Mối họa lơ lửng trên công trình an ninh quốc gia
Hồ Phước Hòa hoàn thành cuối năm 2011, đây là công trình thủy lợi đầu tiên trong cả nước có chức năng điều phối và chuyển nước từ lưu vực sông này sang sông khác, hồ này sang hồ khác.
Cụ thể, nước từ sông Bé được chuyển sang sông Sài Gòn, từ hồ Phước Hòa tiếp nước cho hồ Dầu Tiếng - “trái tim” cấp nước cho cả vùng Đông và Tây Nam Bộ.
Hồ Phước Hòa. Ảnh: Trần Trung.
Nguồn nước quý giá từ công trình này đang làm nhiệm vụ cấp nước tại chỗ cho tỉnh Bình Dương và Bình Phước với lưu lượng khoảng 20 m³/s, đồng thời chuyển nước về hồ Dầu Tiếng với lưu lượng thiết kế 55 m³/s nhằm bổ sung nguồn nước cho các tỉnh Tây Ninh, Long An và TP.HCM, phục vụ mục đích dân sinh, sản xuất kinh tế và cải thiện môi trường.
Theo thống kê sơ bộ từ Chi nhánh Dầu Tiếng - Phước Hòa, khoảng 20 trang trại và hộ chăn nuôi lớn đang hoạt động dọc theo tuyến kênh. Dù đều cam kết không xả thải, nhưng thực tế cho thấy nhiều trường hợp vẫn “lén lút” thải xác động vật, thậm chí cả phân và nước thải chưa qua xử lý ra kênh.
Kênh chuyển nước Dầu Tiếng - Phước Hòa đang trở thành bể chứa xác động vật. Ảnh: Trần Phi.
Đặc biệt, từ ngày 17/1/2025 đến nay, số lượng xác heo chết được trục vớt lên tới hơn 300 con. Công ty đã phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức thu gom, chôn lấp, tiêu độc, khử trùng theo đúng quy định. Tuy nhiên, do tuyến kênh dẫn dài, địa hình phức tạp, cơ sở hạ tầng còn khó khăn, đến nay vẫn chưa xác định được cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vứt xác heo xuống kênh.
Cần có sự vào cuộc quyết liệt từ cấp tỉnh đến cấp xã, từ ngành thủy lợi đến ngành công an, môi trường, nông nghiệp, và đặc biệt là sự đồng lòng từ người dân.
Hiện tượng này tiếp tục tái diễn hàng ngày, đe dọa nghiêm trọng đến chất lượng nguồn nước kênh dẫn và hồ Dầu Tiếng, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ lây lan dịch bệnh, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng tại các địa phương sử dụng nguồn nước từ hệ thống này.
Ông Nguyễn Văn Mạnh, Phó Giám đốc Chi nhánh Thủy lợi Dầu Tiếng - Phước Hòa cho biết thêm, Công ty Thủy lợi Miền Nam đã nhiều lần gửi công văn đề nghị UBND các huyện: Dầu Tiếng, Bàu Bàng, Phú Giáo (tỉnh Bình Dương) và huyện Chơn Thành (tỉnh Bình Phước) chỉ đạo các ngành chức năng và chính quyền địa phương tăng cường kiểm tra, rà soát toàn bộ các trang trại chăn nuôi heo trên địa bàn có kênh đi qua.
Đồng thời, xác định và xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm theo quy định tại Nghị định số 03/2022/NĐ-CP ngày 06/01/2022 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực phòng, chống thiên tai, thủy lợi và đê điều. Thực hiện các biện pháp ngăn chặn triệt để tình trạng vứt xác động vật xuống kênh dẫn Phước Hòa - Dầu Tiếng, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe người dân. Tuy nhiên, thực trạng trên vẫn tái diễn.
Từ tháng 1/2025 đến nay Công ty Khai thác Thủy lợi Miền Nam liên tục có công văn gửi các địa phương phối hợp xử lý ô nhiễm tuyến kênh nhưng đâu lại vào đấy. Ảnh: Trần Trung.
