Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm trong lễ bàn giao nhà tình nghĩa cho gia đình bà Bế Thị Vui. Ảnh: Hải Vân.
Niềm vui dưới mái nhà mới
Buổi chiều thu năm 2025, con đường nhỏ dẫn vào thôn Khả rợp bóng cây, đưa chúng tôi theo bước ông Nguyễn Văn Hoàn – Phó Chủ tịch UBND xã Vân Sơn, tỉnh Bắc Ninh (trước kia là xã Hữu Sản và xã Vân Sơn, huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang), đến thăm ngôi nhà mới của chị Bế Thị Vui. Tiếng dao xây, tiếng cười xen lẫn khói vôi vữa đang dở dang hiện hữu một công trình ấm áp tình người.
Chị Vui năm nay 42 tuổi, hộ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, lại mang trên mình di chứng chất độc da cam khiến một chân tật nguyền. Người chồng sức yếu, chẳng đủ lao động nặng nhọc. Bố mẹ đẻ cho được mảnh ruộng nhỏ, nhưng khi chính quyền địa phương hỗ trợ chuyển đổi thành đất ở để xây dựng nhà, nguồn sinh kế ấy không còn. Trước kia, ngôi nhà được ghép bằng ván gỗ tạm bợ chỉ chực đổ sập mỗi khi mưa bão. Trận bão Yagi năm 2024 đã khiến căn nhà xiêu vẹo, dột nát, nguy hiểm đến cả tính mạng.
Nhờ Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững, sự chung tay của Công ty 45 (Binh đoàn 19), cùng sự góp sức của Phòng An ninh Kinh tế – Công an tỉnh Bắc Ninh, chị Vui đã có điều kiện xây dựng căn nhà mới kiên cố, rộng gần 100m² với tổng kinh phí hơn 420 triệu đồng. “Trước đây, mỗi cơn mưa bão là một nỗi ám ảnh. Nay có ngôi nhà mới, tôi thấy an toàn và phấn khởi hơn nhiều. Tôi biết ơn Đảng, Nhà nước và các đơn vị đã giúp đỡ gia đình mình”, chị Vui xúc động chia sẻ.
Ngôi nhà cũ của gia đình chị Bế Thị Vui chỉ chực đổ sập mỗi khi mưa bão. Ảnh: Phạm Minh.
Ngôi nhà của chị Vui chỉ là một trong hàng chục căn nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết đang được xây dựng khắp các thôn bản Vân Sơn. Đó là minh chứng rõ rệt rằng, những hỗ trợ thiết thực từ Nhà nước và sự chung tay của xã hội không chỉ mang lại mái ấm, mà còn thắp lên hy vọng thoát nghèo bền vững.
Mô hình bò sinh sản còn nhiều trăn trở
Rời thôn Khả, chúng tôi tìm đến thôn Phe – nơi ông Lương Văn Sử, tổ trưởng tổ cộng đồng chăn nuôi bò sinh sản. Ánh mắt ông toát lên sự lo toan khi nói về dự án bò sinh sản đang triển khai tại xã.
Trong khuôn khổ Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững, nhiều hộ nghèo và cận nghèo ở Vân Sơn được cấp bò cái sinh sản để phát triển sinh kế. Thế nhưng, đến nay – khi dự án chuẩn bị kết thúc vào tháng 10/2025 – kết quả lại chưa được như kỳ vọng.
“Bà con được cấp bò cái, nhưng không có bò đực. Phải phụ thuộc vào tinh nhân tạo, tỷ lệ thụ thai thấp. Có hộ cả năm trời vẫn chưa có bê, hoặc có bê thì lại ra đời sau khi dự án kết thúc, không được tính vào kết quả. Thành ra hiệu quả chưa rõ rệt”, ông Sử thẳng thắn nói.
Địa hình rừng núi xa xôi, việc chăn thả rông cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro: bò trượt ngã, bị rắn độc cắn, có trường hợp chết do tai nạn. Tổ cộng đồng nhiều lần phải lặn lội hàng chục cây số để tìm lại bò thất lạc. Sự vất vả, chi phí đi lại, công sức bỏ ra khiến không ít hộ dân nản lòng.
“Chúng tôi kiến nghị nên có bò đực giống chung cho cộng đồng, hoặc hỗ trợ thiết bị bảo quản tinh, cán bộ kỹ thuật lưu động. Có như vậy mới khắc phục được hạn chế, giúp người nghèo thật sự hưởng lợi từ mô hình”, ông Sử đề xuất.
Bò sinh sản của hộ ông Vi Văn Xuân, thôn Nà Vàng, xã Vân Sơn. Ảnh: Lương Văn Sử.
Bài học từ thực tiễn và đề xuất chính sách
Câu chuyện từ hai mô hình ở xã Vân Sơn đã phác họa bức tranh nhiều chiều của công tác giảm nghèo bền vững. Một bên là hỗ trợ xây nhà ở – kết quả thấy ngay, đem lại sự đổi thay rõ rệt cho từng gia đình. Bên kia là mô hình sinh kế với bò sinh sản – dù có tiềm năng, nhưng còn vướng mắc về kỹ thuật, hạ tầng và cơ chế đánh giá.
Qua đó nhận thấy, giảm nghèo không chỉ là cấp con giống, vật nuôi, mà cần tính đến điều kiện thực tế của từng vùng. Nếu không có đực giống, không có dịch vụ tinh kịp thời cho thời kỳ bò cái động dục, thì bò cái sẽ không sinh sản ra bê. Nếu không lắng nghe tiếng nói của tổ cộng đồng như ông Sử, thì những khoản đầu tư cho các mô hình giảm nghèo sẽ không có hiệu quả rõ rệt.
Chính quyền địa phương vì thế được kỳ vọng sẽ sớm rà soát, điều chỉnh. Cần nghiên cứu cơ chế hỗ trợ bò đực cộng đồng hoặc gói hỗ trợ kỹ thuật phối giống nhân tạo tại chỗ. Tăng cường tập huấn, gắn kết cộng đồng, để hộ nghèo vừa có kiến thức, vừa có niềm tin bền vững trong lao động sản xuất.
Chiều muộn, ánh nắng tắt dần trên mái nhà mới xây của chị Vui. Niềm vui ấy đối lập với ánh mắt còn nhiều nỗi lo của ông Sử và những hộ nuôi bò sinh sản. Cả hai hình ảnh ấy đã khắc họa chân thực hai mặt của công cuộc giảm nghèo: có mô hình đem lại kết quả rõ rệt, có mô hình còn nhiều trở ngại.
Từ hai mô hình trên, không chỉ là câu chuyện của riêng xã Vân Sơn, mà còn là thông điệp gửi tới những người làm chính sách: hãy tiếp tục nhân rộng những cách làm hiệu quả, đồng thời mạnh dạn điều chỉnh những điểm nghẽn. Để rồi một ngày không xa, trên vùng đất còn nhiều khó khăn này, mỗi căn nhà vững chãi sẽ song hành cùng những đàn bò khỏe mạnh, trở thành nền tảng cho hành trình thoát nghèo bền vững.
