Bản sắc văn hóa Jrai thành điểm nhấn du lịch cộng đồng

Hồi sinh nghề dệt thổ cẩm

Cách trung tâm phường Pleiku khoảng 30 km, làng Kép (xã Ia Ly, tỉnh Gia Lai) những năm gần đây trở thành điểm đến quen thuộc của du khách trong và ngoài nước. Không chỉ hấp dẫn bởi cảnh sắc núi rừng yên bình, làng Kép còn gây ấn tượng bởi cách người đồng bào dân tộc Jrai hồi sinh và phát triển nghề dệt thổ cẩm truyền thống gắn với du lịch cộng đồng.

Những ngày này, về làng Kép, đâu đâu cũng nghe tiếng lách cách khung cửi bên hiên nhà sàn. Từng sợi chỉ được dệt nên dưới bàn tay khéo léo của người phụ nữ Jrai, hòa cùng tiếng cười nói rộn ràng, tạo nên bức tranh sinh hoạt văn hóa đặc sắc.

Chị Rơ Châm Suynh, tổ hợp tác dệt thổ cẩm làng Kép cho biết, người Jrai thường chọn ba màu chủ đạo là đen, đỏ và trắng để tạo nền cho tấm vải. Chính sự phối màu hài hòa ấy khiến thổ cẩm Jrai được nhiều du khách yêu thích. “Nghề dệt được mẹ truyền cho con gái từ nhỏ. Trước đây chỉ dệt để mặc, nay còn dệt để làm túi, áo, khăn bán cho khách du lịch, vừa giữ nghề, vừa có thêm thu nhập, cải thiện cuộc sống”, chị Suynh chia sẻ.

Không chỉ là sản phẩm thủ công, tấm vải thổ cẩm còn là câu chuyện văn hóa, ký ức và niềm tự hào của người Jrai. Chị Rơ Châm Háo cho biết, mỗi hoa văn trên vải đều kể về phong tục, lễ hội, đời sống của dân tộc mình. Giữ nghề dệt thổ cẩm là giữ lại hồn của người Jrai.

“Tôi dệt để không quên phong tục của cha ông và con cháu sau này vẫn còn biết đến nghề truyền thống của dân tộc mình. Từ những tấm vải thổ cẩm, tôi có thể làm khố, túi, khăn hay áo, mỗi sản phẩm đều chứa đựng tâm huyết. Khi du khách đến tham quan, họ rất thích mua những món đồ nhỏ xinh do chính tay chúng tôi làm ra”, chị Háo chia sẻ.

Trong căn nhà sàn nhỏ giữa làng Kép, nghệ nhân Rơ Châm Monh đã ngoài 70 tuổi nhưng vẫn miệt mài bên khung cửi. Dù tóc đã bạc, đôi tay bà vẫn thoăn thoắt dệt nên từng họa tiết tinh xảo. “Tôi mong lớp trẻ giữ lấy nghề của cha ông. Dệt thổ cẩm không chỉ để bán, mà còn bảo tồn nét đẹp văn hóa của dân tộc mình”, bà Monh xúc động nói.

Từ khung cửi đến sản phẩm du lịch

Những tấm vải thổ cẩm được dệt hoàn toàn thủ công luôn thu hút sự quan tâm của du khách. Tuy nhiên, để sản phẩm đến gần hơn với thị trường, chị H’Uyên Niê (38 tuổi) người khởi xướng thành lập tổ hợp tác dệt thổ cẩm làng Kép đã có hướng đi sáng tạo, biến những tấm vải truyền thống thành những món quà lưu niệm nhỏ gọn, giá cả hợp lý và phù hợp với nhu cầu du khách.

Theo chị H’Uyên Niê, để nghề dệt không chỉ tồn tại mà còn phát triển bền vững, điều quan trọng là phải thay đổi cách tiếp cận thị trường, đưa sản phẩm đến với khách bằng tư duy mới, vừa giữ gìn bản sắc, vừa đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.

Nhận thấy tiềm năng của nghề dệt thổ cẩm trong phát triển du lịch, năm 2019, chị H’Uyên Niê đã mạnh dạn thành lập tổ hợp tác dệt thổ cẩm gắn vớidu lịch cộng đồng làng Kép với 15 thành viên ban đầu, phần lớn là phụ nữ. Từ những bước đi đầu tiên đầy khó khăn, đến nay tổ đã phát triển lên hơn 30 thành viên, hoạt động ngày càng ổn định, trở thành điểm nhấn của xã Ia Ly trong phát triển du lịch cộng đồng.