“Khi chúng tôi bắt được quả tang, người vi phạm thường chối tội. Công ty không có thẩm quyền xử phạt nên chỉ có thể lập biên bản, báo chính quyền địa phương. Chúng tôi đề xuất lập hồ sơ quản lý từng cơ sở chăn nuôi nằm dọc tuyến kênh, yêu cầu họ ký cam kết xử lý xác động vật đúng quy trình. Nếu vi phạm, cần đình chỉ hoạt động có thời hạn”, ông Nguyễn Văn Mạnh bức xúc.
Giải pháp nào để xử lý triệt để?
Phó Giám đốc Chi nhánh Thủy lợi Dầu Tiếng - Phước Hòa Nguyễn Văn Mạnh cho biết thêm, theo đánh giá nội bộ của đơn vị quản lý hồ, mẫu nước lấy tại một số đoạn kênh gần khu vực xác động vật phân hủy có hàm lượng vi sinh vượt ngưỡng cho phép nhiều lần. Đây là yếu tố nguy cơ tiềm tàng đối với sức khỏe người dân.
Giám sát "điểm nóng" xả xác động vật. Ảnh: Trần Trung.
“Hồ Phước Hòa đóng vai trò là nguồn nước dự phòng chiến lược khi hồ Dầu Tiếng suy giảm mực nước do hạn hán. Một khi hồ bị ô nhiễm diện rộng, khả năng cấp nước ổn định và an toàn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng”, ông Nguyễn Văn Mạnh chia sẻ.
Trước thực trạng này, Đơn vị quản lý kênh thủy Dầu Tiếng - Phước Hòa đề xuất chính quyền thụ hưởng công trình cần lắp đặt camera giám sát tại các điểm nóng thường xuyên xảy ra việc đổ xác động vật. Đồng thời sử dụng thiết bị bay không người lái (drone) để kiểm tra định kỳ toàn tuyến.
Bên cạnh đó, cần thành lập tổ phản ứng nhanh liên ngành gồm đại diện công an xã, phòng nông nghiệp và môi trường cùng đơn vị quản lý thủy lợi để khi có thông tin từ camera hay người dân, tổ sẽ nhanh chóng tiếp cận hiện trường để xác minh, lập biên bản.
Ngoài ra, thông thường xác động vật chết bị vứt gần khu vực các trại chăn nuôi, nhưng khó xác định được chủ thể do thiếu bằng chứng. “Chúng tôi đề xuất lập hồ sơ quản lý từng cơ sở chăn nuôi nằm dọc tuyến kênh, yêu cầu họ ký cam kết xử lý xác động vật đúng quy trình. Nếu vi phạm, cần đình chỉ hoạt động có thời hạn”, ông Nguyễn Văn Mạnh chia sẻ.
Luật sư Hoàng Bình Trọng chia sẻ mức xử phạt đối với hành vi vứt xác động vật chết, đặc biệt là động vật nhiễm bệnh ra môi trường. Ảnh: Trần Trung.
Theo luật sư Hoàng Bình Trọng, hành vi vứt xác động vật chết, đặc biệt là động vật nhiễm bệnh, có thể bị xử phạt hành chính từ 5 - 6 triệu đồng (theo Nghị định 90/2017/NĐ-CP), kèm biện pháp buộc tiêu hủy đúng quy định.
Nếu hành vi này gây ô nhiễm nghiêm trọng, làm phát tán mầm bệnh, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng hoặc tái phạm nhiều lần, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 235 – Bộ luật Hình sự, với mức án lên đến 7 năm tù.
“Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc xử phạt còn quá nhẹ và thiếu tính răn đe. Chỉ khi chế tài đủ mạnh, xử lý nghiêm minh, thì người dân mới thực sự ý thức được hành vi của mình là hủy hoại tài nguyên chung”, luật sư Trọng nhấn mạnh.
Khi cả hệ thống cùng hành động, những con kênh thủy lợi như ở Dầu Tiếng - Phước Hòa sẽ không còn là nơi phát hiện bao tải xác gia cầm, mà sẽ là những dòng chảy xanh, sạch, an toàn góp phần thúc đẩy vùng Đông Nam bộ phát triển mạnh mẽ, bền vững.
