ESG - Vé thông hành cho doanh nghiệp Việt trong cuộc đua xanh

Ngày càng nhiều thị trường trên thế giới, nhất là những thị trường lớn như EU, Hoa Kỳ áp dụng các quy chuẩn sản xuất bền vững, sản xuất xanh với hàng hoá. Hiện EU đã buộc các nhà xuất khẩu vào thị trường này phải trả một khoản thuế tương ứng với mức giá cho phép phát thải. Các quốc gia và vùng lãnh thổ như Singapore, Malaysia, Hồng Kông (Trung Quốc) và Philippines yêu cầu các công ty đại chúng công bố hiệu quả hoạt động ESG…

Mặc dù, ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) đang trở thành “giấy thông hành” không thể thiếu cho bất kỳ doanh nghiệp nào muốn mở rộng xuất khẩu hay tiếp cận vốn đầu tư quốc tế nhưng nhiều doanh nghiệp còn chưa triển khai. Bởi lẽ, việc thực hiện ESG cũng gây áp lực đối với doanh nghiệp Việt vì chi phí tăng lên nhiều khi gia tăng các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội. Ngoài ra, ESG còn là lĩnh vực rất mới tại Việt Nam cũng như chưa có hành lang pháp lý cụ thể…. 

Theo bà Hồ Thị Quyên, Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC), thực tế cho thấy một khoảng cách đáng lo ngại. Báo cáo “Cam kết ESG và thực hành Báo cáo Phát triển bền vững” do PwC Việt Nam thực hiện năm 2023 nêu rõ, chỉ khoảng 29% doanh nghiệp tại Việt Nam có kiến thức và triển khai ESG, trong khi hơn 70% doanh nghiệp chưa có chiến lược hoặc kế hoạch thực hiện ESG cụ thể, rõ ràng.

Ông Huỳnh Thanh Trung, chuyên gia Công ty Cổ phần Leanwares cho rằng, thực hành ESG chính là con đường để doanh nghiệp Việt phát triển bền vững, khẳng định năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế. Các doanh nghiệp nông sản Việt sẽ gặp rủi ro rất lớn nếu không kịp thời nâng cấp tiêu chuẩn. Bởi những sản phẩm không tuân thủ sẽ đối mặt với nguy cơ bị đánh thuế cao và thu hẹp thị trường. 

Ông Trung đã đưa ra dẫn chứng cụ thể như: Cú siết từ thị trường EU, Quy định chống phá rừng (EUDR) dự kiến có hiệu lực cuối năm nay buộc doanh nghiệp phải cung cấp tọa độ GPS vùng trồng và cam kết sản phẩm không ảnh hưởng đến rừng sau năm 2020. Song song đó, chỉ thị CSRD yêu cầu minh bạch hóa thông tin ESG trong toàn chuỗi cung ứng từ năm 2024.

Không chỉ châu Âu, các nhà mua hàng quốc tế tại Hoa Kỳ như Walmart, Costco hay các hãng bán lẻ lớn của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc cũng đang ngày càng siết chặt các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, nhãn sinh thái, nông nghiệp bền vững, chứng nhận theo các chuẩn quốc tế như ISO 14064-1, Higg FEM, BSCI, SA8000 hay GlobalG.A.P.

Khi những quy định khắt khe về môi trường, truy xuất nguồn gốc và đạo đức trong chuỗi cung ứng trở thành tiêu chuẩn bắt buộc, các doanh nghiệp Việt, đặc biệt là ngành nông sản buộc phải thay đổi để tồn tại và phát triển.

Việc thực hiện ESG tuy có những khó khăn nhất định nhưng cũng mang lại nhiều lợi ích cho doanh nghiệp. Giúp doanh nghiệp nhận diện và giảm thiểu các rủi ro liên quan đến môi trường, xã hội và quản trị. Hơn nữa, việc đưa ESG vào hoạt động thực tiễn sẽ thúc đẩy doanh nghiệp hướng tới các phương pháp hoạt động bền vững, tiết kiệm chi phí hơn và mở rộng thị trường, thu hút đầu tư. 

