Pakistan đang chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ trong bức tranh năng lượng khi nước này đẩy mạnh phát triển điện mặt trời và hệ thống lưu trữ pin nhằm đối phó với tình trạng thiếu điện “kinh niên” và chi phí điện cao.
Theo số liệu năm 2024, Pakistan đã nhập khẩu 17GW điện mặt trời và khoảng 1,25GWh pin lithium-ion, bổ sung vào tổng công suất lắp đặt hiện tại khoảng 40GW. Xu hướng này được dự báo sẽ tiếp tục, với khả năng nhập khẩu pin đạt tới 8,75GWh vào năm 2030, đủ đáp ứng hơn 1/4 nhu cầu phụ tải cực đại, trong khi điện mặt trời có thể cung cấp phần lớn nhu cầu điện ban ngày.
Điện mặt trời và pin lưu trữ giúp người dùng Pakistan giảm chi phí, tăng độ tin cậy trong sử dụng điện. Ảnh: MP Art.
Sự bùng nổ năng lượng mặt trời và pin không chỉ giúp người dùng Pakistan giảm chi phí, tăng độ tin cậy mà còn góp phần củng cố an ninh năng lượng nhờ giảm phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu. Tuy nhiên, sự thay đổi này cũng tạo ra những thách thức mới cho hệ thống điện quốc gia, đặc biệt là vấn đề ổn định lưới và tích hợp nguồn phân tán.
Việc phát triển nhanh chóng điện mặt trời hộ gia đình và pin lưu trữ đang làm xuất hiện khoảng cách giữa những hộ có khả năng đầu tư giải pháp độc lập và nhóm phụ thuộc hoàn toàn vào lưới điện ở Pakistan. Điều này đặt ra câu hỏi về công bằng trong chia sẻ chi phí và tác động của các hợp đồng với các nhà máy điện khí và than truyền thống.
Theo Cơ quan Điều tiết Điện quốc gia Pakistan (NEPRA), năm 2024, khoản chi trả công suất cho các nhà máy điện vượt 2 nghìn tỷ rupee (tương đương 7 tỷ USD). Khoản này phải được bù đắp thông qua việc tăng giá điện đối với số lượng khách hàng ngày càng giảm.
Để giải quyết thách thức và thúc đẩy quá trình chuyển dịch bao trùm hơn, Pakistan đang tìm kiếm các cơ chế tài chính như đầu tư hỗn hợp (blended finance) và các khoản vay ưu đãi. Một số tổ chức quốc tế như Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và Quỹ Khí hậu Xanh (GCF) đã hỗ trợ các dự án, trong đó có Dự án Điện mặt trời Phân tán Pakistan, sử dụng bảo lãnh từ GCF để tài trợ lắp đặt điện mặt trời thông qua chương trình năng lượng tái tạo của Ngân hàng Nhà nước Pakistan.
Chuyển dịch năng lượng tại Pakistan cũng cho thấy nhu cầu phát triển các dự án điện mặt trời quy mô lớn nhằm bổ trợ cho hệ thống phân tán, đảm bảo đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và hỗ trợ quá trình chuyển đổi. Các giải pháp tài chính cần được thiết kế để bao phủ mọi nhóm dân cư, bảo đảm lợi ích từ xu hướng năng lượng mới được chia sẻ đồng đều.
Kinh nghiệm của Pakistan mang lại nhiều bài học quý cho các nền kinh tế mới nổi: quá trình chuyển dịch phải mang tính toàn diện, cần tích hợp năng lượng phân tán vào hệ thống, tính đến tài sản truyền thống, gắn với giao thông và lập kế hoạch dài hạn. Khi chi phí điện mặt trời và pin tiếp tục giảm, các quốc gia này có thể tận dụng bài học Pakistan để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang năng lượng giá rẻ, bền vững và ít phát thải.
