Môi trường sạch là chìa khóa sống còn với nuôi cá lồng

Môi trường quyết định hiệu quả

Xã Long Sơn (TP.HCM) từ lâu đã nổi tiếng với mô hình nuôi cá lồng bè trên sông Chà Và và sông Rạng. Đây là khu vực phát triển mạnh nghề nuôi trồng thủy sản nhờ lợi thế về vị trí địa lý, nguồn nước tự nhiên phong phú tạo điều kiện thuận lợi cho các loài cá biển có giá trị kinh tế cao như cá bớp, chim, mú, chẽm... Mô hình này không chỉ mang lại nguồn thu nhập ổn định mà còn góp phần tạo công ăn việc làm cho nhiều hộ dân trong khu vực.

Tuy nhiên, nghề nuôi cá lồng bè ở Long Sơn đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là tình trạng cá chết hàng loạt do ô nhiễm nguồn nước và dịch bệnh. Trong những năm gần đây, các đợt cá chết bất thường đã gây thiệt hại hàng tỷ đồng cho người dân.

Sự kiện vào tháng 8/2020, khi cá bớp và cá chim chết hàng loạt với ước tính thiệt hại lên đến hàng chục tỷ đồng. Nguyên nhân chủ yếu được cho là do ô nhiễm môi trường nước, thay đổi thời tiết và sự lây lan của các bệnh do vi khuẩn và ký sinh trùng.

“Thời điểm chuyển giao mùa, người nuôi chúng tôi cũng phải đặc biệt lưu ý. Như vụ đông năm ngoái, thời tiết chuyển lạnh đột ngột, nhiệt độ giảm mạnh giữa ngày và đêm, khiến cá và hàu nuôi bị sốc nhiệt độ chết rất nhiều”, bà Lê Thị Thu Cúc, hộ nuôi thủy sản tại xã Long Sơn cho biết.

Bà Cúc có 30 lồng bè nuôi các loại cá chim, chẽm, bớp, mú thì đã bị chết hơn một nửa. Số cá lồng bè còn lại sống được cũng lớn chậm. Nếu bình thường 1 vụ nuôi 8 tháng, cá đã đạt trọng lượng 800 gram/con có thể xuất bán thì lúc đó phải nuôi 10 tháng, thậm chí 12 tháng. Vì thế, chi phí sản xuất cũng bị đội lên hơn 20%. Vụ cá cuối năm ngoái, bà Cúc lỗ hơn 300 triệu đồng.

Còn ông Nguyễn Văn Tùng, một hộ nuôi cá lồng bè cho biết, sông Chà Và và sông Rạng chịu ảnh hưởng từ các hoạt động xả thải của các cơ sở sản xuất và khu công nghiệp lân cận, khiến chất lượng nước suy giảm, tạo điều kiện cho vi khuẩn và ký sinh trùng phát triển.

Thời điểm ban đầu khi mới nuôi cá vào năm 2018, các lồng bè nuôi ở dưới chân cầu Chà Và nhưng sau đó thấy nguồn nước ô nhiễm, cá chết nhiều quá nên ông Tùng và nhiều hộ khác di chuyển lồng bè về Vịnh Gành Rái.

“Nuôi cá biển phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn nước và thời tiết nên lắm lúc người nuôi cá rất bị động. Chúng tôi chỉ biết vệ sinh chuồng thật kỹ, không xả thải bừa bãi và bổ sung thêm vitamin, khoáng chất để tăng sức đề kháng cho cá”, ông Tùng tâm sự.

Phòng, trị bệnh khoa học

Theo TS Phạm Quốc Huy, Phân viện trưởng Phân viện Nghiên cứu Hải sản phía Nam, các loại bệnh thường gặp ở cá như xuất huyết, lở loét, bệnh nấm thủy mi, bệnh trùng bánh xe và các bệnh do vi khuẩn Vibrio spp hoặc ký sinh trùng Benedenia spp gây ra.

“Các bệnh này thường bùng phát khi môi trường nước thay đổi hoặc cá bị stress do mật độ nuôi dày. Khi thời tiết giao mùa hoặc mưa bão sẽ làm thay đổi các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ mặn và oxy hòa tan trong nước, khiến cá giảm sức đề kháng và dễ nhiễm bệnh”, TS Phạm Quốc Huy cho hay.

Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia thủy sản cũng cảnh báo: Việc sử dụng cá tạp làm thức ăn dễ gây ô nhiễm do thức ăn thừa tích tụ dưới đáy lồng, đồng thời có thể là nguồn lây bệnh trực tiếp.

Để phòng ngừa dịch bệnh thủy sản, hàng tháng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư khu vực III (thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM) đều tiến hành công tác thu mẫu nước quan trắc và cảnh báo môi trường vùng nuôi trồng thủy sản cho bà con. Nhờ đó, Chi cục kiểm soát được các chỉ tiêu nằm ngoài giới hạn cho phép, cũng như hướng dẫn bà con các giải pháp phòng, chống dịch bệnh, định hướng nuôi trồng.

Theo ông Đoàn Văn Nam, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư khu vực III, cá nuôi lồng bè có môi trường nuôi hở nên quá trình trị bệnh tương đối khó. Bà con phải lưu ý làm đúng quy trình từ khâu lựa chọn con giống, quá trình chăm sóc, phòng trị bệnh đến vệ sinh chuồng trại. Phải lựa chọn con giống phải đảm bảo chất lượng, con giống mua từ các sản xuất giống uy tín, đã qua kiểm tra, xét nghiệm dịch bệnh đầy đủ và thả giống ở mật độ thưa hơn.

“Quá trình chăm sóc cho cá ăn phải đầy đủ và chất lượng. Bà con nên cho ăn đúng giờ, đảm bảo thời gian, địa điểm và lượng thức ăn đầy đủ để tăng sức đề kháng. Giai đoạn chuyển mùa chỉ nên sử dụng khoáng chất và vitamin để tăng sức đề kháng cho thủy sản nuôi, tuyệt đối không nên lạm dụng kháng sinh để tránh tình trạng kháng thuốc”, ông Nam khuyến cáo.

Do thời tiết cực đoan, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư khuyến cáo người nuôi giữ gìn môi trường nuôi thật kỹ, vệ sinh lồng lưới, không xả rác thải và xác cá chết ra biển.

“Với nhóm bệnh do virus, bà con có thể dùng thuốc để trị bệnh cho thủy sản. Còn với nhóm bệnh do ký sinh trùng, giải pháp hữu hiệu nhất là tắm nước mặn cho cá nước ngọt và ngược lại tắm nước ngọt cho cá nước mặn. Khi đó ký sinh trùng sẽ rời khỏi thủy sản nuôi. Phương pháp thứ hai là treo túi muối hoặc vôi ở khu vực cho ăn và làm tốt công tác xử lý nước trước khi đưa vào ao nuôi để loại bỏ ký sinh trùng”, ông Nam hướng dẫn.

Bà con quan sát hàng ngày, nếu các dấu hiệu bất thường như cá nổi đầu, bỏ ăn, tróc vảy, hoặc xuất huyết thì kịp thời có biện pháp điều trị. Cũng cần ghi nhận các biến đổi môi trường thông qua các chỉ số như nhiệt độ, pH, oxy hòa tan để kịp thời điều chỉnh. Chuẩn bị máy cung cấp oxy để phục vụ kịp thời khi xảy ra tình trạng thiếu oxy cục bộ.

Người nuôi cần theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, mực nước lũ trên các con sông và tình hình mưa bão trên báo, đài và cảnh báo từ cơ quan chức năng để chủ động đối phó nhằm bảo vệ thuỷ sản nuôi một cách có hiệu quả.