Kể từ tháng 4/2025, các nhà cung ứng phần cứng trí tuệ nhân tạo (AI) trên toàn cầu “nín thở” dõi theo từng chuyển động trong cuộc đàm phán thương mại Mỹ - Trung, giữa lúc nguồn khoáng sản thiết yếu cho sản xuất công nghệ ngày càng khan hiếm.
Trung Quốc siết xuất khẩu - thị trường lo lắng
Bắt đầu từ tháng 4/2025, Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với việc xuất khẩu khoáng sản quan trọng dùng trong công nghệ cao - động thái diễn ra giữa bối cảnh căng thẳng thương mại với Mỹ tiếp tục leo thang. Theo Nikkei Asia, giá nhiều nguyên liệu thiết yếu đã tăng vọt, trong khi lượng dự trữ tại các công ty công nghệ xây dựng trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo cho những “ông lớn” như Nvidia, Amazon hay Google đang nhanh chóng cạn kiệt.
Một trong những vật liệu bị ảnh hưởng nghiêm trọng là kem hàn nhiệt độ thấp, thành phần quan trọng trong sản xuất bảng mạch và mô-đun tản nhiệt. Kem hàn này chủ yếu được tạo thành từ hợp kim thiếc và bismuth, loại khoáng sản đang nằm trong danh sách kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc.
Bismuth là một nguyên tố kim loại có vai trò quan trọng trong sản xuất công nghệ, đặc biệt trong việc sản xuất máy chủ trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo. Ảnh: Nikkei Asia.
Lãnh đạo một nhà cung cấp cho Nvidia, Amazon và Google cho biết, lượng kem hàn nhiệt độ thấp tồn kho đang cạn dần, chỉ đủ dùng 1,5 tháng. Dù Trung Quốc chưa cấm xuất khẩu, thủ tục kéo dài đang khiến chuỗi cung ứng gián đoạn. “Giờ chúng tôi chỉ còn biết trông chờ vào kết quả đàm phán Mỹ - Trung”, lãnh đạo này nói thêm.
Bismuth từ lâu đã được đánh giá cao trong ngành điện tử nhờ tính độc thấp và điểm nóng chảy thấp, giúp giảm tiêu thụ năng lượng trong sản xuất. Theo Liên minh châu Âu, Trung Quốc hiện cung ứng tới 69% sản lượng bismuth toàn cầu, và sự phụ thuộc này đang trở thành điểm nghẽn nghiêm trọng với ngành công nghệ toàn cầu.
Một số công ty đã nhanh chóng tìm kiếm vật liệu thay thế cho kem hàn bismuth. Tuy nhiên, như chia sẻ từ lãnh đạo một công ty cung ứng tản nhiệt cho Nvidia và AWS, giải pháp thay thế chưa đạt được hiệu quả kỹ thuật như mong muốn, trong khi chi phí còn cao hơn cả loại gốc. Nếu không dự trữ sớm, giờ buộc phải mua lại với giá gấp nhiều lần.
Theo dữ liệu từ Refinitiv, thực tế, giá bismuth trên thị trường quốc tế (ngoài Trung Quốc) đã tăng tới 460% chỉ trong nửa đầu năm nay, lên khoảng 35 USD/pound.
Thỏa thuận khung Mỹ - Trung: Tia hy vọng mong manh
Vòng đàm phán thương mại Mỹ - Trung vừa kết thúc tại London (Anh) vừa qua với một tuyên bố chung cho biết hai bên đã đạt được thỏa thuận khung liên quan đến khoáng sản và chất bán dẫn. Tuy nhiên, chi tiết vẫn chưa được công bố, khiến các nhà cung ứng phải tiếp tục chờ đợi.
“Những vấn đề này đôi khi chỉ cần vài tuyên bố chính trị là có thể tháo gỡ”, một lãnh đạo công ty cung cấp cho các “ông lớn” công nghệ nhận định, đồng thời bày tỏ hy vọng đàm phán sẽ mang lại tín hiệu tích cực.
Mỏ Bayan Obo, nơi khai thác đất hiếm ở Nội Mông, Trung Quốc. Ảnh: PBS News.
Trước đó, Trung Quốc từng nhiều lần sử dụng chính sách xuất khẩu như một công cụ điều tiết thị trường. Cuối năm ngoái, quốc gia này đã bổ sung nhiều kim loại chiến lược như vonfram, graphite hay magie vào danh sách hạn chế xuất khẩu.
Hiện nay, hoạt động giám sát hải quan Trung Quốc đối với các lô hàng chứa đất hiếm và kim loại quan trọng đang được tăng cường, khiến nguồn cung các nguyên tố như neodymium, thành phần chính của nam châm vĩnh cửu, cũng trở nên bất ổn.
Ngành công nghệ toàn cầu nỗ lực xoay trục nguồn cung
Các tập đoàn công nghệ đang chạy đua tìm kiếm nguồn cung thay thế ngoài Trung Quốc. Tại Đài Loan (Trung Quốc), ông Johnson Deng, đồng Giám đốc điều hành (CEO) của Pegatron - đối tác của Apple và Teslacho biết, công ty đã phải điều chỉnh lại thiết kế sản phẩm và quy trình sản xuất kể từ tháng 4 để thích nghi với tình trạng khan hiếm đất hiếm. Ngoài ra, Pegatron đang cố gắng tìm nguồn cung đất hiếm như neodymium bên ngoài Trung Quốc, ví dụ từ Australia.
Bắt đầu từ tháng 4/2025, Trung Quốc đã áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với việc xuất khẩu khoáng sản quan trọng dùng trong công nghệ cao. Ảnh: Reuters.
Ông Pierre Chen, Chủ tịch sáng lập Yageo, đơn vị cung cấp linh kiện cho Apple và Nvidia cảnh báo rằng những gián đoạn này có thể ảnh hưởng lớn đến chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng ngành công nghiệp điện tử đang tìm cách để thích nghi, từ tìm kiếm nguồn thay thế đến thay đổi cấu trúc sản phẩm.
Dù một thỏa thuận khung đã được công bố, nhưng với việc Trung Quốc vẫn kiểm soát phần lớn chuỗi giá trị khoáng sản chiến lược, giới quan sát cho rằng “cuộc chiến” khoáng sản giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ chưa thể sớm khép lại.
Với ngành công nghệ, đặc biệt là các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo, nơi mỗi linh kiện nhỏ đều có vai trò sống còn, đây thực sự là một “cơn đau đầu” chưa biết khi nào mới hạ nhiệt.
