Cảnh báo nguy cơ lây bệnh từ động vật hoang dã sang người ở Việt Nam

Nghiên cứu quốc tế mang tên “Xác định tỷ lệ mắc virus Hanta, viêm gan E và các yếu tố nguy cơ ở người chăn nuôi động vật hoang dã tại Việt Nam” do Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI), Đại học Uppsala (Thụy Điển), Viện Thú y Việt Nam (NIVR) và các đối tác thực hiện trong khuôn khổ Sáng kiến Một Sức khỏe (One Health) của CGIAR.

Theo đó, các nhà khoa học đã phân tích mẫu huyết thanh của 207 người chăn nuôi bốn loài động vật hoang dã gồm dơi, cầy hương, dúi và lợn rừng tại hai tỉnh Lào Cai và Đồng Nai. Kết quả cho thấy 8,7% số người tham gia từng nhiễm virus Hanta, 1,9% có dấu hiệu phơi nhiễm gần đây và 26,7% từng nhiễm viêm gan E.

Phân tích chỉ ra nhóm đối tượng có nguy cơ phơi nhiễm cao hơn là nam giới, người lớn tuổi và những người thường xuyên ăn thịt động vật hoang dã chưa được nấu chín kỹ. Một số trường hợp được ghi nhận có sử dụng đồ bảo hộ khi tiếp xúc với động vật nhưng chưa tuân thủ đúng quy cách, làm giảm hiệu quả phòng ngừa.

Ngoài ra, người dân sinh sống tại vùng cao hoặc khu vực có đa dạng sinh học lớn có nguy cơ phơi nhiễm cao hơn so với các địa bàn khác. Đây là yếu tố gắn chặt với đặc thù sinh kế, khi nuôi nhốt động vật hoang dã vẫn được xem là một nguồn thu nhập quan trọng ở nhiều địa phương.

Theo TS Bùi Nghĩa Vượng, Trưởng bộ môn Vi-rút (Viện Thú y Việt Nam), nghiên cứu này cung cấp bằng chứng quan trọng về nguy cơ phơi nhiễm với bệnh truyền lây từ động vật sang người trong nhóm chăn nuôi động vật hoang dã. Đây là cơ sở để tăng cường hệ thống giám sát và triển khai các biện pháp bảo vệ cộng đồng.

Tại Việt Nam, nuôi nhốt động vật hoang dã để làm thực phẩm và kinh doanh thương mại khá phổ biến. Việc thường xuyên phải tiếp xúc gần với các loài động vật hoang dã – vốn là nguồn chứa các mầm bệnh có thể lây sang người, có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho người chăn nuôi động vật hoang dã. “Chăn nuôi gắn liền với sinh kế của người dân cần được quản lý thận trọng. Chính sách hỗ trợ môi trường chăn nuôi an toàn là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe cho con người và vật nuôi", GS Johanna Lindahl, chuyên gia về bệnh truyền lây giữa động vật và người (ĐH Uppsala), cảnh báo.

Tác giả chính của nghiên cứu, nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Thanh Hà (ĐH Uppsala, ILRI), cho biết kết quả đặt ra yêu cầu cấp thiết phải triển khai các biện pháp can thiệp y tế công cộng, cải thiện điều kiện vệ sinh và an toàn sinh học trong chăn nuôi, đồng thời đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức. Bà nhấn mạnh: “Truyền hình, radio, báo chí và mạng xã hội là cầu nối trong việc giúp người dân hiểu rõ rủi ro và áp dụng đúng các biện pháp phòng ngừa".

Virus Hanta tồn tại trong các loài gặm nhấm, lây sang người qua tiếp xúc hoặc hít phải bụi có chứa mầm bệnh, gây hội chứng thận hoặc hội chứng hô hấp với tỷ lệ tử vong cao trong một số trường hợp.

Trong khi đó, virus viêm gan E lây chủ yếu qua đường tiêu hóa, từ nguồn nước và thực phẩm nhiễm bẩn hoặc thịt động vật chưa nấu chín, gây viêm gan cấp tính, đặc biệt nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai và người có bệnh nền gan.

Cả hai loại virus đều là mối đe dọa lớn về rủi ro sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh hoạt động nuôi nhốt động vật hoang dã vẫn phổ biến tại nhiều địa phương. Nhóm nghiên cứu khuyến nghị cần tăng cường biện pháp y tế công cộng, bao gồm cải thiện vệ sinh môi trường, đảm bảo an toàn thực phẩm, sử dụng đúng cách đồ bảo hộ, đồng thời thúc đẩy các chính sách quản lý nuôi nhốt động vật hoang dã bền vững hơn.