Vi nhựa đang hiện diện ở khắp nơi, trong không khí ta hít thở, trong nước ta uống và cả trong bữa ăn hằng ngày. Các nhà khoa học đã tìm thấy chúng trong máu, gan, nhau thai, tinh hoàn, thậm chí trong não người. Dù tác động lâu dài của việc tiếp xúc này chưa được hiểu rõ, nhiều nghiên cứu đã phát hiện mối liên hệ giữa vi nhựa và các vấn đề sức khỏe như vô sinh nam, bệnh gan, tim mạch hay rối loạn chuyển hóa.
Mẫu vi nhựa được các nhà khoa học thu thập để nghiên cứu tác động tới sức khỏe con người và hệ sinh thái. Ảnh: Svetlozar Hristov.
Trong nhiều năm, các quốc gia đã cố gắng xây dựng một thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa. Tuy nhiên, trải qua 6 vòng đàm phán, thế giới vẫn chưa tìm được sự đồng thuận để đạt được thỏa thuận này.
Dù vậy, nhiều bang và thành phố ở Mỹ đã tự tìm hướng đi. Trong đó, luật sư môi trường người Mỹ Elizabeth B. chỉ ra 4 nhóm giải pháp đang được áp dụng:
Một là, cấm các loại vi nhựa cố ý thêm vào sản phẩm như nhũ trong mỹ phẩm, pháo giấy hay hạt nhựa trong sân cỏ nhân tạo. Những hạt li ti này sớm muộn cũng bay ra môi trường, len vào đất, nước, không khí. California đã đề xuất lệnh cấm nhũ nhựa; Liên minh châu Âu đã làm điều này từ năm 2023. Bang Rhode Island đặt mục tiêu đến năm 2029 sẽ cấm toàn bộ vi nhựa nhân tạo.
Hai là, giảm lượng vi nhựa phát sinh trong quá trình sử dụng. Khi giặt quần áo làm từ sợi tổng hợp, hàng tỷ sợi nhựa nhỏ thoát ra theo nước thải. Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy, dệt may chiếm tới 35% lượng vi nhựa ra biển. Pháp đã yêu cầu lắp bộ lọc vi sợi trên tất cả máy giặt mới từ năm 2029, và nhiều bang của Mỹ đang xem xét thực hiện theo. Với lốp xe, khi mòn đi, chúng thải ra hàng triệu tấn hạt nhựa, trong đó có 6PPD-quinone, hóa chất được cho là gây chết cá hồi hàng loạt. California yêu cầu các hãng xe thay công thức hoặc rút sản phẩm khỏi thị trường.
Ba là, kiểm soát rác thải chứa vi nhựa. Khăn ướt dùng một lần chứa sợi nhựa nhưng vẫn bị xả xuống bồn cầu, gây tắc nghẽn và phát tán vi nhựa. Các bang như New York, California hay Michigan đã quy định dán nhãn cảnh báo “không xả xuống bồn cầu”. Nhiều thị trấn ven biển New Jersey yêu cầu công trường xây dựng dọn dẹp mỗi ngày, tránh để vụn nhựa trôi ra cống.
Cuối cùng, California là bang đầu tiên lập chiến lược hành động về vi nhựa, yêu cầu kiểm tra định kỳ trong nước uống và giảm ô nhiễm từ dệt may, lốp xe, bao bì. Bang này cũng coi vi nhựa là “hóa chất đáng lo ngại”, buộc doanh nghiệp phải công bố và đánh giá rủi ro.
Những sáng kiến đó đang lan tỏa lên cấp liên bang. Hạ viện Mỹ đã thông qua Đạo luật WIPPES cấm xả khăn ướt xuống bồn cầu và đang xem xét Đạo luật An toàn Vi nhựa, yêu cầu Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) nghiên cứu tác động của vi nhựa tới sức khỏe con người, đặc biệt là trẻ em.
