Những gì trẻ ăn uống hằng ngày không chỉ quyết định thể trạng trước mắt, mà còn tác động lâu dài đến khả năng phát triển của trẻ trong các giai đoạn tiếp theo.
Trẻ nhỏ chưa có khả năng tự lựa chọn hay điều chỉnh chế độ ăn uống, vì vậy việc bảo đảm dinh dưỡng phụ thuộc rất lớn vào cách gia đình tổ chức đời sống sinh hoạt hằng ngày cho trẻ. Theo Luật Trẻ em năm 2016, trẻ em có quyền được nuôi dưỡng và chăm sóc để phát triển toàn diện. Trách nhiệm này trước hết thuộc về gia đình, nơi trẻ được ăn uống, sinh hoạt và hình thành những thói quen đầu tiên.
Cách tiếp cận đó cũng được thể hiện trong Quyết định số 1437/QĐ-TTg ngày 29/10/2018 của Thủ tướng Chính phủ, khi nhấn mạnh vai trò của gia đình trong chăm sóc vì sự phát triển toàn diện trẻ em trong những năm đầu đời.
Dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến sự tăng trưởng và sức khỏe của trẻ.
Dinh dưỡng như điều kiện nền cho tăng trưởng và sức khỏe của trẻ
Ở giai đoạn đầu đời, cơ thể trẻ phát triển nhanh, các cơ quan và hệ thống sinh học từng bước hoàn thiện. Dinh dưỡng đầy đủ và ổn định giúp trẻ tăng trưởng thể chất, hình thành sức đề kháng và thích nghi tốt hơn với môi trường sống. Ngược lại, nếu dinh dưỡng không được bảo đảm, trẻ có thể chậm lớn, dễ mắc bệnh và gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.
Trong đời sống gia đình, dinh dưỡng của trẻ không diễn ra trong những hoàn cảnh đặc biệt, mà gắn với các bữa ăn quen thuộc hằng ngày. Trẻ ăn gì, ăn vào thời điểm nào và ăn trong không khí ra sao đều chịu ảnh hưởng trực tiếp từ người lớn. Khi gia đình duy trì được nhịp sinh hoạt ổn định, bữa ăn diễn ra đều đặn và phù hợp với độ tuổi, trẻ có điều kiện phát triển thể chất tốt hơn.
Những thiếu hụt dinh dưỡng không phải lúc nào cũng biểu hiện ngay, nhưng có thể để lại ảnh hưởng kéo dài. Trẻ có thể mệt mỏi hơn, kém linh hoạt trong vận động hoặc dễ mắc các bệnh thông thường. Vì vậy, dinh dưỡng cần được nhìn nhận như một quá trình liên tục, gắn với sinh hoạt hằng ngày, chứ không phải là những can thiệp mang tính ngắn hạn.
Gia đình đóng vai trò trung tâm trong việc tạo dựng nền tảng dinh dưỡng này. Trẻ nhỏ phụ thuộc hoàn toàn vào người lớn trong việc ăn uống và sinh hoạt. Cách cha mẹ, người chăm sóc tổ chức bữa ăn, lựa chọn thực phẩm và duy trì nếp sinh hoạt có ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng dinh dưỡng của trẻ. Đây cũng là nội dung được nhấn mạnh trong Quyết định số 1437/QĐ-TTg, khi coi gia đình là không gian đầu tiên và lâu dài nhất tác động đến sự phát triển của trẻ.
Dinh dưỡng và mục tiêu phát triển toàn diện trẻ em
Dinh dưỡng không chỉ gắn với tăng trưởng thể chất, mà còn liên quan đến khả năng tham gia các hoạt động hằng ngày của trẻ. Trẻ được nuôi dưỡng tốt có điều kiện vui chơi, vận động và học hỏi phù hợp với độ tuổi. Khi thể trạng được bảo đảm, trẻ dễ thích nghi với các thay đổi của môi trường sống và duy trì được trạng thái sinh hoạt ổn định.
Dinh dưỡng trong những năm đầu đời cần được hiểu như một phần tự nhiên của quá trình nuôi dưỡng trẻ.
Ở tầm chính sách, việc bảo đảm dinh dưỡng cho trẻ em được đặt trong tổng thể mục tiêu chăm sóc và phát triển toàn diện. Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021-2030 ban hành kèm theo Quyết định số 23/QĐ-TTg xác định yêu cầu bảo đảm các điều kiện sống phù hợp để trẻ em được phát triển bền vững. Trong đó, nuôi dưỡng và chăm sóc thể chất được coi là nền tảng quan trọng cho các giai đoạn phát triển tiếp theo của trẻ.
Trong đời sống hằng ngày, dinh dưỡng của trẻ không tách rời khỏi môi trường gia đình. Khi gia đình duy trì được điều kiện ăn uống phù hợp, theo dõi sát sinh hoạt ăn, ngủ và vận động của trẻ, những thay đổi về sức khỏe có thể được nhận biết sớm hơn. Điều này giúp trẻ được chăm sóc kịp thời và hạn chế những ảnh hưởng bất lợi đến sự phát triển.
Từ góc nhìn này, dinh dưỡng trong những năm đầu đời cần được hiểu như một phần tự nhiên của quá trình nuôi dưỡng trẻ tại gia đình. Việc bảo đảm dinh dưỡng không đòi hỏi những biện pháp phức tạp, mà bắt đầu từ sự quan tâm, ổn định và chủ động của người chăm sóc trong sinh hoạt hằng ngày. Khi nền tảng dinh dưỡng được duy trì tốt, trẻ có điều kiện phát triển thể chất an toàn và ổn định, tạo tiền đề cho sự phát triển toàn diện trong những năm tiếp theo.
Tài liệu tham khảo dành cho cha mẹ:
📄 Quyết định 2780/QĐ-BYT ngày 29/08/2025 về Kế hoạch Tiêm chủng mở rộng giai đoạn 3 năm (2026-2028) 👉 [DOWNLOAD tại đây]
📘 Hướng dẫn chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng cho trẻ nhỏ (Tài liệu truyền thông chăm sóc phát triển toàn diện trẻ em)👉 [DOWNLOAD tại đây]
📗 Hướng dẫn phát triển trí tuệ và tương tác sớm với trẻ (Tài liệu truyền thông chăm sóc phát triển toàn diện trẻ em)👉 [DOWNLOAD tại đây]
📙 Hướng dẫn hành vi - cảm xúc và kỹ năng an toàn cho trẻ (Tài liệu truyền thông chăm sóc phát triển toàn diện trẻ em)👉 [DOWNLOAD tại đây]
