Sáng 26/12, Bộ Tài chính tổ chức hội nghị đối thoại với người nộp thuế về chính sách và thủ tục thuế, hải quan. Bên cạnh các nội dung quen thuộc về cải cách hành chính, điểm đáng chú ý là việc ngành thuế chính thức đưa AI và Big Data vào quản lý rủi ro, giám sát hoàn thuế và hỗ trợ người nộp thuế.
Theo Bộ, các công cụ phân tích dữ liệu lớn đang được sử dụng để đánh giá mức độ rủi ro của hồ sơ hoàn thuế, thay cho cách kiểm tra thủ công hoặc dựa nhiều vào kinh nghiệm cán bộ như trước. Hệ thống phân tích lịch sử kê khai, dòng tiền, tần suất hoàn thuế và các dấu hiệu bất thường để phân loại hồ sơ theo mức độ rủi ro, từ đó quyết định kiểm tra trước hay hoàn trước.
Thứ trưởng Cao Anh Tuấn: Chính sách thuế và thủ tục hành chính luôn là vấn đề được người nộp thuế quan tâm hàng đầu. Ảnh: MOF.
Việc áp dụng AI được triển khai trong bối cảnh số lượng hồ sơ thuế ngày càng lớn. Từ khi hóa đơn điện tử được triển khai đồng bộ năm 2022, hệ thống thuế đã tiếp nhận và xử lý hơn 20 tỷ hóa đơn. Khối lượng dữ liệu lớn khiến phương thức quản lý truyền thống không còn phù hợp, đặc biệt với hoàn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân.
Một thay đổi đáng chú ý khác là hoàn thuế thu nhập cá nhân tự động, áp dụng từ tháng 4/2025. Thay vì phải nộp hồ sơ giấy hoặc chờ xử lý thủ công, dữ liệu thu nhập, khấu trừ và quyết toán được hệ thống tự động đối chiếu. AI hỗ trợ sàng lọc trường hợp cần kiểm tra, giảm thời gian xử lý với hồ sơ đủ điều kiện.
Hoạt động này được củng cố thêm từ ngày 1/7, số định danh cá nhân được sử dụng thay cho mã số thuế cá nhân. Việc kết nối dữ liệu dân cư giúp cơ quan thuế chuẩn hóa thông tin người nộp thuế, hạn chế tình trạng trùng mã, sai thông tin và giảm rủi ro gian lận trong hoàn thuế.
Theo Thứ trưởng Cao Anh Tuấn, chính sách thuế và thủ tục hành chính luôn là vấn đề được người nộp thuế quan tâm hàng đầu. Việc đưa công nghệ mới vào quản lý không nhằm siết chặt một cách cơ học, mà để xử lý hồ sơ nhanh hơn, đúng đối tượng hơn và giảm tiếp xúc trực tiếp giữa người dân với cơ quan thuế.
Không chỉ phục vụ quản lý nội bộ, AI còn được sử dụng để hỗ trợ người nộp thuế thông qua các chatbot và kênh hỗ trợ tự động. Người nộp thuế có thể tra cứu nghĩa vụ, đặt câu hỏi về chính sách và thủ tục mà không cần đến trực tiếp cơ quan thuế, giảm áp lực cho cả hai phía.
Tại hội nghị, nhiều doanh nghiệp cho biết những cải cách số trong ngành thuế và hải quan đã giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm chi phí tuân thủ và tăng tính minh bạch. Việc hoàn thuế được giải quyết nhanh hơn giúp doanh nghiệp cải thiện dòng tiền, nhất là trong bối cảnh thị trường còn nhiều biến động.
Ở lĩnh vực hải quan, AI cũng bắt đầu được ứng dụng trong phân tích rủi ro và hỗ trợ doanh nghiệp thông qua hệ thống chatbot. Tính đến giữa tháng 12/2025, hơn 145.000 hồ sơ đã được đồng bộ từ Cổng thông tin một cửa quốc gia sang Cổng dịch vụ công quốc gia, cho phép theo dõi trạng thái xử lý theo thời gian thực.
Việc áp dụng AI và dữ liệu lớn là một phần trong quá trình hiện đại hóa quản lý thuế, hải quan, hướng tới giảm thủ tục, giảm chi phí và nâng cao tính tuân thủ. Trong bối cảnh ngân sách vẫn phải đảm bảo chi thường xuyên và đầu tư phát triển, quản lý rủi ro bằng công nghệ được coi là giải pháp khả thi để vừa hỗ trợ người nộp thuế, vừa hạn chế thất thu.
Hội nghị đối thoại năm nay đánh dấu sự thay đổi về cách tiếp nhận phản hồi. Ngoài đối thoại trực tiếp, cơ quan thuế mở kênh tiếp nhận câu hỏi trực tuyến trong thời gian diễn ra hội nghị, với nội dung trả lời được công khai trên cổng thông tin điện tử. Cách làm này giúp nhiều người nộp thuế tiếp cận thông tin mà không phụ thuộc vào việc có mặt tại hội trường.
Trong thời gian tới, Bộ Tài chính cho biết, sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, mở rộng ứng dụng công nghệ số trong quản lý thuế và hải quan, lấy người nộp thuế làm trung tâm. Trọng tâm là xử lý hồ sơ nhanh hơn, minh bạch hơn và giảm tối đa các khâu trung gian.
