Ngành bao bì trước sức ép chuyển đổi xanh và bài toán tái chế hiệu quả

Trước thực tế này, nhiều doanh nghiệp đã chủ động bắt tay hợp tác, thành lập Liên minh Tái chế Bao bì (Pro Việt Nam), nhằm xây dựng hệ sinh thái tái chế đồng bộ và thúc đẩy trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) theo hướng thực chất.

64.000 tấn bao bì được thu gom

Ông Nguyễn Gia Huy Chương, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tái chế Bao bì Pro Việt Nam cho biết, trong 6 năm qua, Pro Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan chức năng và tổ chức xã hội triển khai nhiều chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng về phân loại rác và tái chế.

Một số kết quả đáng chú ý là năm 2022, thí điểm thu gom 2 loại bao bì (chai PET và hộp giấy), đạt hơn 3.000 tấn. Đến năm 2023, mở rộng lên 7 loại vật liệu, đạt 14.000 tấn. Năm 2024, hoàn thành mục tiêu EPR (Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất) với hơn 64.000 tấn bao bì được thu gom, tái chế. 

Theo ông Nguyễn Gia Huy Chương, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là phân loại rác tại nguồn chưa hiệu quả, dù đã có quy định pháp luật. Việc thiếu chế tài mạnh khiến tỷ lệ phân loại thấp, dẫn đến chi phí tái chế cao và nhiều loại vật liệu có giá trị thấp bị bỏ sót.

Ngoài ra, sản phẩm tái chế của Việt Nam còn gặp khó khi xuất khẩu sang một số thị trường như EU do quy trình chứng nhận phức tạp và yêu cầu kỹ thuật khắt khe. Đây là thách thức chung cho nhiều doanh nghiệp tái chế trong nước.

Trong thời gian tới, Pro Việt Nam sẽ cùng các doanh nghiệp thành viên dự kiến tập trung mở rộng mạng lưới hợp tác để nâng cao hiệu quả thu gom, tái chế; Ứng dụng công nghệ trong phân loại rác và quản lý dữ liệu tái chế; Thiết kế bao bì thân thiện môi trường, dễ thu gom, dễ tái chế. Đồng thời, phát triển các mô hình thu gom riêng theo từng loại vật liệu và tăng cường truyền thông, giáo dục cộng đồng để thay đổi hành vi tiêu dùng.

"Mục tiêu là đến năm 2030, toàn bộ bao bì do các thành viên đưa ra thị trường sẽ được thu gom, tái chế, góp phần thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, hướng phát triển đang được nhiều quốc gia quan tâm", ông Nguyễn Gia Huy Chương nói.

Tái chế nhựa: Từ chai nước bỏ đi đến vòng đời mới

Ông Lê Anh, Giám đốc Phát triển bền vững Công ty CP Nhựa tái chế Duy Tân cho biết, tái chế không còn là khái niệm xa lạ. Nhiều năm trước, ít ai biết chai nhựa (đựng nước uống) sau khi sử dụng sẽ đi đâu, nhưng hiện nay với công nghệ nhiều doanh nghiệp đã tái chế lại thành sản phẩm mới. "Mỗi chai nước đều in biểu tượng “hãy tái chế tôi”", ông Lê Anh nói và cho biết, mỗi ngày, TP.HCM thải ra khoảng 13.000 tấn rác, trong đó chỉ gần 1.000 tấn được tái chế. Riêng rác thải nhựa thường bị “điểm mặt” vì nổi lềnh bềnh trên sông biển, đe dọa sinh vật như rùa, cá.

Ngành tái chế vốn có từ lâu, nhưng trước đây chủ yếu biến chai nhựa thành sản phẩm giá trị thấp. Với công nghệ mới, chai nhựa đã có thể được tái chế quay lại thành chai nhựa mới đạt chuẩn thực phẩm, hoặc thành sợi may mặc, bao bì hóa mỹ phẩm, đồ gia dụng.

Hiện Duy Tân Recycling vận hành 3 trạm thu gom, liên kết 100 nhà cung cấp và 2.900 điểm thu gom trên cả nước, mỗi ngày xử lý 200 tấn rác nhựa, tương đương 15 triệu chai. Công suất thiết kế của nhà máy đạt 100.000 tấn/năm, tương đương 6 tỷ chai được “hồi sinh” mỗi năm.

Sản phẩm tái chế của Duy Tân đã được nhiều thương hiệu trong và ngoài nước sử dụng như Coca-Cola, Lavie, Unilever… và xuất khẩu sang Mỹ, châu Âu. Nhà máy áp dụng mô hình “3 không”: không rác thải, không khí thải, không nước thải, tái sử dụng 132.000 m³ nước mỗi năm.

Ông Lê Anh nhấn mạnh, để kinh tế tuần hoàn phát triển, cần sự phối hợp của chính sách, nhà sản xuất, hiệp hội, khối thu gom phi chính thức, cùng truyền thông, giáo dục cộng đồng. Duy Tân đang hợp tác nâng cấp lực lượng ve chai, đồng nát thành đội ngũ thu gom chuyên nghiệp, hỗ trợ bảo hộ lao động, bảo hiểm, tập huấn kỹ năng và thử nghiệm mô hình thu gom, phân loại hiện đại.

“Những chai nước hôm nay có thể đã từng là rác thải nhựa vài tháng trước. Nếu được thu gom, tái chế đúng cách, chúng sẽ trở thành nguồn tài nguyên quý cho nền kinh tế xanh”, ông Lê Anh nói.