‘Ốc đảo’ giữa lòng sông Lam
Sau trận lụt lịch sử do ảnh hưởng của cơn bão số 3 cuối tháng 7/2025, miền núi Nghệ An oằn mình trong đau thương, đổ nát. Ở xã Tương Dương, bốn bản Lau, Mác, Nhẵn, Chắn trở thành “ốc đảo” cô lập giữa mênh mông nước lũ. Cuộc sống của gần 400 hộ dân với hơn 1.500 nhân khẩu đang phải chống chọi từng ngày với muôn vàn thiếu thốn.
Nhưng trong gian khó, vẫn sáng lên những nỗ lực bền bỉ của chính quyền và người dân nhằm sớm ổn định đời sống, khôi phục sản xuất.
Cầu treo bản Lau bị lũ cuốn trôi khiến cho hàng trăm hộ dân ở các bản Lau, Mác, Nhẵn khó khăn trong đi lại, giao thương và sinh hoạt. Ảnh: Đình Tiệp.
Con đường dẫn vào bản Lau giờ chỉ còn lại những vệt bùn đất loang lổ. Cầu treo bản Lau vốn là huyết mạch nối bản với trung tâm xã bị dòng lũ hung hãn cuốn phăng, chỉ còn trơ lại vài mố sắt hoen rỉ. Muốn ra khỏi bản, bà con giờ chỉ còn cách đi đò qua sông Lam.
“Ngày nào cũng thấy các cháu bé đi học bằng đò, tôi lo lắm. Sông nước mùa này thất thường, chỉ sợ một sơ sẩy là nguy hiểm. Nhưng không đi thì các con lại thất học…”, chị Vi Thị Thìn, ở bản Mác, chia sẻ.
Phương tiện đi lại duy nhất của người dân hiện nay là những chuyến đò. Ảnh: Đình Tiệp.
Cũng chính từ nỗi lo ấy, em Lô Thị Hoa, học sinh lớp 7 Trường THCS Thạch Giám, bộc bạch: “Em sợ nhất những hôm mưa to, nước sông dâng cao, đi đò qua sông rất run. Nhưng em vẫn cố gắng đi học đều, vì không muốn bỏ lỡ buổi tiếp nhận kiến thức nào”.
Cơn bão số 3 đã để lại hậu quả chưa từng có với tỉnh Nghệ An nói chung và xã Tương Dương nói riêng. Trên toàn tỉnh, có đến hơn 7.500 ngôi nhà bị ngập lụt, hư hỏng; khoảng 10.000 ha lúa, rau màu, cây trồng mất trắng; gần 2.000 con gia súc và hơn 60.000 gia cầm bị cuốn trôi.
Những cánh đồng ven sông Lam của người dân hiện vẫn bị vùi lấp chưa thể khôi phục sản xuất. Ảnh: Đình Tiệp.
Riêng xã Tương Dương, mức độ tàn phá càng thêm nghiêm trọng với 21 khối bản bị cô lập hoàn toàn; 2.210 hộ/4.345 hộ dân phải di dời khẩn cấp; 1.738 nhà ngập 100% và 51 căn nhà bị sập, trôi theo dòng nước dữ. Đặc biệt, trên địa bàn xã có tới 3 cầu treo - huyết mạch giao thông bị cuốn phăng, gồm: cầu treo Đền Vạn - Cửa Rào (xây dựng năm 2013), cầu treo bản Chắn (xây dựng năm 2000) phục vụ 165 hộ dân và cầu treo bản Lau (xây dựng năm 2002) phục vụ 229 hộ dân các bản Lau, Mác, Nhẵn. Tổng thiệt hại riêng tại xã vùng cao Tương Dương ước tính lên đến gần 1.600 tỷ đồng.
Việc những cây cầu huyết mạch nối hữu ngạn Quốc lộ 7 sang tả ngạn sông Lam bị sập trong lũ khiến lực lượng chức năng rất khó tiếp cận để hỗ trợ bà con vùng bị cô lập. Chính quyền buộc phải bố trí thuyền để cung ứng lương thực, thực phẩm thiết yếu...
Hiện, người dân 4 bản bên bờ hữu sông Lam của xã Tương Dương đi lại hoàn toàn bằng đò. Ảnh: Đình Tiệp.
Trực tiếp khảo sát hiện trường vào thời điểm lũ, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An đã chỉ đạo Sở Xây dựng phối hợp cùng chính quyền xã nhanh chóng xây dựng phương án khắc phục tạm thời. Trước mắt, bến đò tạm được bố trí phục vụ việc đi lại cho khoảng 400 hộ dân với gần 1.500 nhân khẩu ở bốn bản Lau, Mác, Nhẵn, Chắn. Về lâu dài, tỉnh sẽ nghiên cứu giải pháp thay thế bền vững, đảm bảo an toàn cho nhân dân.
Lo cái ăn, lo cả cái học
Bị cô lập lâu ngày, đời sống người dân phụ thuộc chủ yếu vào nguồn tiếp tế từ bên ngoài. Gạo, muối, nước mắm, mì tôm... được chính quyền và các đoàn cứu trợ đưa vào, nhưng chỉ đáp ứng được nhu cầu thiết yếu. Các nhu yếu phẩm khác đều rất khan hiếm. “Có bữa trẻ con trong bản thèm sữa, mà đi khắp mấy nhà cũng không còn một hộp nào. Thương con mà không biết làm sao”, chị Lương Thị Tâm, bản Nhắn, rơm rớm nước mắt kể lại.