Nghiên cứu của IFC chỉ ra rằng, doanh nghiệp có chiến lược ESG rõ ràng có thể tăng 25% khả năng gọi vốn đầu tư, chưa kể đến việc giảm rủi ro và nâng cao hiệu quả vận hành. Còn nghiên cứu của McKinsey & Company cho thấy, việc tích hợp ESG theo đúng quy trình có thể giúp doanh nghiệp nâng hiệu quả tài chính từ 10-30%, giảm đáng kể các rủi ro vận hành, rủi ro pháp lý và nâng cao uy tín thương hiệu trên thị trường trong dài hạn.

Trong làn sóng chuyển đổi ESG, không ít doanh nghiệp Việt đã tiên phong và gặt hái thành công rõ nét. Trong đó, Công ty CP Thực phẩm G.C (GC Food) - doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu nha đam, thạch dừa là ví dụ tiêu biểu.

Trong năm 2024, GC Food đã gặt hái mức tăng trưởng lợi nhuận trên 100%, một con số ấn tượng giữa bối cảnh thị trường đầy biến động. Báo cáo phát triển bền vững đầu tiên của công ty theo chuẩn GRI với chủ đề “Thực phẩm an toàn - Cuộc sống hạnh phúc” không chỉ thể hiện minh bạch mà còn khẳng định tầm nhìn dài hạn gắn với lợi ích cộng đồng.

Cụ thể, về môi trường: Giảm 12% lượng điện tiêu thụ, tiết kiệm 15% nước sạch, và cắt giảm 8% khí nhà kính. Hơn 60% bao bì đã chuyển sang vật liệu tái chế hoặc phân hủy sinh học. Về xã hội: Đầu tư hơn 5 tỷ đồng cho đào tạo nhân lực, tạo việc làm cho hơn 1.500 lao động tại vùng nguyên liệu. Xây dựng văn hóa doanh nghiệp lấy hạnh phúc nhân viên làm trung tâm. Về quản trị: Thành lập Ban Quản lý ESG, thiết lập hệ thống báo cáo theo chuẩn GRI, đảm bảo tính minh bạch và uy tín trong mắt đối tác quốc tế.

Nhờ đó, GC Food không chỉ tăng sản lượng lên 28.000 tấn, doanh thu chạm mốc gần 579 tỷ đồng, mà còn xuất khẩu thành công đến 22 quốc gia, bao gồm các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc và Bắc Mỹ.

Không phải doanh nghiệp nào cũng có thể chuyển đổi ESG trong một sớm một chiều. Theo ông Huỳnh Thanh Trung, một lộ trình 5 bước thực tiễn có thể giúp các doanh nghiệp Việt bắt đầu từ những thay đổi nhỏ nhưng mang tính chiến lược.

Cụ thể: Đánh giá hiện trạng ESG, xác định điểm yếu, cơ hội và rủi ro; Kiểm kê phát thải khí nhà kính (GHG) theo cả ba phạm vi: trực tiếp, gián tiếp và mở rộng chuỗi cung ứng phù hợp Nghị định 06/2022/NĐ-CP; Lập báo cáo ESG phản ánh thực trạng, đề xuất mục tiêu cải thiện; Triển khai sáng kiến ESG như tiết kiệm năng lượng, cải tiến công nghệ, tăng cường chính sách lao động; Công bố báo cáo phát triển bền vững theo chuẩn GRI hoặc các khung quốc tế khác.

"Không có công thức chung cho mọi doanh nghiệp, nhưng một lộ trình rõ ràng và cam kết nhất quán sẽ giúp doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp thực phẩm, nông sản Việt tạo dựng lòng tin với nhà đầu tư và người tiêu dùng toàn cầu", ông Huỳnh Thanh Trung nhấn mạnh.

ESG tập trung vào ba yếu tố chính gồm: Môi trường (E), Xã hội (S), Quản trị công ty (G).

Tiêu chí môi trường: Xem xét các vấn đề liên quan đến tác động của doanh nghiệp đến môi trường sống, như phát thải khí nhà kính, quản lý nước và chất thải, nguồn cung nguyên liệu thô, tác động từ biến đổi khí hậu…

Tiêu chí xã hội : Xem xét công ty trong các mối quan hệ kinh doanh và nhu cầu, mong đợi của các bên liên quan như: công bằng và hòa nhập của doanh nghiệp trong nội bộ và với các bên liên quan, như quản lý lao động, an ninh và bảo mật dữ liệu, quan hệ cộng đồng…

Tiêu chí quản trị: Đánh giá về quản trị công ty, đạo đức kinh doanh, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, tuân thủ các quy định pháp luật…