“Trước đây, một tấm vải dệt thủ công có giá trị cao nhưng khách du lịch ít khi mua vì giá thành lớn. Chúng tôi thay đổi cách làm, cắt nhỏ tấm vải, may thành túi xách, ví, khăn quàng hay móc khóa, giá phù hợp với du khách. Cách làm này vừa giúp bán được hàng, vừa tạo việc làm ổn định cho nhiều người”, chị H’Uyên Niê bộc bạch.

Bằng tư duy sáng tạo và tinh thần dám nghĩ, dám làm, chị H’Uyên Niê đã giúp nghề dệt thổ cẩm bước sang trang mới, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế góp phần xây dựng nông thôn mới tại địa phương. Không chỉ dệt vải, các thành viên trong tổ còn được tập huấn kỹ năng phục vụ, đón tiếp khách, hướng dẫn trải nghiệm.

“Chúng tôi tổ chức luân phiên cho các nghệ nhân hướng dẫn du khách, ai cũng được làm, được hưởng lợi. Trong đó, ưu tiên phụ nữ nghèo để họ có cơ hội tham gia vào mô hình, có thêm thu nhập và động lực gắn bó với nghề”, chị H’Uyên Niê chia sẻ.

Phát triển bền vững giá trị văn hóa

Từ những bước đi ban đầu, chị H’Uyên Niê không ngừng tìm hướng phát triển mới cho nghề dệt truyền thống của làng Kép. Chị chủ động kết nối với các công ty du lịch để đưa du khách đến trải nghiệm, đồng thời ấp ủ kế hoạch xây dựng một không gian sinh hoạt cộng đồng, nơi bà con có thể cùng nhau dạy nghề, đón khách và trưng bày các sản phẩm thổ cẩm đặc trưng.

Với chị H’Uyên Niê, mỗi tấm vải thổ cẩm không đơn thuần là sản phẩm thủ công mà còn là thông điệp văn hóa, chứa đựng tình yêu, niềm tự hào và khát vọng của người Jrai. Từ đôi tay khéo léo của những người phụ nữ trong làng và tâm huyết của chị H’Uyên Niê, nghề dệt thổ cẩm đang từng ngày hồi sinh mạnh mẽ.

Theo thống kê, mỗi năm làng đón khoảng 4.000-5.000 lượt khách đến tham quan, trải nghiệm dệt thổ cẩm và mua sản phẩm. Con số tuy chưa lớn, nhưng là tín hiệu tích cực, khẳng định hướng đi đúng đắn trong việc khai thác tiềm năng du lịch gắn với văn hóa bản địa.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Ia Ly cho biết, mô hình du lịch cộng đồng gắn với nghề dệt thổ cẩm ở làng Kép đang dần trở thành điểm nhấn trong phát triển kinh tế-văn hóa của địa phương. Không chỉ góp phần bảo tồn nghề truyền thống, mô hình còn mở ra hướng làm ăn mới, giúp người dân nâng cao thu nhập, d và gắn bó hơn với bản sắc văn hóa dân tộc.

Theo ông Dũng, chị H’Uyên Niê là người giữ vai trò nòng cốt trong việc khởi xướng và vận hành mô hình này. Với sự năng nổ và sáng tạo, chị luôn tìm cách mở rộng hoạt động du lịch, kết nối các chuyến tham quan, quảng bá sản phẩm thổ cẩm và tạo việc làm cho phụ nữ nghèo trong làng.

“Chị H’Uyên Niê rất tâm huyết với công việc. Mỗi khi có khách du lịch, đặc biệt là khách nước ngoài, chị đều chủ động tổ chức đón tiếp, giới thiệu sản phẩm, hướng dẫn du khách trải nghiệm dệt vải. Trong công việc, chị luôn nhiệt tình, trách nhiệm và có năng lực chuyên môn tốt, được địa phương đánh giá cao”, ông Dũng nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch UBND xã Ia Ly, từ tâm huyết của chị H’Uyên và sự đồng hành của chính quyền, mô hình du lịch cộng đồng gắn với nghề dệt thổ cẩm ở làng Kép đang ngày càng phát triển, trở thành hướng đi bền vững trong việc gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển kinh tế nông thôn mới.