Phát áo phao cho học sinh để đi đò đảm bảo an toàn. Ảnh: Nhung Lương.
Vì đi lại khó khăn, học sinh Trường tiểu học Thạch Giám 2 hiện phải ở nhờ nhà người thân để ăn nghỉ buổi trưa. Trường THCS Thạch Giám thì triển khai mô hình “bán trú dân nuôi” cho 41/76 em học sinh, song còn nhiều bất cập. Cơ sở vật chất thiếu thốn, trường không có bếp ăn tập trung, không có nhân viên nấu ăn. Toàn bộ việc nấu nướng phải thuê ngoài theo giá thị trường...
Thầy Hà Huy Thắng, Hiệu trưởng Trường THCS Thạch Giám, tâm sự: “Chúng tôi thương học trò lắm. Các em đi học đã vất vả, giờ còn lo chuyện ăn uống, sinh hoạt thiếu thốn. Dù khó khăn, cán bộ, giáo viên nhà trường vẫn động viên nhau bám trường, bám lớp để các em không bỏ học giữa chừng”.
Trong tình thế cấp bách, chính quyền xã Tương Dương đã gấp rút triển khai nhiều giải pháp nhằm tháo gỡ phần nào những khó khăn cho người dân. Bến đò tạm tại bản Chắn được xây dựng, có người lái đò được thuê và quản lý chặt chẽ, tuân thủ nghiêm quy định an toàn. Tất cả học sinh, giáo viên, người dân khi qua sông đều được phát áo phao.
Mơi đây, tỉnh Nghệ An cũng đã đồng ý chủ trương tu sửa cầu bản Lau với tổng vốn đầu tư 15 tỷ đồng. Khi cây cầu hoàn thành, việc đi lại, giao thương, học tập của bà con trong vùng sẽ thuận lợi hơn nhiều.
Trong lĩnh vực giáo dục, địa phương tổ chức thêm các điểm trường lẻ để giảm bớt việc học sinh phải qua sông. Tại bản Chắn, 103 học sinh tiểu học được học ngay tại điểm trường lẻ, do 7 giáo viên trực tiếp đứng lớp. Hai điểm trường lẻ mầm non tại bản Lau và bản Mác cũng đã mở cửa, đón 44 trẻ nhỏ đến lớp.
Công nhân Công ty CP cấp nước Nghệ An khẩn trương khắc phục đường nước cho người dân xã Tương Dương. Ảnh: Nhung Lương.
Bà Lương Thị Nhung, Phó Chủ tịch UBND xã Tương Dương, cho biết: “Chúng tôi đã và đang tập trung mọi nguồn lực, vừa khắc phục trước mắt, vừa tính đến giải pháp lâu dài. Ưu tiên hàng đầu là khôi phục giao thông, đảm bảo an toàn cho các cháu học sinh, giáo viên đến trường, đồng thời hỗ trợ nhân dân khôi phục sản xuất, ổn định cuộc sống”.
Dẫu vậy, những giải pháp trên vẫn chỉ mang tính tạm thời. Con đường duy nhất để người dân thật sự ổn định là khôi phục hạ tầng bền vững và có cơ chế hỗ trợ lâu dài. Bản Lau, Mác, Nhẵn, Chắn vẫn phải đối diện với nhiều bất an. Cây cầu mới chưa biết khi nào hoàn thành, bến đò tạm vẫn tiềm ẩn rủi ro, nhất là vào mùa mưa lũ.
Thầy cô nấu bữa trưa cho các em học sinh vùng bị trôi cầu do lũ lụt ở xã Tương Dương. Ảnh: Nhung Lương.
Việc sản xuất nông nghiệp ở đây hiện gặp muôn vàn khó khăn. Đất bị sa bồi, ruộng bị vùi lấp, con giống khan hiếm... Người dân chưa thể khôi phục sản xuất trong một sớm - một chiều. “Bao nhiêu vốn liếng, công sức của bà con nông dân coi như mất trắng. Giờ chỉ mong Nhà nước hỗ trợ giống, phân bón để làm lại từ đầu”, ông Lô Văn Khăm, bản Mác thở dài.
Trong gian khổ, tình người lại càng thêm gắn bó. Bà con trong các bản nhường cơm sẻ áo, chia nhau từng bó rau, lon gạo. Nhiều gia đình sẵn sàng nhường chỗ cho các cháu học sinh ở nhờ để các em không phải nghỉ học giữa chừng. Các thầy cô giáo không quản ngại đường xa, ngày ngày qua sông, mang tri thức đến với học trò.
Người dân 4 bản bên bờ hữu sông Lam mong sớm có cây cầu để đi lại đỡ vất vả. Ảnh: Đình Tiệp.
“Khó khăn còn nhiều, nhưng chính quyền và nhân dân cùng đồng lòng, chúng tôi tin rằng 4 bản sẽ sớm vượt qua thử thách này”, bà Nhung khẳng định thêm.
Trận lũ lịch sử đã để lại những vết hằn sâu trong ký ức người dân bốn bản Lau, Mác, Nhẵn, Chắn. Nhưng trong dòng chảy gian nan ấy, người ta vẫn thấy sáng lên nghị lực kiên cường, tinh thần tương thân tương ái, và sự đồng hành kịp thời của chính quyền địa phương. Con đường phía trước còn nhiều thử thách, song niềm tin vào một ngày mai tươi sáng vẫn luôn rực cháy nơi miền Tây xứ Nghệ.
