bưởi chín sớm hơn, số quả thu hoạch dịp Tết Nguyên đán sẽ thấp hơn so với các năm trước.

Bài viết có sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội