Nhận định này của bà Elisa Tonda, Phụ trách lĩnh vực tài nguyên và thị trường thuộc Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), đã phần nào khắc họa thành công của Jeju – hòn đảo phía Nam Hàn Quốc – trong nỗ lực hiện thực hóa một nền kinh tế tuần hoàn, giảm thiểu ô nhiễm nhựa.
Tại Jeju, Trung tâm Tuần hoàn tài nguyên đang vận hành như một cỗ máy xanh hiệu quả, biến rác thải nhựa thành hạt nhựa tái chế. Những hạt nhựa này sau đó được bán lại cho các doanh nghiệp địa phương để sản xuất các sản phẩm mới, tạo thành một vòng tròn khép kín đầy tiềm năng.
Bên trong tổ hợp, các băng chuyền uốn lượn như đường ray tàu lượn siêu tốc liên tục vận chuyển hàng loạt vỏ chai dầu gội, hộp đựng đồ ăn và các loại rác nhựa khác. Hệ thống máy móc hiện đại sử dụng xung ánh sáng để phân loại rác, tách ra các vật liệu có giá trị cao để tái chế và tái sử dụng.
Bên trong Trung tâm Tuần hoàn tài nguyên Jeju. Ảnh: UNEP.
Đây là một phần trong kế hoạch tham vọng chấm dứt ô nhiễm nhựa tại tỉnh tự trị đặc biệt Jeju – nơi sinh sống của khoảng 695.000 người. Sáng kiến kết hợp giữa công nghệ hiện đại, chính sách tiên phong và sự tham gia tích cực của cộng đồng, giúp đảo Jeju không chỉ nâng cao tỷ lệ tái chế mà còn đẩy mạnh việc thay thế các sản phẩm nhựa dùng một lần – thủ phạm chính gây ô nhiễm môi trường.
“Thế giới đang ngập trong ô nhiễm nhựa, gây ra nhiều hệ lụy cho con người và hành tinh. Nhưng Jeju đã cho chúng ta thấy cách chính quyền, doanh nghiệp và người dân cùng đồng lòng hành động”, bà Tonda nhận xét.
Từ “nạn nhân” của ô nhiễm nhựa…
Jeju từng phải đối mặt với khủng hoảng rác nhựa bắt đầu từ những năm 1960 – giai đoạn Hàn Quốc bước vào thời kỳ phát triển kinh tế mạnh mẽ.
Trong giai đoạn này, đồ nhựa dần thay thế chum gốm, hộp tre trong sinh hoạt thường nhật. Nhà hàng chuyển sang dùng bát đũa dùng một lần. Cửa hàng đóng gói bằng nilon, xốp thay vì giấy báo. Ngay cả lưới đánh cá bằng vải và phao gỗ cũng bị thay bằng nhựa. Xu hướng này đã thúc đẩy lượng rác thải đại dương tăng vọt.
Do địa lý biệt lập, chi phí vận chuyển rác từ Jeju vào đất liền để xử lý rất cao. Trong khi đó, rác từ nước ngoài trôi dạt vào đảo ngày càng nhiều, phủ kín các rạn san hô – vốn là trụ cột của ngành thủy sản địa phương.
“Biển là sân chơi của tôi. Nó từng rất đẹp, đầy ắp sò ốc và hải sâm. Giờ thì rác nhiều đến mức không chịu nổi,” bà Jang Youngmi, 71 tuổi, một thợ lặn truyền thống của Hàn Quốc, chia sẻ.
… đến hình mẫu về chuyển đổi xanh
Để ứng phó với vấn đề ô nhiễm nhựa trầm trọng, chính quyền tỉnh Jeju đã phát động chiến dịch quy mô lớn với sự tham gia của toàn xã hội. Chiến dịch đặt mục tiêu chấm dứt ô nhiễm nhựa vào năm 2040. Trong đó, trụ cột chính của chiến dịch này là thay đổi hành vi tiêu dùng và thúc đẩy tái sử dụng, tái chế.
Để thực hiện, năm 2024, tỉnh đã hỗ trợ kinh phí cho các sự kiện sử dụng hộp đựng tái sử dụng, giúp giảm 36 tấn rác thải nhựa. Năm 2025, Jeju tiếp tục thí điểm lắp đặt hộp đựng tái sử dụng cho các nền tảng giao đồ ăn. Ngoài ra, người dân được trợ giá khi mang bình cá nhân đến quán cà phê, và tại các thư viện, trường đại học đã xuất hiện máy rửa chai lọ công cộng.
Flowermari khuyến khích khách hàng mang các chai nhựa cũ ra để tiếp tục mua và đựng sản phẩm. Ảnh: UNEP.
Các doanh nghiệp địa phương cũng tích cực tham gia vào nỗ lực này. Flowermari, một công ty xã hội sản xuất dầu gội, sữa tắm từ thực vật, đã sử dụng chai nhựa có thể tái chế, đồng thời khuyến khích khách hàng mang chai cũ tới cửa hàng để mua thêm sản phẩm đựng vào chai này. Cách làm này vừa giúp giảm rác nhựa, vừa tiết kiệm khoảng 25% chi phí cho người tiêu dùng.
Bên cạnh thay đổi hành vi, Jeju cũng mạnh tay đầu tư vào hạ tầng tái chế. Hiện tỉnh có tới 1.700 điểm thu gom không người trực và 200 điểm có người hướng dẫn, giúp giảm áp lực cho Trung tâm Tuần hoàn Tài nguyên.
Trung tâm Tuần hoàn tài nguyên, được xây dựng trong giai đoạn 2020 - 2023, có khả năng xử lý 60 tấn rác mỗi ngày.
Dù là trung tâm xử lý rác, nơi đây sạch sẽ đến kinh ngạc. Hệ thống máy móc hiện đại sử dụng nam châm để tách kim loại, thiết bị cơ khí loại bỏ nhựa khó tái chế, và công nghệ phân tích quang học để nhận diện thành phần nhựa.
Nhờ đó, việc bán nguyên liệu tái chế mang lại cho Jeju 3,3 tỷ won (khoảng 2,3 triệu USD) trong năm 2024. Chi phí xử lý tại chỗ chỉ bằng 1/10 so với việc chuyển rác ra đất liền, theo ông Chung Geunsik, Trưởng phòng Tuần hoàn tài nguyên tỉnh Jeju.
Bên cạnh đó, nỗ lực tái chế nhựa tại hòn đảo này cũng ghi nhận những tín hiệu tích cực. Với khoảng 66% rác sinh hoạt của Jeju, bao gồm nhựa, giấy và kim loại, đã được tái chế. Con số này cao hơn gấp ba lần mức trung bình toàn cầu là 19%, theo báo cáo UNEP 2024.
Nỗ lực của Jeju là một mắt xích trong chiến lược toàn quốc của Hàn Quốc nhằm thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn. Từ năm 1997 đến 2023, quốc gia này đã giảm 72% lượng rác chôn lấp và tăng gần 4 lần sản lượng tái chế.
Những tiến bộ bắt nguồn từ Tuyên bố Seoul về Đạo đức Môi trường năm 1997, đặt nền móng cho mô hình quản trị môi trường toàn diện, khuyến khích sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và xã hội dân sự.
“Hàn Quốc đã chứng minh phát triển và bền vững hoàn toàn có thể song hành”, bà Elisa Tonda nhấn mạnh. “Thách thức vẫn còn, nhưng bằng cách giảm tiêu thụ nhựa dùng một lần, thúc đẩy tái sử dụng và cải thiện quản lý chất thải, đất nước này đang kiến tạo một tương lai xanh và bền vững hơn cho người dân”.
