Nông nghiệp tuần hoàn - Giải pháp kép giảm phát thải và tăng thu nhập

Biến rác thải thành tài nguyên

ĐBSCL là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm của cả nước, với hàng chục triệu tấn phụ phẩm từ trồng trọt và chăn nuôi mỗi năm. Trước đây, lượng rơm rạ, vỏ trấu, phân gia súc, bã mía, rau củ phế phẩm… phần lớn bị bỏ phí, đốt bỏ hoặc để phân hủy tự nhiên, gây ô nhiễm môi trường và phát thải khí mê-tan.

Thế nhưng những năm gần đây, nhờ nhận thức thay đổi và sự hỗ trợ từ ngành chức năng, nhiều địa phương đã biết “biến rác thải thành tài nguyên”. Việc tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp được xác định là giải pháp mang tính tất yếu, tạo nên lợi ích kép - giúp nông dân tiết kiệm chi phí đầu vào, tăng giá trị sản xuất và giảm thiểu áp lực môi trường.

Điển hình nhất là ở các xã của Vĩnh Long như Tân Xuân, Ba Tri, Mỹ Chánh Hòa… nơi chăn nuôi bò phát triển mạnh (thuộc địa bàn huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre trước đây). Thay vì phơi khô, đốt bỏ hoặc để phân hủy tự nhiên, người dân nay sử dụng phân bò làm thức ăn cho trùn quế, vừa xử lý chất thải hiệu quả, vừa tạo nguồn phân trùn giàu dinh dưỡng phục vụ trồng trọt. Ngoài ra, lượng rơm và cỏ thừa được ủ thành phân bón sinh học, giảm chi phí đầu vào và góp phần cải thiện môi trường sống.

Còn tại Tây Ninh, nơi có hơn 700 nghìn ha đất nông nghiệp, mỗi năm phát sinh khoảng 4 triệu tấn phụ phẩm từ các loại cây trồng như lúa, mía, khoai mì, rau màu, chanh, thanh long... Trong số đó, hiện mới chỉ có khoảng 20-25% lượng phụ phẩm này được thu gom, xử lý hoặc tái sử dụng; phần còn lại bị đốt bỏ, phơi khô hoặc phân hủy tự nhiên trên đồng ruộng. Đây là nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đất, nước và không khí, đồng thời làm gia tăng phát thải khí nhà kính.

Nhằm khắc phục tình trạng lãng phí này, nhiều hợp tác xã và hộ nông dân đã chủ động ủ phân hữu cơ từ rau phế phẩm, tận dụng phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi hoặc đốt sinh khối để tạo năng lượng. Theo thống kê, mỗi tấn rau phế phẩm sau khi ủ có thể cho ra 300-500kg phân hữu cơ, giúp nông dân giảm 30-40% chi phí mua phân bón hóa học, đồng thời cải tạo đất, tăng năng suất cây trồng.

Thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững

Không chỉ giúp tận dụng nguồn tài nguyên sẵn có, mô hình nông nghiệp tuần hoàn còn mở ra hướng đi bền vững cho toàn vùng ĐBSCL - nơi đã và đang chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu và tình trạng nước biển dâng, xâm nhập mặn.

Tại Tây Ninh, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã định hướng đưa nội dung xử lý phụ phẩm nông nghiệp vào tiêu chí đánh giá xây dựng nông thôn mới nâng cao trong giai đoạn tới. Song song đó, tỉnh có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ thiết bị như máy cuốn rơm, máy ủ phân vi sinh cho các tổ hợp tác, hợp tác xã, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, xây dựng mô hình điểm để nhân rộng trên toàn tỉnh. Việc tái sử dụng phụ phẩm không chỉ giảm ô nhiễm môi trường mà còn giúp nông dân tiết kiệm chi phí và gia tăng thu nhập.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đồng Tháp Lê Chí Thiện cho biết, thời gian qua, tỉnh đã triển khai 21 mô hình sản xuất lúa chất lượng cao giảm phát thải. Kết quả cho thấy, các mô hình này giúp giảm 20-30% lượng nước tưới, tiết kiệm khoảng 15% chi phí sản xuất và đặc biệt cắt giảm đáng kể lượng khí mê-tan phát sinh.

Cùng với đó, người dân và hợp tác xã tại địa phương còn tận dụng vỏ trấu để sản xuất biogas, dùng phụ phẩm làm phân hữu cơ, hướng tới nền nông nghiệp hiệu quả, tuần hoàn và thân thiện môi trường. Đồng thời, tỉnh cũng phối hợp triển khai mô hình lúa sinh thái, khuyến khích chuyển đổi những diện tích kém hiệu quả sang sản xuất nông nghiệp giảm phát thải.

Thời gian tới, Đồng Tháp xác định các giải pháp trọng tâm là đổi mới canh tác, tái chế phụ phẩm nông nghiệp, ứng dụng chuyển đổi số trong đo phát thải, phát triển kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi đất kém hiệu quả sang mô hình canh tác lúa giảm phát thải. Đặc biệt, mỗi xã phường trong tỉnh sẽ xây dựng ít nhất một mô hình nông nghiệp xanh hoặc tuần hoàn.

Còn đối với Vĩnh Long, vừa qua Hội đồng thẩm định đã thông qua bộ sổ tay hướng dẫn thực hành mô hình kinh tế tuần hoàn đối với các chuỗi nông nghiệp, thủy sản chủ lực như xoài, dừa, gà, bò, tôm và lúa - tôm.

Các mô hình thí điểm này tại các xã Thạnh Phong, Thới Thạnh, An Điền, Tân Phong đã chứng minh tính khả thi cao, được thiết kế theo hai nguyên tắc: “Biến 100% chất thải hữu cơ thành vàng đen nông nghiệp” và “Từ giảm thiểu ô nhiễm đến chủ động tái tạo hệ sinh thái”.

Đây được xem là bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa và nhân rộng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, giúp sản xuất nông nghiệp tại Vĩnh Long nói riêng và vùng ĐBSCL nói chung phát triển theo hướng xanh, hiệu quả và thích ứng bền vững với biến đổi khí hậu.