Nâng cấp, nạo vét các hệ thống công trình thủy lợi tại Nghệ An là nhu cầu cấp bách. Ảnh: Việt Khánh.
Tỉnh Nghệ An có trên 1.000 hồ chứa nước các loại, trong số này đập, hồ chứa lớn chưa chiếm tỷ lệ 1/10, đồng nghĩa đa phần là vừa và nhỏ. Kết quả khảo sát thực sự đáng quan ngại khi phần lớn các công trình xây dựng từ những năm 60-70 của thế kỷ trước bằng phương pháp thủ công, do tác động nặng nề của nắng mưa, thời gian nên hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng.
Tiềm ẩn muôn vàn nguy cơ nhưng kinh phí phân bổ để sửa chữa, nâng cấp rất hạn hẹp, chung quy chỉ đáp ứng được một phần nhỏ nhu cầu đặt ra. Đây thực sự là bài toán hóc búa cho tỉnh Nghệ An, nhất là 7 công ty thủy lợi đóng trên địa bàn, vốn là những đơn vị chịu trách nhiệm quản lý các hệ thống công trình xung yếu.
Trạm bơm số 1 tại xã Nam Thành khó hoạt động xuyên suốt vì nhiều yếu tố tác động. Ảnh: Việt Khánh.
Theo ghi nhận của Báo Nông nghiệp và Môi trường, các doanh nghiệp thủy lợi đối diện với áp lực chất chồng do thiếu hụt kinh phí hoạt động khi cùng lúc phải điều tiết nước phục vụ nhiệm vụ chuyên môn, lại phải còng lưng “gánh” bộ máy cồng kềnh.
Tình trạng thu không bù chi kéo dài mải miết nhưng chưa tìm ra lời giải thỏa đáng, đặt trong tình thế khó bắt buộc các đơn vị phải đẩy mạnh chủ trương “thắt lưng buộc bụng”, đồng thời chủ động xây dựng kế hoạch tài chính, trình cấp có thẩm quyền xét, phê duyệt.
Công ty TNHH Thủy lợi Bắc Nghệ An chưa hoàn thiện, trình kế hoạch năm 2025. Ảnh: Việt Khánh.
Có điều năm nay diễn biến không thuận, 6 tháng đầu năm sắp qua nhưng các công ty thủy lợi vẫn chưa được cấp kinh phí hoạt động. Hỏi ra mới biết, có 5 công ty chủ động xây dựng kế hoạch tổng thể, “sót” lại 2 cái tên chưa thực hiện là Công ty TNHH Thủy lợi Bắc Nghệ An và Công ty TNHH Thủy lợi Thanh Chương. Nhận thấy “chưa thống nhất” được một số đầu mục, Sở Tài chính và Sở Nông nghiệp và Môi trường xác định chưa đủ điều kiện hoàn thiện hồ sơ, trình UBND tỉnh Nghệ An.
Như đã đề cập, các công trình thủy lợi trên địa bàn đang đồng loạt “kêu cứu”, điều này không những làm gia tăng nguy cơ mất an toàn mà còn gây xáo trộn đến sinh hoạt thường nhật, lẫn sản xuất nông nghiệp của bà con.
Công trình kênh tạo nguồn dẫn nước từ sông Đào về trạm bơm số 1 ngày càng xuống cấp khiến xã Nam Thanh lo ngay ngáy. Ảnh: Việt Khánh.
Lấy công trình kênh tạo nguồn dẫn nước từ sông Đào về trạm bơm số 1 của xã Nam Thanh, huyện Nam Đàn làm ví dụ. Qua thời gian dài khai thác nhưng không được đầu tư nâng cấp, cải tạo đồng bộ lòng kênh đến nay bị bồi lắng nghiêm trọng, vô hình trung khiến lưu lượng nước dẫn về tụt giảm thấy rõ.
Bàn đến nội dung này, ông Võ Văn Sơn, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Thanh bày tỏ âu lo: “Tuyến kênh dẫn nước từ sông Đào vào trạm bơm số 1 đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước tưới cho gần 400 ha đất nghiệp của của bà con. Hệ thống này xây dựng từ năm 1986, qua thời gian dài đã bị bồi lắng, sạt lở nghiêm trọng, khả năng dẫn nước phục vụ tưới tiêu không còn đảm bảo, điều này làm ảnh hưởng lớn đến quá trình sinh trường và năng suất các loại cây trồng”.
Ghi nhận thực tế cho thấy, thời điểm chính vụ, nhất là những ngày nắng nóng cực độ cây trồng cần lượng nước tưới “vượt ngưỡng”, thế nhưng trạm bơm chỉ đáp ứng tối đa được chừng 7-8 giờ/ngày. Chính quyền địa phương và công ty thủy lợi túc trực, tranh thủ đến mấy cũng khó đạt mục tiêu khi phụ thuộc vào thủy triều của sông Lam. Khi mực nước xuống quá thấp, nếu tận dụng bơm triệt để sẽ gây tắc nghẽn đường ống, nhanh hư hỏng, gia tăng chi phí vận hành, sửa chữa.
