64% doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa chuẩn bị cho chuyển đổi xanh

Dự án “Trung tâm Chuyển đổi kép - chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo nhằm bảo vệ môi trường và khí hậu tại Việt Nam” do Bộ Tài chính phối hợp cùng Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) triển khai, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ tăng năng lực cạnh tranh qua chuyển đổi số và xanh.

Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu

Phát biểu tại hội thảo, ông Bùi Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (thuộc Bộ Tài chính) khẳng định, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh được Đảng và Nhà nước quan tâm, thể hiện qua các nghị quyết như: Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân...

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (big data), việc số hóa dữ liệu tài nguyên phục vụ giám sát môi trường và dự báo thiên tai sẽ giúp doanh nghiệp đổi mới cách vận hành, hướng tới sản xuất xanh và kinh tế tuần hoàn.

"GIZ đã có nhiều đóng góp thiết thực cho Việt Nam, tôi tin rằng với sự đồng hành của tổ chức, dự án sẽ trở thành hạt nhân lan tỏa các giá trị chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong cộng đồng doanh nghiệp", ông Bùi Anh Tuấn nhấn mạnh.

Nhìn nhận về quá trình hợp tác giữa Việt Nam và Đức thời gian qua, ông Dennis Quennet, Giám đốc Chương trình Phát triển Kinh tế Bền vững GIZ cho biết, doanh nghiệp vừa và nhỏ là lực lượng tiên phong trong đổi mới, đặc biệt là chuyển đổi kép. Thông qua hợp tác song phương, các dự án sẽ được triển khai đúng tiến độ, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chuyển đổi số và sáng tạo tại Việt Nam.

Ông nhấn mạnh vai trò thiết yếu của khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ trong bảo vệ môi trường, đồng thời tin tưởng các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể làm được điều tương tự như doanh nghiệp Đức.

"Dự án lần này sẽ thiết lập khuôn khổ cụ thể để doanh nghiệp tận dụng, giúp tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động, mở rộng quy mô và xây dựng các mô hình kinh doanh mới. Dự án sẽ mang lại tác động tích cực cho môi trường và khí hậu Việt Nam, và với tốc độ phát triển nhanh hiện nay, các mục tiêu của dự án hoàn toàn khả thi", ông Dennis Quennet nhận định.

Thiếu chính sách tích hợp giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh

Theo báo cáo tại hội thảo, thực tiễn cho thấy 64% doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam chưa có bất kỳ chuẩn bị nào cho chuyển đổi xanh, trong khi hoạt động ESG (bộ tiêu chuẩn đánh giá tác động của doanh nghiệp đến môi trường, xã hội và cách thức quản trị) chủ yếu diễn ra ở doanh nghiệp lớn, FDI hoặc xuất khẩu.

Trong số những doanh nghiệp chưa cam kết ESG, có tới 60% thuộc nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ. Phần lớn họ mong được hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo chuyên sâu, cũng như cơ chế ưu đãi thuế - tín dụng. Đặc biệt, sự thiếu hụt chuyên gia nội bộ khiến doanh nghiệp buộc phải thuê tư vấn ngoài, nhưng kết quả chưa đạt chuẩn ISO 14064‑1:2018 một cách đồng bộ.

Về chuyển đổi số, 54% doanh nghiệp vừa và nhỏ xác định nâng cao trải nghiệm khách hàng là mục tiêu ưu tiên, tuy nhiên việc triển khai hiện vẫn theo kiểu "số hóa lẻ tẻ" thay vì chiến lược rõ ràng gắn kết dài hạn. Thách thức lớn là hạn chế về tài chính: 55% doanh nghiệp cho rằng chi phí công nghệ cùng hạ tầng, bảo mật, vận hành hệ thống là rào cản chính.

Trình bay tại Hội thảo, đại diện Bộ Tài chính cho biết, chuyển đổi kép đang trở thành ưu tiên của nhiều quốc gia. Nếu như trước đây, chuyển đổi số thường được triển khai trước, thì hiện nay xu hướng tích hợp cả hai quá trình đang ngày càng rõ nét. Trong tiến trình đó, Nhà nước đóng vai trò trụ cột với trách nhiệm ban hành chính sách, định hướng và tái cấu trúc nền kinh tế. Đối với Việt Nam, điều kiện tiên quyết là cần có bước đột phá chiến lược, đặc biệt trong việc hỗ trợ và thu hút đầu tư vào các startup xanh.

Tuy nhiên, hệ thống hiện hành vẫn tồn tại nhiều điểm nghẽn, trong đó nổi bật là vấn đề chính sách. Việt Nam hiện chưa có “ngôn ngữ chung” để tiếp cận tín dụng xanh, thiếu một chiến lược tích hợp dành riêng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các chính sách hỗ trợ vẫn rời rạc, phân mảnh theo ngành hoặc loại hình doanh nghiệp, khiến quá trình chuyển đổi bị chậm trễ. Cùng với đó, thị trường tín chỉ carbon của Việt Nam cũng đang phát triển chậm hơn so với khu vực và thế giới.

Một trong những nguyên nhân chính là sự thiếu vắng của chính sách tích hợp giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, dẫn đến việc triển khai chuyển đổi kép chưa có định hướng rõ ràng. Dù vậy, điểm sáng là xu hướng tích hợp ESG hoặc phát triển bền vững vào mô hình kinh doanh đang dần hình thành.

Với sự kết hợp giữa chính sách Nhà nước, hợp tác quốc tế từ GIZ, chuyên gia và doanh nghiệp, dự án không chỉ là nơi thử nghiệm, mà còn là nền móng cho mô hình kinh tế tuần hoàn, thích ứng khí hậu và bền vững.

Việc đẩy mạnh chuyển đổi số không chỉ là bước đi tất yếu, mà còn tạo nền tảng dữ liệu để tiến nhanh hơn trên hành trình chuyển đổi kép - được ví như “lối tắt” cho phát triển bền vững.